همشهری آنلاین - یکتا فراهانی: لکنت اختلالی در الگوی گفتار است که باعث اختلال هنگام صحبت کردن می‌شود. اما تقریباً به‌اندازه افرادی که لکنت دارند راه‌هایی برای لکنت وجود دارد و روز جهانی آگاهی از لکنت یا روز جهانی آگاهی از لکنت زبان (ISAD) نیز می‌تواند به افزایش آگاهی در مورد این اختلال گفتاری کمک کند.
وقتی کلمات قفل می‌شوند
معصومه بیات، کارشناس ارشد آسیب‌شناسی گفتار و زبان (گفتاردرمانی)، دکترای تخصصی علوم اعصاب، عضو هیات علمی دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان درباره مشکل لکنت زبان می‌گوید لکنت یعنی اینکه فرد در حین گفتار روان دچار تکرار، کشش یا قفل و در نتیجه روانی گفتار او دستخوش وقفه شود.
ممکن است در سطح کلمه تکرار یا بخشی از کلمه و به خصوص صدای اول کلمه باشد. کشش هم یعنی اینکه فرد کلمه‌ای را به صورت غیرارادی می‌کشد. قفل واژه نیز زمانی رخ می‌دهد که فرد می‌خواهد کلمه‌ای را بگوید و می‌داند که چه می‌خواهد بگوید؛ اما کلمه از دهانش خارج نمی‌شود.
هر مشکلی در تلفظ کلمات لکنت نیست | ناروانی طبیعی ادای کلمات
به گفته این متخصص علوم اعصاب، لکنت امر غیر ارادی است. گاهی اوقات ممکن است فرد در تلفظ یک یا چند صدا مشکل داشته باشد. این مشکل متمایز از لکنت است اما هردو در نهایت به گفتار درمانی احتیاج دارند. البته راه‌های درمان این دو مشکل کاملاً متفاوت هستند.
گاهی هم کودکان در فرایند یادگیری گفتار به دلایل مختلف، کلمه‌ای را تکرار می‌کنند. در این حالت اغلب کل کلمه تکرار می‌شود. اما شدت آن زیاد نیست. این حالت به دلایل مختلفی اتفاق می‌افتد. مثلاً اینکه کودک به دنبال کلمه بعدی می‌گردد یا نمی‌تواند خوب کلمات را جفت‌وجور کنند و جمله بسازد. تشخیص اینکه کودک ناروانی طبیعی دارد یا لکنت به عهده گفتاردرمانگراست.
بیات در ادامه توضیح می‌دهد: گاهی کودکان از زمان شروع گفتار، ناروان هستند بخصوص از زمان شروع به جمله گفتن. اما گاهی اوقات کودکی که اصلاً لکنت نداشته ناگهان یا به صورت تدریجی دچار لکنت می‌شود. بعضی مواقع هم والدین گزارش می‌دهند که این حالت پس از یک اتفاق تلخی پیش آمده و گاهی هم بدون هیچ اتفاقی کودک دچار لکنت می‌شود.
دکتر بیات می‌گوید: شدت لکنت در همه افراد به یک میزان نیست. گاهی لکنت آن قدر شدید می‌شود که افراد برای گفتن یک کلمه آن قدر مشکل پیدا می‌کنند که چهره‌شان تغییر می‌کند و در هم کشیده می‌شود، حتی امکان دارد مجبور شوند دست، پا یا سر خود را تکان دهند تا بتواننند کلمه را ادا کنند.
آیا ترس و اضطراب دلیل بروز لکنت است؟
به گفته متخصص علوم اعصاب، یک فاکتور مستعد کننده زیستی در خود فرد وجود دارد و عوامل بیرونی تنها باعث بروز آن می‌شوند. برای مثال شیوع لکنت در کودکانی که در شرایط پر استرس یا مناطق پر استرس و پر خطر زندگی می‌کنند بیشتر نیست. پس این گونه نیست که اگر لکنت کودکی با ترس شروع شده، درمان آن به از بین بردن عوامل مربوط به آن ترس بستگی داشته باشد. اما وقتی کسی لکنت می‌گیرد، چه کودک باشد و چه بزرگسال، ممکن است ترس و اضطراب آن را بدتر کند.
آیا لکنت یاد گرفتنی است؟
عضو هیات علمی دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان در پاسخ به اینکه لکنت یاد گرفتنی است. مثلاً اینکه والدین یا خواهر و برادری لکنت داشته باشند باعث می‌شود آن را بچه از همدیگر یاد بگیرند می‌گوید تحقیقات نشان می‌دهد که لکنت یاد گرفتنی نیست و بچه‌ها حتی در یک خانواده آن را از همدیگر یاد نمی‌گیرند.
وقتی کودک موقع حرف زدن لکنت دارد چه باید کرد؟
بهترین کار هیچ کاری نکردن است. یعنی هر گونه تذکر دادن، دعوت به آرامش، کمک کردن و تکمیل کلمه یا جمله و البته بروز نشانه‌های عصبانیت یا خشم، همگی در درازمدت به بدتر شدن لکنت منجر خواهند شد. پیام پنهان همه این موارد عدم رضایت از نحوه حرف زدن بچه است. بهترین کار این است که با آرامش به حرف‌های کودک توجه کنید و زمان کافی به او بدهید که حرفش را تمام کند.
لکنت چطور درمان می‌شود؟
بیات می‌گوید گفتاردرمانگران برای درمان لکنت از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند. گاهی ممکن است به صورت غیرمستقیم و در قالب بازی‌های هدفمند و تغییر در رفتار و نحوه گفتار والدین اقدام کنند. گاهی هم ممکن است به طور مستقیم درباره مشکل گفتار کودک با او صحبت کنند و توصیه‌هایی ارائه دهند.
کسانی که لکنت دارند در هر سنی می‌توانند از کمک گفتاردرمانگران استفاده کنند. بهترین کاری که افراد جامعه می‌توانند در مقابل کودک یا بزرگسالی که لکنت دارد انجام دهند هیچ کاری نکردن است. کامل کردن حرف آن‌ها، پریدن وسط حرفشان، دزدیدن نگاه، ترحم، پوزخند زدن و جدی نگرفتن آن‌ها همگی در لیست رفتارهای آزاردهنده قرار می‌گیرند. کسی که لکنت دارد فقط در کنترل روانی گفتارش مشکل دارد، با آرامش به او گوش دهید، صبور باشید و ترحم هم به خرج ندهید.