همشهری آنلاین -کامران بارنجی: خانم‌هایی که آشپزی می‌کنند بارها و بارها سوختگی و بریدگی‌های جزئی را تجربه کرده‌اند؛ اما برخی دیگر از خانم‌ها تجربه‌ی دردناک‌تر و تلخ‌تری از سوختگی و بریدگی را دارند که حسابی برایشان دردسر ایجاد کرده است.
عمق سوختگی چقدر است؟
سوختگی در زمان آشپزی، یکی از رایج‌ترین اتفاقاتی است که افراد آن را بارها و بارها تجربه می‌کنند. بیشتر سوختگی‌هایی که در آشپزخانه اتفاق می‌افتند، سطحی محسوب می‌شوند و درجه‌ی یک و دو به‌حساب می‌آیند و در بیشتر مواقع در اثر این نوع سوختگی‌ها، تاول به وجود نمی‌آید.
سوختگی می‌تواند به شکل‌های مختلف اتفاق بیفتد، یعنی در اثر تماس مستقیم با ظرف داغ یا در اثر بخار ایجاد شود؛ اما سوختگی‌ها همیشه سطحی نیستند و گاهی می‌توانند با شدت بیشتری هم ایجاد شوند. برای مثال، سوختگی می‌تواند در اثر شعله‌ی مستقیم آتش یا ریختن مایعات داغ مثل روغن یا رب روی پوست بدن ایجاد شود، چنین سوختگی‌هایی، جزو سوختگی‌های عمیق و جدی محسوب می‌شوند.
آب سرد به دادتان می‌رسد!
بسیاری از افراد زمانی که اتفاقی می‌افتد، حسابی به هم می‌ریزند و نمی‌دانند دقیقاً باید چه‌کاری در زمان وقوع حادثه انجام بدهند.
به همه‌ی افراد توصیه می‌شود که در زمان حادثه پیش از هر چیز، خونسردی خود را حفظ کنند. یکی از مهم‌ترین اقداماتی که باید در زمان سوختگی انجام داد، خنک کردن سریع محل سوختگی است.
زمانی که سوختگی اتفاق افتاد، باید سریعاً پوست را زیر آب سرد گرفت. هر چه دمای آب پایین‌تر باشد، تأثیر بهتری در تسکین سوختگی خواهد داشت.
بهترین کار برای خنک کردن محل سوختگی این است که آب سرد را در یک ظرف ریخته و سپس ناحیه‌ی سوخته را برای مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه داخل آن گذاشت. برای خنک کردن محلی که دچار سوختگی شده است باید به این نکته توجه کرد که خنک کردن باید در فواصل زمانی کوتاه‌مدت باشد؛ بدین معنی که عضو سوخته برای چند دقیقه در آب قرار بگیرد و سپس آن را از داخل آب بیرون آورد و مجدداً این کار را تکرار کرد. خنک کردن پوست به‌صورت طولانی و بدون وقفه، باعث ایجاد درد می‌شود. زمانی که مدت‌زمان سرد کردن عضو سوخته به پایان رسید، باید بعد از آن برای مدت یک ساعت، عضو سوخته را در آب ولرم قرار داد. انجام چنین کاری درد را به حداقل می‌رساند.
خمیردندان ضد سوختگی است؟
مطالب زیادی در رابطه با این‌که چطور سوختگی را باید تسکین داد، در فضای مجازی وجود دارد که خیلی از آن‌ها نه‌تنها کمکی به بهتر شدن وضعیت نمی‌کند، بلکه مشکلات ناشی از سوختگی را پیچیده‌تر می‌کند.
خیلی از خانم‌ها تصور می‌کنند که در زمان سوختگی باید از یخ استفاده کنند، درحالی‌که انجام چنین کاری نادرست است و استفاده از یخ می‌تواند باعث آسیب رسیدن به بافت شود، درواقع گذاشتن یخ روی محل سوخته به قسمت‌های سالم پوست نیز آسیب وارد می‌کند. برخی از خانم‌ها، زمانی که دچار سوختگی می‌شوند، روی محل سوختگی خمیرریش (یا فوم ریش‌تراشی) می‌مالند و برخی دیگر نیز از خمیردندان استفاده می‌کنند. استفاده از این محصولات تنها در شرایطی که آب سرد در دسترس نیست، توصیه می‌شود.
اگر بنا بر هر دلیل، فرد روی پوستی که دچار سوختگی شده است، این مواد را بزند، بعد از خشک شدن نباید آن‌ها را به‌یک‌باره جدا کند؛ برای جدا کردن این مواد از روی پوست، کافی است عضو سوخته را در آب سرد قرار داد و به‌آرامی آن‌ها را از روی محل سوختگی جدا کرد.
مواظب چشم‌ها باشید
خانم‌ها معمولاً موقع سرخ کردن غذا دچار سوختگی می‌شوند. یکی از اتفاقاتی که در زمان آشپزی ممکن است به وقوع بپیوندد، آتش گرفتن محتویات ماهی‌تابه است. بسیاری از خانم‌ها زمانی که این اتفاق می‌افتد، در ماهی‌تابه آب می‌ریزند؛ یادتان باشد در چنین شرایطی به‌هیچ‌وجه نباید آب داخل ماهی‌تابه ریخت، چون انجام چنین کاری می‌تواند باعث پاشیدن روغن به صورت و داخل چشم شود. چنانچه بنا بر هر دلیلی روغن داخل چشم ریخته شد، باید چشم را زیر آب سرد گرفت، به این شکل که فرد، سر خود را به سمتی که روغن در آن ریخته است خم کند و آب سرد را از گوشه‌ی بالایی چشم وارد کند و از گوشه‌ی دیگر آن بیرون بریزد.
وقتی کار به جای باریک می‌کشد
سوختگی در بیشتر مواقع، مشکل جدی برای فرد به وجود نمی‌آورد اما در بعضی مواقع، می‌تواند برای فرد مشکلات جدی را به وجود بیاورد که در چنین شرایطی باید سریعاً به مراکز درمانی مراجعه کرد. برای مثال، اگر سوختگی به‌صورت استنشاقی باشد باید حتماً به مراکز درمانی مراجعه کرد. مثلاً اگر یک خانم در قابلمه را بردارد و بخار داغ به‌صورت یا راه تنفسی او برسد و این مسئله باعث تنگی نفس شود، در چنین شرایطی باید حتماً به اورژانس مراجعه کرد. احتمال ایجاد سوختگی با درجات بالا (مثل سوختگی درجه‌ی سه) در آشپزخانه ضعیف است، با وجود این، چنانچه پوست حالت چرم (منظور وضعیتی است که در آن پوست حالت چروکیده و سفت پیدا می‌کند) پیدا کند و حس یا درد در آن از بین برود، در چنین شرایطی باید به مراکز درمانی رفت.
اگر شدت سوختگی کمتر باشد (سوختگی درجه‌ی دو) باید درصد سوختگی را مدنظر داشت، یعنی درصورتی‌که بیش از ۱۵ درصد سطح بدن دچار سوختگی شده باشد، در چنین شرایطی باید به پزشک مراجعه کرد. برای به دست آوردن درصد سوختگی یک راه آسان وجود دارد؛ برای محاسبه‌ی درصد سوختگی، کف دست فرد بدون در نظر گرفتن انگشتان آن، معادل یک درصد محسوب می‌شود، درصد مقدار سوختگی را به این شکل برآورد می‌کنند. سوختگی در برخی از نواحی بدن بسیار مهم هستند و باید جدی گرفته شوند.
برای مثال، سوختگی در نواحی صورت، مفصل‌های بزرگ (مثل زانو)، گردن، آرنج، زانو و شانه از سوختگی‌های مهم محسوب می‌شوند و باید برای درمان به مراکز درمانی مراجعه کرد. سوختگی برای برخی از افراد می‌تواند خطرناک باشد، این دسته از افراد باید تحت هر شرایطی بعد از سوختگی به پزشک مراجعه کنند تا دچار مشکلات جدی نشوند. افراد مبتلا به دیابت جزو این دسته از افراد محسوب می‌شوند، علاوه بر آن افرادی که مشکل کلیوی یا نقص ایمنی دارند نیز باید بعد از سوختگی به پزشک مراجعه کنند.
چاقوها را کنار بگذارید
علاوه بر سوختگی، یکی دیگر از اتفاقاتی که ممکن است برای خانم‌ها بیفتد، بریدن دست‌ها هنگام کار با وسایل تیز و برنده است. بسیاری از خانم‌ها تصور می‌کنند برای انجام هر کاری باید از چاقوهای بسیار تیز استفاده کنند، درحالی‌که برای کاهش حوادث آشپزخانه باید از وسایل ایمن و کم‌خطرتر استفاده کرد. به‌عنوان‌مثال، «پوست‌کن» می‌تواند در بسیاری از موارد جایگزین بهتری برای چاقو باشد. خانم‌ها اگر می‌خواهند چیزی خرد کنند یا پوست بکنند، باید حتماً آن را به‌خوبی بشویند تا در صورت ایجاد بریدگی، میکروب وارد بدنشان نشود و احتمال ابتلا به کزاز به حداقل برسد.
با بریدگی چه باید کرد؟
زمانی که بریدگی ایجاد شد باید خونریزی را با فشار آوردن بر محل بریده‌شده کنترل کرد. پیش از هر چیز باید محل خونریزی را با آب سرد شست تا آلودگی وارد محل بریدگی نشود. سرمای آب باعث انقباض عروق و کنترل خونریزی خواهد شد. بعد از انجام چنین کارهایی باید محل بریدگی را ضدعفونی کرد و روی آن گاز استریل قرار داد (در صورت نداشتن گاز استریل می‌توان از پارچه‌ی تمیز کمک گرفت) و محکم محل بریدگی را فشار داد.
علاوه بر این می‌توان مقداری یخ را در کیسه ریخت و آن را داخل حوله قرار داد و یخ را به این شکل کنار محل بریدگی قرار داد. همچنین برخی از محصولات وجود دارند که می‌توانند مانع از خونریزی شوند. برای مثال، برخی از گازهای استریل مخصوص، اسپری، پودر و ... در داروخانه‌ها به فروش می‌رسند که به کاهش خونریزی کمک می‌کنند.
خونریزی‌های ادامه‌دار
گاهی با وجود گذاشتن گاز استریل و فشار مستقیم بر محل خونریزی، باز هم خونریزی ادامه پیدا می‌کند، در چنین شرایطی باید پارچه یا گاز استریل دیگری را بدون برداشتن گاز استریل اول، روی محل بریدگی قرار داد. یکی دیگر از کارهایی که باید در این شرایط انجام داد، این است که عضو بریده‌شده را بالاتر از سطح قلب قرار داد، انجام چنین کاری می‌تواند باعث کند شدن روند خونریزی شود. چنانچه خونریزی با انجام کارهایی که به آن‌ها اشاره شد، بند نیامد، باید با اورژانس تماس گرفت.
حادثه‌ی بندانگشتی!
گاهی ممکن است مشکلی بزرگ‌تر از بریدگی معمول اتفاق بیفتد، یعنی در برخی موارد چاقویی که با آن سبزیجات خرد می‌شود، به‌قدری تیز است که باعث قطع شدن بندانگشت می‌شود. اگر بندانگشت هنگام خرد کردن سبزی قطع شود، باید سریعاً دست و عضو قطع شده را با آب سرد شست و روی محل بریدگی یک گاز استریل یا پارچه تمیز قرار داد. برعکس بریدگی‌های معمول که در آن فشار زیاد باید وجود داشته باشد، باید فشار ملایمی به محل بریده وارد کرد چون فشار زیاد، تخریب بافت را به همراه دارد ضمن این‌که احتمال پیوند را به حداقل می‌رساند.
آن قسمت از انگشت که قطع شده است باید داخل سه تا چهار عدد کیسه فریزر قرار داده شود. در کیسه‌ها را باید محکم بست و داخل ظرفی که درون آن آب و یخ ریخته شده، گذاشت و سریعاً به مراکز درمانی مراجعه کرد تا عمل جراحی پیوند عضو انجام شود. بستن محل قطع شده با کش یا نوار به‌هیچ‌عنوان توصیه نمی‌شود. همچنین ریختن زردچوبه روی محل آسیب دیده برای کنترل بریدگی، می‌تواند باعث ایجاد مشکل در محل آسیب دیده شود.
مواظب عفونت ناشی از سوختگی باشید
هنگام آشپزی‌کردن، ناخودآگاه حواس آدم ممکن است پرت شود؛ این چند نکته را مدنظر داشته باشید.
بسیاری از خانم‌ها در زمان آشپزی، ماهی‌تابه را روی شعله‌ی جلویی گاز می‌گذارند، انجام چنین کاری می‌تواند باعث برخورد با ماهی‌تابه و افتادن آن روی بدن فرد شود و سوختگی را در پی داشته باشد، به همین دلیل ماهی‌تابه را نباید روی شعله‌های جلویی اجاق گاز قرار داد.
یکی دیگر از کارهایی که خانم‌ها در زمان پختن برنج انجام می‌دهند، این است که هنگام دم کردن برنج، قابلمه‌ی بزرگ آب جوش حاوی برنج را بلند کرده و در آبکش می‌ریزند. در چنین حالتی اگر قابلمه بزرگ باشد، باید از شخص دیگری که توانایی بلند کردن قابلمه‌ی بزرگ را دارد، کمک گرفت. انجام این کار، احتمال سوختگی ناشی از ریختن آب جوش روی پوست را به حداقل می‌رساند.
اگر سوختگی روی پوست بدن ایجاد شد، باید سریعاً داخل وان آب سرد رفت یا دوش آب سرد گرفت. در زمان دوش گرفتن نباید به قسمت‌های سوخته دست زد و از تحریک پوست ملتهب باید خودداری کرد.
پزشک برای سوختگی‌های جدی پمادهای خاصی را تجویز می‌کند که مانع از عفونت می‌شود، استفاده از این پمادها را نباید از یاد برد.
برخی کرم‌های ترمیم‌کننده در بازار موجود هستند که تا حدود زیادی می‌توانند مانع از به‌جای ماندن اثر سوختگی شوند. این نوع کرم‌ها باید تحت نظر پزشک و به‌گونه‌ای خاص استفاده شوند تا اثربخشی بیشتری داشته باشند.
برخی تصور می‌کنند که در محل سوختگی می‌توانند پنبه بگذارند، افراد نباید چنین کاری را انجام بدهند چون گذاشتن پنبه می‌تواند روی محل سوختگی بچسبد و مشکلات زیادی را به وجود بیاورد.