این داروها مصرف راحت‌تری دارند، چرا که با فواصل طولانی‌تری باید مصرف شوند و در نتیجه پایبندی بیماری به دریافت آنها هم بیشتر است. همچنین این داروها می‌توانند سطح خونی یکنواخت‌تری ایجاد کنند و به این ترتیب علائم بیماری را بهتر کنترل کنند، عوارض جانبی کمتری داشته باشند و خطر عود بیماری با مصرف آنها کمتر می‌شود.
داروهای طولانی‌اثر ممکن است برای بیماری‌های خاص نیز مزایای ویژه‌ای داشته باشند. به‌عنوان‌مثال، انسولین طولانی‌اثر می‌تواند به بهبود کنترل قند خون در بیماران دیابتی کمک کند و داروهای مسکن با اثر طولانی‌مدت می‌توانند تسکین درد درازمدت به دنبال داشته باشند.
مکانیسم‌های داروهای طولانی‌اثر
مکانیسم اثر داروهای بلندمدت بسته به داروی خاص متفاوت است، اما اصول کلی زیر برای بیشتر این داروها صادق است:
- تغییر آزادسازی (modified release) رایج‌ترین مکانیسم مورد استفاده در این مورد تغییر آزادی سازی ماده موثر دارو است. (ماده موثر داروهای معمول طور فوری آزاد می‌شود یعنی immediate release هستند).
این تغییر آزادسازی ممکن است به صورت آزادسازی تاخیری آن پس از گذشت زمان (delayed release) یا آزادسازی آن در مدتی طولانی‌تر (extended release) یا ازادسازی آن را در جایی معینی از بدن (targeted release) باشد
آزادسازی طولانی مدت دارو ممکن است به صورت آزادسازی مداوم ماده موثر داروی اما نه با یک سرعت ثابت انجام گیرد که به آن آزادسازی مداوم (sustained- release) می‌گویند یا به در طولانی‌مدت و با یک سرعت تقریبا ثابت انجام می‌شود که اصطلاحا آزادسازی کنترل‌شده (controlled release) نامیده می‌شود.
- فرمولاسیون انباره‌ای: این نوع دارو به عضله تزریق شده و به آرامی در آنجا حل شده و دارو را به جریان خون آزاد می‌کند. برای داروهایی که نیاز است ماهی یک بار یا کمتر مصرف شوند، استفاده می‌شود.
- ایمپلنت‌های زیست‌تخریب‌پذیر: این نوع دارو زیر پوست کاشته شده و به آرامی در طول زمان دارو را آزاد می‌کند. برای داروهایی که نیاز است سالی یک بار یا کمتر مصرف شوند، استفاده می‌شود.
علاوه بر مکانیسم اثر، فارماکوکینتیک داروهای بلندمدت نیز مهم است. فارماکوکینتیک به معنای بررسی جذب، توزیع، متابولیسم و دفع داروها توسط بدن است. فارماکوکینتیک داروهای بلندمدت به گونه‌ای طراحی می‌شود که دارو با سرعت ثابتی در طول زمان در جریان خون آزاد شود. این به جلوگیری از نوسانات سطح دارو و عوارض جانبی کمک می‌کند.
انواع گوناگون داروهای طولانی‌اثر
در داروسازی فرمولاسیون‌های دارویی متعددی با اثرات طولانی وجود دارد، که ازجمله می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- داروهای با آزادسازی تدریجی (XR) یا کنترل‌شده (CR) : این داروها طوری طراحی شده‌اند تا دارو را به آرامی در طول زمان آزاد کنند تا اثر پایدارتری ایجاد کنند. به‌عنوان‌مثال، متوپرولول سوکسینات، دارویی برای درمان فشارخون بالا، به صورت قرص آزادسازی تدریجی در دسترس است که روزی یکبار مصرف می‌شود. از نمونه‌های دیگر می‌توان به قرص متوپرولول آهسته رهش (XR) برای درمان فشار خون بالا، قرص گاباپنتین آهسته رهش برای درمان درد عصبی و قرص متفورمین آهسته رهش برای درمان دیابت اشاره کرد.
- داروهای با آزادسازی تاخیری (delayed-release) یا DR: این داروها طوری طراحی شده‌اند که ماده موثرشان را پس از عبور از معده و ورود به روده کوچک آزاد کنند. این می‌تواند به کاهش عوارض جانبی ناشی از آزاد شدن سریع دارو در معده کمک کند.
به عنوان نمونه‌ای از داروهای با آزادسازی تاخیری می‌توان به کپسول فلوکستین ۹۰ میلی‌گرمی با آزادسازی تاخیری (مانند کپسول فلوکسومید (Floxomid اشاره کرد که در واقع شکل طولانی‌اثر داروی ضدافسردگی فلوکستین (جزء داروهای مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین) است و تجویز هفته‌ای یکبار آن کافی است. این دارو به شکل کپسول حاوی پلت‌هایی با روکش روده‌ای است که مزیت اصلی آن این است که دارو را از pH اسیدی و تخریب آنزیمی و نیز از اثرات نامطلوب برخی داروها در معده محافظت می‌کند. مطالعات بالینی نشان‌دهنده کاهش عوارض جانبی از جمله سردرد، حالت تهوع و بی‌خوابی در این فرمولاسیون هفته‌ای یکبار و اثربخشی یکسان در کاهش علائم افسردگی در مقایسه با فرمولاسیون روزانه است. این دارو هم برای درمان افسردگی و هم برای درمان اختلال وسواسی-اجباری، اختلال حملات وحشت‌زدگی (پانیک)، جوع عصبی (بولیمیا)، اختلال پرخوری (binge eating disorder)، اختلال ناخوشی پیش‌قاعدگی (premenstrual dysphoric disorder) تجویز می‌شود.
- پچ‌ها یا برچسب‌ها پوستی: این داروها بر روی پوست قرار داده می‌شوند و دارو را از طریق پوست به جریان خون منتقل می‌کنند. این می‌تواند اثر طولانی‌مدت بدون نیاز به مصرف داروی خوراکی ایجاد کند. به‌عنوان‌مثال، فنتانیل، داروی مسکن، به صورت پچ پوستی در دسترس است. از نمونه‌های دیگر می‌توان به پچ‌های نیکوتین برای ترک سیگار، و پچ‌های استرادیول برای درمان جایگزینی هورمونی اشاره کرد.
- فرمولاسیون‌های انبارشی تزریقی: این داروها پس از تزریق شدن اثر طولانی‌مدت ایجاد می‌کنند. به‌عنوان‌مثال، لوپرولید استات، دارویی برای درمان سرطان پروستات، به صورت فرمولاسیون انبارشی تزریقی در دسترس است که ماهی یکبار تزریق می‌شود.
- داروهای کاشتنی (ایمپلنت‌های دارویی): این داروها به صورت جراحی در بدن کاشته می‌شوند و دارو را به مدت طولانی آزاد می‌کنند. به‌عنوان‌مثال، ضربان‌ساز قلبی ممکن است حاوی پمپ دارویی کاشتنی باشد که دارویی را به قلب تزریق می‌کند تا ضربان‌های نامنظم قلب را کنترل کند.
-اسپری‌های بینی: این اسپری‌ها دارو را مستقیماً به داخل بینی ارسال می‌کنند که جذب جریان خون می‌شود. برخی از نمونه‌های اسپری‌های بینی شامل فلوتیکازون (فلونیز) برای آلرژی‌ها، بودزونید (رینوکورت) برای آلرژی‌ها و اکسی‌متازولین (آفرین) برای گرفتگی بینی هستند.
- داروهای استنشاقی: این داروها به داخل ریه‌ها فرستاده شده و جذب جریان خون می‌شوند. برخی از نمونه‌های داروهای استنشاقی شامل آلبوترول (پروایر) برای آسم، بودزونید (پولمیکورت) برای آسم و بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD) و سالمترول (سراونت) برای آسم و بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD هستند.
بهترین نوع دارو برای تحویل طولانی‌مدت بسته به دارو، نیازهای بیمار و ترجیحات بیمار متفاوت است. مهم است که با پزشک خود در مورد گزینه‌های مختلف موجود برای شما صحبت کنید.
مزایا و معایب داروهای طولانی‌اثر
درمجموع، سیستم‌های تحویل داروی طولانی‌مدت می‌توانند برای بیمارانی که نیاز به مصرف مرتب دارو دارند، گزینه باارزشی باشند. با این حال، مهم است که قبل از تصمیم‌گیری در مورد استفاده از این سیستم‌ها، خطرات و مزایای آنها را مد نظر قرار دهید.
از مزایای داروهای طولانی‌اثر را می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- بهبود پایبندی بیمار به دستورالعمل‌های درمانی با کاهش تعداد دوزهای مورد نیاز در هر روز.
- فراهم کردن سطوح داروی یکنواخت‌تر در خون که می‌تواند به بهبود اثربخشی دارو کمک کند.
- -کاهش خطر عوارض جانبی، زیرا دارو به آرامی در بدن آزاد می‌شود.
از معایب داروهای طولانی‌اثر می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- ممکن است هزینه بیشتری نسبت به داروهای معمولی داشته باشند.
- ممکن است برای همه بیماران مناسب نباشند، مثل افراد مبتلا به برخی مشکلات زمینه‌ا
- ممکن است نیاز به پایش مکررتر بوسیله پزشک داشته باشند
در انتخاب داروهای طولانی‌اثر چه مواردی را یابد در نظر بگیرید
بهترین شکل دارویی برای شما بستگی به نیازهای فردی و بیماری تحت درمان شما دارد. با پزشکتان در مورد گزینه‌های مختلف موجود مشورت کنید.
موارد زیر را هنگام انتخاب شکل دارویی با اثرات طولانی‌مدت، در نظر بگیرید:
- -فراوانی مصرف دارو. میزان مورد نیاز دارو چقدر است؟
- سهولت شکل دارویی. آیا مصرف دارو برای شما آسان است؟
- -عوارض جانبی دارو. آیا احتمال بروز عوارض جانبی در فرم طولانی‌مدت بیشتر است؟
- -هزینه دارو. آیا ملاحظات مالی وجود دارد؟
در نهایت، تصمیم‌گیری در مورد شکل دارویی انتخابی شخصی است. با پزشکتان در مورد تمام گزینه‌ها مشورت کنید و بهترین را انتخاب نمایید.