همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: آلزایمر یک بیماری است که در آن سلول‌های مغز، به مرور زمان کارکرد خود را از دست می‌دهند و مغز به‌تدریج کوچک‌تر می‌شود و فرد در حافظه نزدیک خود مشکلات زیادی پیدا می‌کند.
آلزایمر اگر پیشرفت کند، فردِ مبتلا حتی در کوچک‌ترین کارهای خود مثل پخت غذا، یادآوری دستور پخت غذا، دستشویی رفتن، پیدا کردن دستشویی و حمام و اتاق خواب و...، یادآوری کارهای روزانه مثل آخرین فیلمی که دیده، تمرکز در صحبت کردن، رانندگی، پیدا کردن مسیر خانه، شناخت نزدیکان و... ناتوان می‌شود و کم‌کم استقلال خود را به طور کامل از دست می‌دهد.
آلزایمر یک نوع دمانس است. دمانس یا زوال عقل، گروهی از علائم است که بر وظایف شناختی ذهنی مثل حافظه و استدلال تأثیر می‌گذارد. دمانس یا زوال عقل یک اصطلاح چتری است که بیماری آلزایمر، یکی از زیرمجموعه‌های آن است. حدود ۷۰ درصد از دمانس‌ها را بیماری آلزایمر تشکیل می‌دهد و ۳۰ درصد دیگر را دمانس‌های دیگر مثل افسردگی و ... .
تشخیص و درمان به موقع دمانس‌ها می‌تواند به قابل برگشت بودن بیماری کمک کند، اما آلزایمر غیرقابل برگشت است و درمان قطعی ندارد. فقط می‌توان با تشخیص زودهنگام، آن را تا حد زیادی کنترل کرد.
بیش از ۵۰ میلیون نفر در جهان به انواع دمانس ازجمله آلزایمر دچار هستند که یک میلیون نفر از آنها در ایران زندگی می‌کنند. متخصصان هشدار می‌دهند که با افزایش جمعیت سالمندی در کشور، به تعداد این بیماران افزوده خواهد شد. کارشناسان تاکید دارند افرادی که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند، یا علائم مشکوکی در خود می‌بینند که قبلا در آنها وجود نداشت، حتما برای انجام تست‌های آلزایمر به پزشک متخصص مراجعه کنند.
کدام افراد آلزایمر می‌گیرند؟ | مراقب باشید به سر کودکتان ضربه وارد نشود
«آلزایمر، خود را تقریبا از ۶۵ سالگی نشان می‌دهد و فرآیند درگیر شدن فرد به این بیماری معمولا از ۲۰ سال قبلش آغاز می‌شود؛ یعنی حدودا در ۴۵ تا ۵۰ سالگی. بنابراین بهترین زمان برای انجام تست‌های آلزایمر، ۵۰ سالگی است.» این را معصومه صالحی، مدیرعامل انجمن دمانس و آلزایمر ایران به همشهری می‌گوید و ادامه می‌دهد: «آلزایمر، یک نوع دمانس است و ۶۰ تا ۷۰ درصد انواع دمانس را معمولا بیماری آلزایمر تشکیل می‌دهد که معمولا در سنین سالمندی و در سن ۶۵ سال به بالا فرد را مبتلا می‌کند. البته به راحتی نمی‌توان تشخیص داد؛ باید حتما تست‌های تشخیصی مثل معاینات پزشکی، آزمایش‌های مختلف، ام‌آرآی و ... برای فرد انجام شود تا پزشک بتواند تشخیص دهد که فرد دچار آلزایمر است یا دمانس یا مسائل دیگر.
صالحی به تاثیر ژن بر ابتلا به آلزایمر اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد: ژنتیک فقط بین ۱۰ تا ۱۵ درصد در ابتلا به آلزایمر موثر است اما اگر سبک زندگی افراد از ابتدا بر اساس تغذیه سالم، ورزش، افزایش ذخایر مغزی، جلوگیری از ضربه به سر در دوره کودکی متمرکز باشد، درصدِ ابتلا به این بیماری در آینده کاهش خواهد داشت. درواقع رعایت ۱۲ نکته از کودکی که چند موردش را نام بردم، می‌تواند در آینده تا ۴۰ درصد موجب کاهش ابتلا به آلزایمر شود.
او درباره ارتباط ضربه خوردن به سر در کودکی و ابتلا به آلزایمر در بزرگسالی این طور توضیح می‌دهد: هر ضربه به سر از کودکی که موجب بیهوشی کوتاه‌مدت شود، خطری برای ابتلا به آلزایمر در دوران سالمندی است. پس باید کاملا مراقب کودک خود باشیم.
صالحی می‌گوید: حتی اگر ژن در ابتلا به آلزایمر موثر، سبک درست زندگی می‌تواند میزان تاثیرگذاری ژن را ضعیف کند. اگر فرد از دوران کودکی ذخایر مغزی خود را افزایش دهد، هر از گاهی یک هنر جدید یاد بگیرد، یک زبان جدید یاد بگیرد، مواد پروتئینی سفید و سبزیجات بیشتر مصرف کند، چربی و ترانس کمتر مصرف کند، احتمال ابتلا به این بیماری کاهش پیدا خواهد کرد.
چه تعداد از ایرانی‌ها آلزایمر دارند؟
بیش از ۵۵ میلیون نفر در جهان با انواع دمانس زندگی می‌کنند که حدود ۷۰ درصد از این افراد مشخصا دچار دمانسِ آلزایمر هستند. پیش‌بینی‌ها هم این است که تا سال ۲۰۵۰ یعنی کمتر از ۳۰ سال دیگر، این آمار به ۱۵۵ میلیون نفر برسد. مدیرعامل انجمن آلزایمر ایران می‌گوید: متاسفانه آمار آلزایمر در دنیا و کشور ما در حال افزایش است. چون جمعیت سالمندی رو به افزایش است. ما حدود یک میلیون نفر یا کمی بیشتر فرد مبتلا به آلزایمر در ایران داریم و همزمان با افزایش جمعیت سالمندی، افزایش ابتلا به این بیماری را هم شاهد خواهیم بود.
صالحی درباره سن ابتلا به آلزایمر در ایران می‌گوید: سن ابتلا به آلزایمر در کشور پایین آمده و ما بیماران ۵۰ ساله هم داریم. بیمار زیر ۵۰ ساله به ندرت داریم. مگر این که بیماریش جزو انواع دیگرِ دمانس باشد. یا ژنش را هردو طرف یعنی هم مادر و هم پدر داشته باشند. این مورد خیلی کم است و جای نگرانی نیست. اما خوب است که فرد همان طور که هر سال برای بخش‌هایی از بدنش مثل قلب و عروق و کبد و ... چکاپ انجام می‌دهد، از ۵۰ سالگی به بعد تست‌های تشخیصی آلزایمر را هم انجام بدهد. به خصوص اگر سابقه خانوادگی دارد. انجام تست به موقع می‌تواند کمک کند که با راهکارهای پزشک بتوان از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد.
سوال خیلی از افراد این است که بیماری آلزایمر بیشتر زنان را درگیر می‌کند یا مردان را؟ مدیرعامل انجمن آلزایمر ایران در این خصوص توضیح می‌دهد: قبلا می‌گفتند تنها ۶ درصد از زنان به آلزایمر مبتلا می‌شوند. دلیلش هم این بود که سن امید به زندگی در زنان بیشتر از مردها است و زن‌ها ۴ – ۵ سال بیشتر از آقایان عمر می‌کنند اما در آخرین تحقیقاتی که انجام شده، گفته می‌شود که بین زن و مرد تفاوتی وجود ندارد و ممکن است هردو به یک نسبت و اندازه مبتلا شوند.
تنهایی آلزایمر می‌آورد؟
مدیرعامل انجمن آلزایمر ایران در پاسخ به این سوال که یا تنها زندگی کردن و تنها ماندن در ابتلا به آلزایمر موثر است، می‌گوید: تنهایی منجر به افسردگی می‌شود و افسردگی هم یکی از عوامل یا ریسک‌فاکتورهای بیماری آلزایمر است.
به گفته صالحی، هرچقدر ارتباطات اجتماعی شخص بیشتر باشد، بیشتر در جمع‌ها باشد و فعالیت‌های اجتماعی بیشتری داشته باشد، هورمون‌هایی که در بدن بر اثر رضایت فرد از خودش ترشح می‌شود، باعث می‌شود شخص کمتر دچار افسردگی و دیگر انواع دمانس شود.
فراموشکارها آخرش آلزایمر می‌گیرند؟
آیا فراموشی که این روزها خیلی از افراد دچار آن هستند، می‌تواند به آلزایمر منجر شود؟ مدیرعامل انجمن آلزایمر ایران در پاسخ به این سوال می‌گوید: یک دلیل زیاد شدنِ فراموشی‌ها استرس، اضطراب و فلزات سنگین و کربن زیاد و دود موجود در هوا است که در اعصاب محیطی و اعصاب مرکزی انسان تاثیر می‌گذارد و این موضوع می‌تواند فرد را دچار مشکلاتی کند که خیلی چیزها را فراموش کند یا نتواند بعضی چیزها را راحت به یاد بیاورد. اما اینها نمی‌تواند منجر به آلزایمر شود.
صالحی می‌گوید: علت بروز آلزایمر می‌تواند انواع دمانس یا اختلالات شناختی قابل برگشت یا حتی افسردگی باشد. ما در افراد ۶۰ سال به بالا تحقیق کردیم و به این نتیجه رسیدیم که حدود ۳۰ درصد از آنها افسردگی دارند.
زبان و هنر جدید یاد بگیرید، ورزش کنید | ارتباط افزایش سن و ابتلا به آلزایمر
صالحی درباره راه‌های پیشگیری از ابتلا به آلزایمر توضیح می‌دهد: انجام کارهای یکنواخت اصلا خوب نیست. همیشه بهتر است فرد در کنار یادگیری زبان، یک هنر هم یاد بگیرد. باید از هر طریقی برای افزایش ذخایر مغزی استفاده کرد. البته هستند افرادی که ورزشکارند و کتاب می‌نویسند اما به آلزایمر هم مبتلا می‌شوند. این بیماری حد و مرز ندارد و ممکن است هر فردی به آن مبتلا شود اما افزایش ذخایر مغز می‌تواند جلویش را بگیرد یا آن را عقب بیندازد. ورزش هم که در اولویت است. افراد حداقل روزی ۳۰ دقیقه پیاده‌روی داشته باشند. حتی در خانه.
مدیرعامل انجمن آلزایمر ایران می‌گوید: میزان ابتلا معمولا از ۶۵ سالگی به بعد آرام‌آرام بیشتر می‌شود. درضمن هر ۵ سال که سن افزایش پیدا می‌کند، آمار ابتلا به آلزایمر هم ۲ برابر می‌شود.
به گفته صالحی، میزان ابتلا به آلزایمر در ۶۰ تا ۶۵ سالگی ممکن است ۲ تا ۳ درصد ابتلا باشد و هر ۵ سال ۲ برابر می‌شود. بعد از ۸۰ سالگی ممکن است ۴۰ درصد افراد دچار انواع دمانس ازجمله آلزایمر شوند.
تشخیص زودهنگام، بیماری را عقب می‌اندازد | بعضی‌ها بیماری خود را پنهان می‌کنند
پزشکان می‌گویند فردی که بیماری‌اش آلزایمر تشخیص داده شده، احتمالا ۲۰ سال قبل از این، بروز آن در فرد آغاز شده است. صالحی می‌گوید: با توجه به این که آلزایمر احتمالا ۲۰ سال قبل شروع می‌شود، بنابراین بهتر است فرد از ۵۰ سالگی تست‌های آلزایمر مثل آزمایش خون، ام‌آرآی، تست افسردگی و ... را شروع کند تا برای ابتلا آمادگی داشته باشد.
مدیرعامل انجمن آلزایمر ایران می‌گوید: آلزایمر وقتی شروع می‌شود، مراحل خاص خود را دارد. ممکن است فرد از همان ابتدا خاطرات نزدیک را فراموش کند. مثلا یادش می‌رود دیروز کجا بوده، یا طرز پخت یک غذا را فراموش می‌کند، فیلمی را به تازگی دیده اما فراموش می‌کند اصلا فیلمی دیده، یک سوال را که قبلا پرسیده، دوباره و چندباره می‌پرسد، وسایل خانه را جابجا می‌گذارد، دم‌کنی را روی شعله گاز می‌گذارد و ... . بیماری هرچقدر که پیشرفته‌تر شود، این علائم بیشتر و شدیدتر خود را نشان می‌دهد. در بعضی از افراد هم حافظه کوتاه‌مدت آرام‌آرام از بین می‌رود و بقیه خیلی متوجه آن نمی‌شوند. چون فرد می‌تواند بیماری خود را کتمان کند تا دیگران متوجه شروع بیماری نشوند.
صالحی تاکید می‌کند: اگر فرد تحت درمان قرار نگیرد، ممکن است پیشرفت بیماری سریع‌تر شود. ولی هر یک سال تشخیص زودهنگام باعث می‌شود که مشکلات بیماری ۵ سال به تعویق بیفتد و فرد بتواند با استقلال بیشتری به زندگی خود ادامه دهد. بنابراین تشخیص زودهنگام این بیماری خیلی مهم است. افراد بهتر است به علائم خاصی که در آنها عارض می‌شود، دقت زیاد داشته باشند و بی‌تفاوت از کنارش نگذرند.