به گزارش همشهری آنلاین، روزگاری عینک آفتابی وسیله‌ای صرفاً تزئینی محسوب می‌شد و فقط افراد را خوش‌تیپ می‌کرد. با پیشرفت دانش پزشکی، پای خورشید خانم هم به ماجرای عوامل خطرساز برای بدن باز شد. نور خورشید وقتی به میزان متعادل به بدن برسد، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین منبع تأمین ویتامین D محسوب می‌شود اما وقتی به شکل افراطی، در معرض نور آن قرار بگیریم، تأثیرات ناخوشایندی بر روی پوست بدنمان خواهد گذاشت که از عارضه‌های پوستی گرفته تا احتمال دچار شدن به سرطان پوست را شامل می‌شود. کرم‌های ضد آفتاب از همین‌جا وارد این ماجرا می‌شوند. موادی که مانند پوشش و زره در مقابل امواج و اشعه مضر خورشید عمل می‌کنند. برای آگاهی از این موضوع، انواع کرم‌های ضد آفتاب و کارکردهای مختلف آن‌ها، با دکتر سارا صبوری راد به گفت‌وگو نشستیم. او متخصص پوست و عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد است.
نور خورشید در عین این‌که منبع غنی ویتامین D محسوب می‌شود ولی دارای اثرات مخربی هم هست. بالاخره خودمان را در معرض نور خورشید قرار بدهیم یا نه؟
عموماً اشعه‌ی نور خورشید دارای دو نوع طول‌موج با نام UVA و UVB است که برخورد هر دو اشعه خورشیدی ریسک سرطان پوست را افزایش می‌دهد. همچنین این اشعه، سبب آفتاب‌سوختگی و چروک پوست خواهد شد. بنا به همه این دلایل افراد باید از ضدآفتاب استفاده کنند. این کرم‌ها از پیر شدن پوست جلوگیری می‌کنند؛ به‌طوری‌که می‌توان ادعا کرد نور خورشید بزرگ‌ترین دشمن پیری و چروک پوست است.
زنان علاقه بسیاری برای استفاده از کرم‌های ضدآفتاب دارند؛ این رفتار در مردان و کودکان و حتی افراد مسن کمتر به چشم نمی‌خورد. آیا پوست زنان حساس‌تر است و نیاز بیشتری به مصرف دارد؟
خیر. به‌هیچ‌عنوان این‌گونه نیست. استفاده از این کرم‌ها برای گروه‌های سنی مختلف تفاوت ندارد و همه باید از آن استفاده کنند. متأسفانه استفاده از این کرم‌ها، تنها درمیان زنان شایع است که باید این رفتار در مردان و کودکان اصلاح شود.
پوست کودکان حساسیت بسیاری دارد و گفته می‌شود مواد شیمیایی برای آنان دارای ضرر است آیا کودکان نیز باید از این کرم‌ها استفاده کنند؟
استفاده از ضدآفتاب برای کودکان ضروری است و می‌توان برای کودکان از شش ماه تا دوسالگی استفاده از این کرم‌ها را آغاز کنیم. بر این اساس کودکان زیر شش‌ماه اصلاً نباید در معرض نور خورشید قرار بگیرند. این مسئله علاوه بر ایجاد کردن مشکلات پوستی، سبب از دست رفتن آب بدنشان می‌شود. همچنین این دسته از نوزادان نباید از خانه خارج شوند و یا در هنگام خروج باید روی آنان پوشیده شود؛ بنابراین باید از ضدآفتاب‌های مخصوص کودکان استفاده کرد. این نوع کرم‌ها شیمیایی نیست
هر ماده بهداشتی و دارویی دستورالعمل خاصی برای استفاده دارد؛ نحوه استفاده از کرم‌هایی با عنوان ضدآفتاب برای هر فردی چه صورت است؟
نحوه‌ی استفاده از کرم‌های ضدآفتاب به این‌گونه است که افراد نیم ساعت قبل از این‌که بخواهند از منزل خارج شوند باید این کرم‌ها را روی سطح پوست صورت بزنند و هر دو تا چهار ساعت، یک‌بار این کرم را تمدید کنند. تاکنون کرم ضدآفتابی تولید نشده است که نیاز به تمدید نداشته باشد. این روش برای همه گروه‌های سنی مشابه است و تفاوتی ندارد. فراموش نشود که این زمان‌بندی استفاده از کرم‌های ضدآفتاب باید رعایت شود زیرا اثر آن بعد از این مدت‌زمان کم می‌شود. از طرفی فرد آن‌قدر باید ضدآفتاب بزند که به چشم بیاید؛ اما به‌طورکلی در ساعات ۱۰ تا ۴ بعدازظهر بیشترین زمان‌هایی است که افراد باید با استفاده از این کرم‌ها از پوست خود محافظت کنند.
استفاده از لوازم بهداشتی نکات بسیاری را به همراه دارد. گفته می‌شود که کرم‌های مختلف را نباید برای دور چشم استفاده کنیم. این ادعا تا چه میزان مورد تائید شماست؟
در مورداستفاده‌ی کرم ضدآفتاب برای دور چشم یا دور لب می‌توان گفت که به دلیل نازکی پوست دور چشم حتماً باید استفاده شود و از برخورد نور خورشید جلوگیری شود. بهترین راه استفاده از عینک آفتابی و یا کلاه با لبه ده سانتی‌متری است؛ فراموش نشود برخی از ضدآفتاب‌ها شیمیایی و برخی فیزیکی هستند. که نوع فیزیکال آن برای دور چشم ضرری ندارد و افراد با دقت کردن روی بسته‌بندی آن می‌توانند از این کرم‌ها برای دور چشم استفاده کنند.
این دستورالعمل شامل کودکان نیز می‌شود؟
ضدآفتاب‌های مخصوص کودکان دارای مواد شیمیایی نیست و نمونه‌های موجود مخصوص آن‌ها، فیزیکال است. این کرم‌ها را نیز می‌توان برای دور چشم نیز استفاده کرد. افراد با پوست‌های حساس می‌توانند از کرم‌های مخصوص کودکان استفاده کنند. ضدآفتاب کودکان دارای بو و عطر خاصی نیست؛ بنابراین به دلیل پوست حساس آنان باید از کرم‌های مخصوص کودکان استفاده شود و کرم‌های بزرگسالان را نباید برای آنان استفاده کرد.
تاکنون فهمیدیم وقتی ضدآفتاب روی پوست صورت زده می‌شود نیاز به تمدید دارد اما آیا مقدار استفاده آن در هر دوره‌ی استفاده اهمیت دارد؟
بله. ضدآفتاب باید حتماً به مقدار کافی روی پوست زده شود. به‌طورکلی، صورت یک فرد بالغ به‌اندازه دو کف دست است و برای این مقدار نیاز است به‌اندازه دو بندانگشت یا در حدود کمتر از یک گرم، کرم استفاده شود. چنانچه بخواهیم از کرم ضدآفتاب به نحو صحیح استفاده کنیم در پایان هرماه باید یک تیوپ کامل تمام شود. چنانچه یک تیوپ کامل در سه یا چهار ماه تمام شود باید دقت کنید که به‌خوبی از آن کرم استفاده نکرده‌اید.
استفاده از کرم‌های ضدآفتاب در محیط‌های بیرون از منزل دارای اهمیت است اما برخی منابع از استفاده آن در منزل حکایت دارند این ادعا تا چه‌میزان صحیح است؟
در طول روز باید از این کرم استفاده شود و نباید فراموش کنیم که استفاده از آن در محیط منزل نیز ضروری است. زیرا شیشه پنجره از برخورد اشعه UVA محافظت نمی‌کند و اشعه از آن عبور می‌کند.
کرم‌های ضدآفتاب همان‌گونه که از نام آن برمی‌آید حفاظت کننده اشعه خورشید است؛ بنابراین استفاده از آن در هوای ابری ضروری به نظر نمی‌رسد. آیا این حرف صحیح است؟
خیر. به‌هیچ‌عنوان. نکته‌ای که همه از آن به‌اشتباه یاد می‌کنند این است که در هوای ابری نیاز کمتری به کرم‌های ضدآفتاب وجود دارد؛ زیرا نور کمتری به پوست ما برخورد می‌کند. این ادعا چندان صحیح نیست زیرا در هوای ابری ۸۰ درصد نور خورشید نیز به زمین می‌رسد و پوست ما آن را جذب می‌کند. حتی در روزهای ابری باید از دستور قبلی که برای ضدآفتاب عنوان شد، استفاده کرد. افراد تصور می‌کنند چون هوا ابری است می‌توانند فعالیت خود را افزایش دهند و بدون ضدآفتاب در این هوا فعالیت کنند؛ این در صورتی است که این تصور کاملاً اشتباه است. حتی می‌توان عنوان کرد درجایی که حتی هوا آفتابی نباشد، ممکن است پوست اثرات بدتری را شاهد باشد.
در هوای برفی چطور؟ این ادعا هیچ تفاوتی ندارد؟
هنگام قرار گرفتن در هوای برفی به دلیل انعکاس شدید نور، کنار دریا به دلیل افزایش رطوبت و در محیط بیابانی به دلیل شدت تابش خورشید، باید با استفاده از این کرم‌ها از پوست حفاظت کنید؛ زیرا احتمال آسیب به دلیل این طرز تفکر و یا شدت تابش و انعکاس نور بیشتر است. گرچه میزان آسیب در شرایط متفاوت با یکدیگر برابر نیست اما در برخی شرایط اثرات نور خورشید تشدید می‌شود و نباید فراموش کرد که همه این شرایط باید از پوست خود محافظت کرد.
روی کرم‌های ضدآفتاب عناوین مختلفی تحت عنوان SPF نوشته‌شده است. این عبارت به چه معنایی است و تفاوت اعداد آن گویای چه مواردی است؟
منظور همان شاخص حفاظتی در برابر نور خورشید است. در واقع این شاخص نشانگر طول زمانی است که ماده‌ی حفاظتی ضدآفتاب اثر خود را حفظ می‌کند. در این مورد FDA(سازمان جهانی غذا و دارو) ضدآفتاب را فرآورده دارویی می‌داند و نه آرایشی و مقدار SPF۱۵ را استاندارد می‌داند؛ اما توصیه انجمن آمریکا و متخصصان پوست SPF ۳۰ برای همه نوع شرایط مناسب می‌دانند.
اعداد مختلفی تحت عنوان SPF روی کرم‌ها نوشته‌شده است. این اعدا به معنای چه هستند؟
بله. اعداد مختلفی روی کرم‌ها نوشته شده است. مقدار ۱۵ SPF به معنای این است که در حدود ۹۰ درصد این کرم می‌تواند اشعه خورشید را روی پوست کاور کند و هر چه SPF افزایش می‌یابد به معنای قدرت بیشتر آن کرم نخواهد بود بلکه به معنای کاور بیشتر در مقابل اشعه خورشید است. ۱۰ SPF حدود ۹۰ درصد، ۲۰ SPF در حدود ۹۵ درصد و ۴۰ SPF در حدود ۵/۹۷ درصد نور خورشید را کاور می‌کند. درهرصورت بهتر است افراد از ۳۰ SPF برای خود استفاده کنند.
افراد مختلف هنگامی‌که در فصول گرم به سر می‌بریم فکر می‌کنند که باید از SPF بالا استفاده شود، زیرا شدن تور خورشید بیشتر است. این ادعا صحیح است؟
خیر. به‌هیچ‌عنوان. استفاده از SPF مختلف در فصول مختلف تفاوت ندارد. زیرا عنوان شد که پوست افراد در هوای ابری و... هم نیاز به کرم ضدآفتاب دارد.
بنابراین SPF اهمیت چندانی در هنگام تغییر فصل نداشته بلکه تنها مقدار ضدآفتاب و تکرار آن اهمیت دارد.
هنگامی‌که به بازار می‌رویم، انواع کرم‌ها با خواص مختلف لیست شده است که باعث سردرگمی مصرف‌کننده می‌شود. برای خرید کرم‌های ضدآفتاب به چه مواردی باید دقت کرد؟
افراد در هنگام خرید ضدآفتاب به دو برچسب ۳۰SPF و Broad spectrum باید دقت داشته باشند. این برچسب سبب می‌شود از برخورد اشعه UVA به سطح پوست جلوگیری به عمل‌آید. این اشعه عامل چروک پوست و عامل انواع سرطان خطرناک پوستی است. این توصیه را FDA هم تصریح می‌کند. همچنین دقت کنید که تعدادی کرم‌های ضدآفتاب با برچسب water resistence و vary water resistence است که مخصوص شنا در بازار موجود است. فراموش نکنیم اگر از این کرم‌ها استفاده شد حتماً بعد از ۸۰ دقیقه باید مصرف آن تمدید شود.
این روزها آلودگی هوا در کلان‌شهرها امان همه را بریده است. آیا آلودگی هوا روی نحوه استفاده از این کرم‌ها هم تأثیر می‌گذارد؟
نمی‌توان ادعا کرد که در آلودگی هوا اثرات نور خورشید بیشتر است و رابطه‌ای میان این دو وجود ندارد؛ اما چون هوا آلوده است اشعه UVA باعث می‌شود پوست بدن نتواند از نور خورشید استفاده کند و ویتامین D در بدن ساخته نمی‌شود. دقیقا کرم ضدآفتاب هم، چنین خاصیتی دارد که می‌توان با استفاده از قرص‌های حاوی این ویتامین این مشکل را برطرف کرد.
عدم جذب ویتامین D به دلیل استفاده از کرم‌های ضدآفتاب عامل منفی به‌حساب می‌آید؛ این خود دلیلی بر عدم استفاده از این نوع کرم‌ها نمی‌شود؟
درست است که این اثر ضدآفتاب منفی است ولی می‌توان آن را جبران کرد. فراموش نکنیم که نمی‌توان با عدم استفاده آن، مانع خیلی از بیماری‌ها و پیری پوست شد. اگر فردی کمبود ویتامین D داشته باشد هفته‌ای یک‌بار و تا دو ماه باید این قرص‌ها را مصرف کنند و سپس آزمایش بدهند؛ پس از نرمالی ویتامین مذکور هر سه ماه باید استفاده شود. اما اگر بعد از مصرف دوماهه اولیه این ویتامین به حد نرمال نرسید فرد باید به پزشک مراجعه کند.
استفاده از محصولات خارجی این روزها باب شده است؛ افراد ادعا می‌کند که محصولات خارجی آن هم از نوع بهداشتی و دارویی اثر بهتری دارند. این ادعا می‌تواند درست باشد؟
خیر. استفاده از کرم‌های خارجی نسبت به کرم‌های بومی ارجحیت ندارند؛ ضدآفتاب‌های ایرانی با نمونه خارجی به جز بحث هزینه، تفاوت زیادی ندارند. افراد در طول هرماه ضدآفتابی استفاده می‌کنند که برایشان صرف اقتصادی داشته باشد. کرم‌های خارجی نسبت به نمونه‌ی ایرانی گران قیمت‌تر هستند.
گاهی خیلی از افراد به استفاده از برند خاصی عادت کرده‌اند و می‌ترسند که برند خود را تغییر دهند. آیا در بحث ضدآفتاب تغییر مارک محصول، اثر منفی برای پوست خواهد داشت؟
در بحث ضدآفتاب، تغییر مارک در هرماه استفاده، اهمیتی ندارد. به‌خصوص برای افرادی که پوست معمولی دارند از اهمیتی برخوردار نیست اما افراد با پوست حساس، بهتر است مارک ضدآفتابی استفاده کنند که می‌دانند برایشان حساسیت‌زا نیست.
همان‌گونه که گفتید این کرم‌ها جنبه دارویی دارد؛ اما برخی از انواع آن دارای کرم‌پودر جهت زیبایی پوست است. آیا وجود کرم پودر برای پوست ضرر دارد؟
خیر. کرم‌پودر داخل ضدآفتاب ضرری برای پوست ندارد؛ اما برای برخی افراد باعث حساسیت پوستی می‌شود و این دسته افراد نباید از این نوع کرم‌ها استفاده شود.
برخی افراد به‌خصوص مردان علاقه چندانی به استفاده از این کرم‌ها ندارند و استفاده از این کرم‌ها را ضروری نمی‌دانند. آیا مواد غذایی خاصی توصیه می‌شود که نقش ضدآفتاب را ایفا کند؟
خیر. مصرف هیچ ماده غذایی برای جلوگیری از تابش نور خورشید هنوز ثابت نشده است. تاکنون تأثیر موادی مانند بتاکاروتن، ویتامین A، ویتامین D، کلسیم و... بررسی‌شده ولی هیچ‌یک در مورد جلوگیری از آفتاب‌سوختگی نظر قطعی نداده‌اند. حتی آسپرین که اثر ضدسرطان گوارشی دارد روی پوست تأثیرش ثابت نشده است. تنها چیزی که تا حدودی مصرف آن سبب جلوگیری از تابش اشعه خورشید بر روی پوست می‌شود سلکسیب است که در دسته ضدالتهاب‌ها قرار می‌گیرد. این ماده نیز ممکن است که از سرطان جلوگیری کند اما مانع از ایجاد لکه روی پوست نمی‌شود.
هر ماده‌ی بهداشتی دارای تاریخ انقضا است. این تاریخ شامل کرم‌های ضدآفتاب نیز می‌شود؟
تیوپ کرم ضدآفتاب در طول ماه باید مصرف شود به‌علاوه روی جعبه، تاریخ انقضا ثبت شده است اما اگر به هر دلیلی این دو اتفاق رخ ندهد باید گفت که این کرم‌ها سه سال دوام دارد، مگر آن‌که رنگ و قوام کرم تغییر کند.
گروه‌های حساس مانند زنان باردار نیاز مراعات بیشتری برای استفاده از محصولات دارویی و بهداشتی دارند. آیا استفاده از کرم‌های ضدآفتاب برای زنان باردار هم توصیه می‌شود؟
بله. صددرصد. افرادی که دارای بیماری خاصی هستند و یا زنان باردار حتماً باید از کرم‌های ضدآفتاب با نوع فیزیکال استفاده کنند.