همشهری آنلاین - حمید رسولی: منتظم‌الدوله در بازگشت به ایران یکی از همین مدل مدرسه‌ها را تاسیس کرد. او در سال ۱۲۷۷شمسی هنرستان دخترانه فیروزکوهی را در خیابان شیخ هادی فعلی ساخت تا جایی برای تعلیم دختران فقیر و یتیم تهرانی باشد. در این مدرسه حرفه‌هایی مختلفی مثل قالیبافی، خیاطی و... به دختران یتیم و بی‌سرپرست آموزش داده می‌شد و به همین دلیل، فیروزکوهی را نخستین موسس هنرستان دخترانه تهران می‌دانند.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
ساخت مدسه به سبک جدید برای کودکان فقیر و یتیم، در میانه‌های عصر قاجار رواج پیدا کرد. سردار فیروزکوهی که در آن روزگار مدت‌ها بود به فکر ایجاد مدارسی برای آموزش دختران فقیر و یتیم بود ساخت مدرسه خیریه فیروزکوهی یا سردار فیروز جنگ را در منطقه‌ای از تهران که امروز با نام خیابان شیخ‌هادی شناخته می‌شود، شروع کرد. در مدرسه فیروزکوهی، دانش‌آموزان بی‌بضاعت با روش و اصول و تشکیلات مدارس اروپایی آموزش می‌دیدند و راه و رسم زندگی را هم می‌آموختند.
منتظم‌الدوله برای اداره امور و تأمین هزینه‌های این مدرسه هم تدبیر تازه‌ای اندیشید. آن‌طور که در وقف‌نامه سید کریم‌خان منتظم‌الدوله -موجود در آرشیو اسناد سازمان اوقاف و امور خیریه-آمده، او بهترین املاک و مستغلات خود در تهران، شمیران، دماوند و مازندران را وقف ساخت و اداره مدرسه برای اطفال نیازمند و یتیم کرد. قریه مغانک در دماوند، قریه سرداریه در حاشیه طهران و قریه حاجی‌آباد و گل‌نشین در ساری از جمله این رقبات به شمار می‌آمدند.
سردار فیروزکوهی مرد دوراندیشی بود و تدبیری ویژه برای آینده همه دانش‌آموزانی که در مدارس خیریه‌اش تحصیل می‌کردند در نظر گرفته بود. به دستور او یک کارگاه صنعتی در محوطه این مدارس ایجاد می‌شد تا حرفه و مهارت‌های مختلف، مثل نجاری، بافندگی و آهنگری، به کودکان آموزش داده شود. این تدبیر موجب می‌شد، کودکان بی‌سرپرست، پس از پایان تحصیلات‌شان وارد چرخه اشتغال شوند و بدون نیاز به کمک خیّران زندگی‌شان را اداره کنند.
آن‌طور که برخی محققان روایت کرده‌اند، مدرسه فیروز کوهی در طول دوران فعالیتش هم از حیث مقطع تحصیلی و هم از بابت دخترانه و پسرانه شدن بارها تغییر کرده، اما چنان که می‌گویند، نزدیک به ۶۰ نفر از اطفال یتیم و بی‌بضاعت در مدرسه سردار فیروزکوهی تحصیل می‌کردند و به‌طور شبانه‌روزی از آنها نگهداری می‌شد تا پله‌های‌ترقی را طی کنند. شماری از تعلیم‌یافتگان این مدرسه بعدها در زمره رجال علمی و ادبی ایران قرار گرفتند.
یک داستان جالب دیگر در مورد منتظم‌الدوله نقل شده که خواندنش خالی از لطف نیست. در مجله «وقف میراث جاویدان» که در سال ۱۳۷۴ خورشیدی منتشر شده، آمده که مظفرالدین شاه در جریان بازدید از موقوفات منتظم‌الدوله و شیوه‌های منحصربه‌فرد او برای اداره مدارس خیریه او، چنان تحت تأثیر قرار می‌گیرد که دستور می‌دهد معدن زغال‌سنگ «گاجره» را وقف تأمین سوخت مدارس سردار فیروزکوهی کنند.
منتظم‌الدوله مرد نیک‌اندیشی بود که زندگی‌اش را وقف آموزش به کودکان یتیم و بی‌بضاعت کرد و بعد از مرگش در کتابخانه‌ای که در همین مدرسه ساخته بود، دفن شد.