همشهری آنلاین: ابتدا ممکن است نگرانی زیادی از این مسئله در ما به وجود آمده باشد ولی با مراجعه به پزشک و بررسی حالات مختلف و تشخیص درست، متوجه شده‌ایم که یک گرفتگی کوچک یا یک انقباض عضلانی، موجب شده تا از این مسئله درد بکشیم اما وقتی درد طولانی می‌شود و درمانی هم حتی با مسکّن پیدا نمی‌کند، وضعیت خطرناک می‌شود، درد نفوذ بیشتری می‌کند و سراسر بدن مثل ناحیه‌ی گردن درگیر این مسئله می‌شود. برای شناخت بیشتر دردهای کمر و دلایلی که موجب کمردردهای سنگینی می‌شود، با دکتر علی‌اکبرهمتی، فوق‌تخصص ارتوپدی هم‌کلام شده‌ایم تا درباره‌ی این درد بیشتر بدانیم.
درد کمر و درد گردن که همزمان دچارش می‌شویم، ارتباط مستقیم دارند؟
کمر ارتباط‌دهنده‌ی بالا و پایین بدن به همدیگر بوده و بیشترین فشار وزن در بدن را تحمل می‌کند. به همین دلیل آسیب و کمردرد به‌خصوص موقع خم شدن یا حرکت دادن بدن بسیار معمول است و هر فرد حداقل یک بار کمردرد را تجربه می‌کند. کمردرد یکی از معمول‌ترین دلایل غیبت از کار یا مراجعه به پزشک است.
هرچند کمردرد آزاردهنده و ناراحت‌کننده است ولی معمولاً مشکلی جدی نیست و پیشگیری یا کاهش درد کمر با انجام روش‌ها و رعایت عواملی ممکن است. برای این دو می‌توان یک دلیل داشت که بر اثر یک عامل دچار درد شده‌اند، اما باید گفت بیش از ۹۰ درصد کمردردها و گردن‌دردها عامل مکانیکال دارند؛ یعنی عاملی به‌جز بیماری موجب شده تا این‌ها درد مقطعی داشته باشند که البته دلایل بسیاری دارد اما این‌که بگوییم این دردها ارتباط مستقیمی با هم دارند، نمی‌تواند صحیح باشد.
شایع‌ترین دردی که در حوزه‌ی ارتوپدی با آن روبه‌رو هستید، چیست؟
طیف وسیعی از مردم در زندگی‌شان کمردرد را تجربه کرده‌اند. البته این دردها ارتباط مستقیمی با سن، جنس، شغل و موقعیت‌های ویژه‌ی بیمار دارند. در ۹۰ درصد این دردها نیازی به هیچ درمان و شیوه‌ی درمانی خاصی نیست و حتی در بسیاری از موارد دارو هم برای بیماری که مراجعه کرده، تجویز نمی‌کنیم. علائم کمردرد از دردهای ناگهانی شدید و حاد تا گرفتگی و تیرکشیدن‌های دائم متغیر است.
درد ممکن است ممتد یا متناوب و موضعی باشد. کمردردهای حاد بلافاصله پس از آسیب به کمر پدیدار می‌شوند. دردهای مزمن به دردهایی اطلاق می‌شود که بیش از سه ماه به طول انجامد. در صورتی که کمردرد شما بیش از ۷۲ ساعت ادامه یافت، به پزشک مراجعه کرد.
بنابراین باید دلایل بیماری را در ویژگی‌های بیمار بدانیم. چه چیزهایی در یک فرد باعث می‌شود بیشتر در معرض کمردرد باشد؟
یکی از این موقعیت‌ها، بر اساس بیماری‌های شغلی است که بیمار با آن درگیر می‌شود. برخی بیماری‌ها التهابی است که رماتیسم در صدر این بیماری‌ها قرار می‌گیرد. برخی دردها هم غیرالتهابی است که شامل دردهای اسپاسم عضلانی، دیسک کمر و کشیدگی عضلات می‌شود. سن هم بسیار تأثیرگذار است. اگر فرد زیر ۲۰ سال باشد یا بالای ۵۰ سال باشد، توجه ما را جلب می‌کند. خانم‌ها هم بیشتر از آقایان در معرض درد هستند چون زمینه‌ی بی‌تحرکی بیشتری نسبت به مردان دارند.
اما گویا همه‌ی این‌ها بازمی‌گردد به بحث سبک زندگی غلطی که امروز در میان ما رواج یافته است.
بیشتر دردهای کمر مربوط به کم‌تحرکی است. بد خوابیدن و بد نشستن، طیف وسیعی از بیماری‌ها را شامل می‌شود. من اگر کارمند باشم باید شیوه‌ی صحیح درست نشستن را بلد باشم. بی‌تحرکی عامل اصلی بسیاری از بیماری‌ها کمری است که باعث آسیب عضلات اطراف ستون فقرات می‌شود. اگر این شیوه‌ها را تصحیح کنیم و اصلاح نشستن و خوابیدن را در برنامه داشته باشیم و درست ورزش کنیم، قطعاً بیماری‌های درد کمر کمتر خواهد شد.
امروز با وجود این‌همه اطلاع‌رسانی فکر نمی‌کنید باید فکری اساسی‌تر کرد؟
خیلی‌ها می‌گویند، مثلاً در بحث تشک‌ها، ما روی تشک‌های طبی می‌خوابیم و انگار مسیر سلامتی را کاملاً طی کرده‌اند. در حالی که تعریف درست از این تشک‌ها هنوز در دسترس عموم نیست؛ یعنی دو سانتی‌متر بیشتر نباید فرورفتگی در تشکی روی آن می‌خوابیم وجود داشته باشد. طرز درست خوابیدن این است که طاق‌باز خوابیده و یک بالش زیر پایمان باشد. چند نفر این‌گونه می‌خوابند؟ به دلیل استفاده‌ی افراطی از ابزار الکترونیک، مدت‌های زیادی را روی صندلی می‌نشینیم و تکان هم نمی‌خوریم.
این شیوه‌ی غلط زندگی قطعاً به عضلات آسیب می‌رساند. زمان مطالعه باید زاویه‌ی ۹۰ درجه‌ی ران با لگن را در نظر بگیریم، از زیرپایی استفاده کنیم و بیش از یک ساعت یکنواخت روی صندلی ننشینیم.
نشستن، چهل‌درصد از ایستادن به ستون فقرات شما فشار وارد می‌کند. خیلی از افراد بعد از چند روزی که کار زیاد، تمام وقتشان را پر می‌کند از درد کمر هم علاوه بر خستگی روحی شکایت دارند و شاید ندانند که نشستن بیش از حد، آن هم در وضعیتی غیرمتعارف و غیراستاندارد به کمرشان آسیب رسانده است.
در حالی که هر روز این کارها را تکرار می‌کنیم و بدون این‌که بدانیم ستون فقرات خود را دچار آسیب‌دیدگی کرده‌ایم. چهل‌درصد از افرادی که بعد از ابتلا به کمردرد، دور ورزش را خط کشیده‌اند یا فعالیت‌های ورزشی‌شان را کم کرده‌اند، شدت کمردردشان بیشتر شده است.
برنامه‌ی تغذیه‌ی مناسبی هم برای این مسئله در نظر گرفته شده است؟
هنوز ثابت نشده که تغذیه‌ی به شکل مستقیم با درد کمر ارتباط دارد، بلکه به شکل غیرمستقیم این اتفاق برای بدن می‌افتد که مثلاً چاقی بیش‌ازحد به ستون فقرات آسیب می‌رساند. تغذیه‌ی نامناسب و در نتیجه سوخت‌وساز شیمیایی نامتناسب در بدن باعث افزایش ارسال سیگنال‌های عصبی حاوی پیغام درد به مغز می‌شود. رژیم غذایی مناسب برای افراد مبتلا به کمردرد، رژیمی است که می‌تواند التهاب بدن را کاهش دهد و برای کاهش این التهاب و در نتیجه کاهش کمردرد باید از خوردن بیش از حد مواد حاوی کافئین مثل چای یا قهوه‌ی غلیظ یا غذاهای فرآوری شده مثل سوسیس، کالباس و انواع کنسروها پرهیز کرد. دردهای کمر نسبت بسیاری زیادی با زمینه و پیشینه‌ی بیمار دارد.
بیماری‌های زمینه‌ای استعداد بیشتری را برای ابتلا به این بیمارها فراهم می‌کند. مثلاً سرطان یکی از این دردهاست. درد کمر می‌تواند در اثر تومور خوش‌خیم یا بدخیم به وجود بیاید. منبع این تومورها در استخوان ستون فقرات و لگن یا در جاهای دیگر است و به طرف کمر پخش می‌شود.
باید به همه‌ی این عوامل توجه کرد. دردی که بیش از یک ماه طول بکشد، طبیعی است که موجب نگرانی پزشک خواهد شد. بیماری‌های خونی در برخی موارد موجب دردهای ستون فقرات می‌شود. مشکلات کلیه مثل سنگ کلیه و وجود زخم و خونریزی در کلیه می‌تواند باعث درد کمر و پشت شود که توسط آزمایش ادرار، آزمایش جریان صدا و دیگر آزمایش‌های شکمی می‌توان مشکلات کلیه را تشخیص داد.
برای درد مزمن کمر، بهترین درمان، استراحت در منزل و بعد از آن پیاده‌روی، شنا و دوچرخه‌سواری است.
برای درمان این بیماری‌ها باید چه روش‌هایی را به کار برد؟
در گام نخست باید عامل درد را بشناسیم. اگر مکانیکال باشد که خیلی درمان خاصی ندارد. این دردها ۸۵ درصد بیماری‌ها را شامل می‌شود. ورزش‌های خاصی که در این درمان وجود دارد و پیشنهاد می‌شود همان ورزش‌های آقای ویلیامز است که می‌تواند به بهبود بیماری در اثر عامل مکانیکال کمک کند.
در نهایت اما باید سبک زندگی‌مان را تغییر دهیم و به زندگی به شکل درست و صحیحش نگاه کنیم. روش‌های توان‌بخشی نه‌تنها در التیام درد بلکه در کاهش خطر آسیب‌های مجدد به کمر کمک شایانی می‌کند. درمان‌های فیزیکی هدایت‌شده با انجام حرکات کششی، تقویت عضلات و ورزش‌های سبک برای حصول نتایج بهینه در کوتاه‌مدت و طولانی‌مدت استفاده می‌شود.
در بخش دوم باید به روش‌های دارویی هم توجه کرد. پزشک معالج از داروهای ضدالتهاب مانند ایبوپروفن یا سلکسیب و از داروهای شل‌کننده‌ی عضلانی برای کاهش درد استفاده می‌کند. گاهی اوقات لازم می‌شود پزشک معالج علائم بیماری را با تزریق کورتیکوسترویید در کمر شما کاهش دهد.
این کار معمولاً در صورتی انجام می‌شود که بعد از گذشت شش هفته از انجام اقدامات ذکرشده‌ی قبلی، مشکلات بیمار همچنان باقی باشد.
تزریق معمولاً در نیمی از موارد موفق است. داروهایی مثل آسپرین یا استامینوفن برای رفع دردهای خفیف تجویر می‌شود اما امکان دارد داروی ضددرد قوی‌تر یا شل‌کننده‌ی عضلانی هم تجویز شود.
راه‌هایی برای فرار از کمر درد
برای سالم نگه‌داشتن کمر و پیشگیری از دردهای آتی موارد نکات زیر می‌تواند کمک کند:
ورزش کنید. ورزش‌های منظم، کم‌شدت و هوازی (ورزش‌هایی که باعث فشار بر کمر نشوند) می‌تواند قدرت و تحمل شما را افزایش داده و به ماهیچه‌های شما برای عملکرد بهتر کمک می‌کنند. ورزش‌هایی همچون پیاده‌روی و شنا و استفاده از دوچرخه‌های ثابت، انتخاب‌های مناسبی هستند. با پزشکتان برای پیدا کردن مناسب‌ترین ورزش برای خودتان مشورت کنید.
قدرت عضلانی و انعطاف‌پذیری ماهیچه‌هایتان را افزایش ببخشید. ورزش‌های مخصوص ناحیه‌ی شکم و کمر (تمرینات تقویتی) می‌توانند ماهیچه‌های این ناحیه را تقویت کرده و این ماهیچه‌ها را به شکم‌بندی که جلوی فشار زیاد بر کمر را می‌گیرد، تبدیل کنند. برای پیدا کردن بهترین و مناسب‌ترین ورزش برای خودتان باید به پزشک یا فیزیوتراپیست مراجعه کنید.
وزن مناسب. فشار زیاد ناشی از چاقی روی کمر شما ممکن است بتواند باعث کمردرد شود. اگر چاق هستید، لاغر شدن می‌تواند به شما کمک کند.
کفش‌های پاشنه‌کوتاه بپوشید.
سعی در بلند کردن چیزهایی که برایتان سنگین است نکنید.
موقع نشستن و ایستادن مراقب باشید و صاف بنشینید یا بایستید و شانه‌هایتان را صاف نگه دارید.
ترک سیگار. بر اساس یک مطالعه افراد سیگاری بیشتر از افراد غیرسیگاری دچار کمردرد می‌شوند.
رختخواب. شما باید از تشکی استفاده کنید که ستون فقراتتان را صاف نگه دارد و در عین حال وزن باسن و شانه‌های شما را تحمل کند.