همشهری آنلاین- حمیدرضا رسولی: بعد از نوشتن کتاب «تهران به روایت تاریخ» بود که نام مسعود نوربخش به‌عنوان محقق، پژوهشگر و تهران‌شناس بر سر زبان‌ها افتاد. این کتاب که در ۴ جلد منتشر شده تاریخ هزار ساله تهران را روایت می‌کند. نوربخش برای نوشتن این مجموعه از اطلاعات پراکنده ۴۰۰ جلد کتاب و منابع موجود در کتابخانه ملی ایران استفاده کرده و همه این منابع به شکل پانویس در این کتاب منتشر شده است.
تهران به روایت تاریخ، همان‌طور که از نامش پیداست تاریخ تهران از دوره باستان تا انقراض سلسله قاجار و تاج‌گذاری رضا شاه را روایت کرده است. نوربخش درباره روزگار تهران در دوره باستان نوشته است: «اشکانیان توجه خاصی به ری داشتند تا بدان حد که این شهر پایتخت بهاره آنها بود و در عمران وآبادی آن کوشش فراوان می‌شد. نواحی اطراف ری که تهران نیز در شمار آنها قرار داشت از این ترقی و اعتبار بی‌بهره نبود.»
همه ما سعید نفیسی را به واسطه تألیف مجموعه چند جلدی «تاریخ بیهقی» و با آثار مهمی که درباره تاریخ، هنر و ادبیات ایران زمین نوشته می‌شناسیم اما او کتابی دارد به نام «تهران قدیم» و برای تألیف این کتاب چنان تحقیق و پژوهش کرد که حالا از او به‌عنوان تهران‌شناس یاد می‌کنند. نفیسی در این کتاب، شرح مفصلی درباره تاریخ ۱۲۰۰ ساله تهران ارائه داده و به‌طور کامل آثار باستانی پایتخت را معرفی کرده است. خیلی‌ها معتقدند «تهران قدیم» کامل‌ترین و مصورترین کتابی است که تاکنون درباره تاریخ تهران منتشر شده است.
نفیسی مجوعه مقالاتی درباره ری باستان نوشته و این ادعا را مطرح کرده که از گذشته‌های دور تهران یکی از روستاهای خوش‌آب‌وهوای شهر باستانی ری بوده است. او در شرح ویرانی ری نوشته: «نخستین ذکر نام این روستا به سده سه هجری برمی‌گردد و پس از آن نام طهران به‌طور مکرر در کتب جغرافیایی آمده است. شهر ری با حملات مغولان ویران شد و سپس دو زلزله وحشتناک، کاملاً شکوه این منطقه را که عروس بلاد اسلامی نام داشت، از بین برد.»