همشهری آنلاین - سحر جعفریان: صفا و صمیمیت و البته سادگی‌ای که سر زلفشان به زلف عشق، گذشت و قناعتِ دختران و پسران جوان و عاشق، گره خورده بود. حالا اما، اتفاقا مهریه را باید سخاوتمندانه در طبق اخلاص بگذارند و ۲ دستی تقدیم کنند و هم، بی‌کم و کاست بگیرند؛ غیر از این باشد یا دیگر ازدواجی سر نمی‌گیرد و یا به قول معروف جانی آزاد نمی‌شود.
علل تغییر معنایی قوانین سنت مهریه چیست
علل این تقابل و تغییر معنایی قوانین سنت مهریه ریشه در عوامل و مولفه‌های اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، رسانه‌ای، اقتصادی و حتی سیاست فرهنگ جهانی دارد. ریشه‌هایی در هم تنیده که باعث بروز تنوع کیفی و تعدد کمی مهریه‌هایی برابر با سال تولد یا طول عمر زوجه بر حسب روز و حتی ساعت (!) می‌شود و از سویی نیز تعیین اصلاحیه‌هایی بر میانبرهای قانونی چگونگی دریافت مهریه که گاه علاوه بر ستاندن حقی که به طور شرعی و رسمی عندالمطالبه و عندالاستطاعه خوانده می‌شود، حاصلی جز بزرگ‌تر شدن پُشته آسیب‌های اجتماعی ناشی از طلاق ندارد.
طرح چند پرسش مهم
چند روز پیش، خانم جوانی با دفتر روزنامه تماس گرفت و از ما خواست که گوش شنوا و سنگ صبور مشکلش باشیم. مشکلی که آرامش و شادی را از خانواده‌اش گرفته بود و باورِ برادرش را نیز نسبت به ازدواج، زندگی مشترک و بانوان، زیر و رو کرده بود. خانم جوان با صدایی گرفته که گاه در بخش‌هایی از روایتش، تند می‌شد، گفت: «سال گذشته به واسطه یکی از دوستان، برادرم با خانمی آشنا شد و کمی بعد هم تصمیم به ازدواج گرفتند. کمتر از یک سال از عقدشان نگذشته بود که یک روز برادرم با ما تماس گرفت و گفت همه حساب‌های بانکی و اموالش از جمله خودروی شخصی‌اش توقیف شده است! یک روز از علت این ماجرا بی‌خبر بودیم. تا اینکه با کلی پرس و جو بالاخره متوجه شدیم، همسر ایشان بدون اطلاع قبلی و حتی بدون بروز کوچک‌ترین اختلاف و دعوایی میان‌شان، با مراجعه به اداره اجرای ثبت اسناد رسمی، اموال ایشان را با عنوان طلب مهریه، توقیف کرده‌اند! توقیف اموال کسی که سال‌ها برای بدست آوردنشان شب و روز عرق ریخته و زحمت کشیده است! آن هم توقیف به سود کسی که به معنای واقعی، انسانی و عاطفی هیچ سهمی در آنها ندارد! از تحمیل هزینه‌های مالی به برادرم برای رسیدگی قانونی به پرونده دریافت مهریه و طلاق، فشار روحی و کاری و افسردگی و بیماری والدینم به سبب بروز این مسئله اگر بگذریم باید به آسیب فکری آن اشاره کنم که برادرم را حسابی تحت تاثیر قرار داده است. به طوری که مطمئن هستم ایشان برای همیشه عطای ازدواج را به لقایش بخشیده است چون متاسفانه دیدی منفی نسبت به بانوان پیدا کرده؛ دیدی که از آن به عنوان شیوه کاسبی تعدادی از بانوان با مهریه یاد می‌کند! خب حالا پرسش من این است که در این شرایط، سلامت روانی (اعتماد، محبت، نگرش مثبت، نشاط، دوام بنیان خانواده و...) جامعه چه می‌شود؟ افزایش آمار ازدواج و فرزندآوری چه؟ لطفا این پرسش‌ها که ممکن است پرسش بسیاری از افراد باشد، پاسخ دهید.»
عندالمطالبه و عندالاستطاعه، باید پرداخت شود
برای یافتن پاسخی درست و تخصصی به گفت و گو با مهدیه محمد تقی زاده، پسا دکتری حقوق خانواده و عضو هیئت علمی دانشگاه پرداختیم.او ضمن شرح انواع مهریه می‌گوید: «درکشور ما پس از آن که عقد نکاح به طور صحیح میان زن و مرد جاری می‌شود، قانون مدنی یک سری حقوق و تکالیف اعم از مالی و غیر مالی برای هر ۲ طرف نکاح در نظر می‌گیرد که یکی از این تکالیف، پرداخت مهریه از سوی زوج است. پرداخت مهریه به مانند یک حق برگردن مرد به صورت عندالمطالبه و عندالاستطاعه قرار می‌گیرد. در این باره می‌توان به قانون ۱۰۸۲ مبنی بر «به محض آن که نکاح بین طرفین صورت گرفت زن مالک مهریه خود می‌شود و می‌تواند هر نوع دخل و تصرفی در آن داشته باشد» اشاره کرد. مهریه زمانی که مرد دادخواست طلاق را تقدیم دادگاه کرده باشد باید به طور کامل به زوجه پرداخت شود و در صورتی که طلاق از طرف زوجه از نوع طلاق بائن باشد، مقداری از مهریه به سود مرد بذل می‌شود. در طلاق توافقی هم که تکلیف مهریه مشخص است، براساس توافق بین زوج و زوجه پرداخت می‌شود.»
سنت ازدواج هم قرارداد عاطفی هم حقوقی‌ست
این حقوقدان در ادامه به شیوه‌های مطالبه و پرداخت مهریه اشاره می‌کند و می‌گوید: «شیوه نخست مطالبه مهریه که از زمان تعیین قانون رسمی مهریه در کشور پیگیری می‌شود آن است که زوجه با مراجعه به دادگاه خانواده دادخواست مطالبه مهریه را ارائه می‌دهد. این امر نیازمند رسیدگی در دادگاه و صدور حکم مبنی بر پرداخت مهریه است. شیوه دوم که از حدود سال ۱۳۹۵ با اصلاحیه بخش‌هایی از قانون مهریه، روال شده، این است که زوجه باید به جای دادگاه به اداره اجرای ثبت اسناد واحد مهریه مراجعه کند و از طریق ثبت، مهریه‌اش را برابر سند ازدواج که سندی رسمی‌ست، ضمن ممنوع‌الخروج کردن زوج، وصول کند. اگر زوجه مشخصات اموال زوج را ندانید، اداره مذکور از مراجع ذی‌صلاح استعلام می‌کند. در صورتی که اموال ثبتی یافت شود، توقیف و ارزیابی و در ادامه مزایده آنها صورت می‌گیرد. اما این اموال نباید جزو مستثنیات دین یعنی بدهی‌های زوج باشند و در صورت اثبات اعسار بودن زوج، توقیف اموال صورت نمی‌گیرد. از شرط ضامن مهریه هم نباید غافل شد؛ شرطی که توپ پرداخت مهریه را در صورت تایید ناتوانی مالی زوج، به زمین ضامن می‌اندازد.»
آموزش مهارتهای زندگی
مهدیه محمد تقی زاده، در پایان می‌افزاید: «اینکه شرایط گرفتن طلاق یا مطابله و پرداخت مهریه برای کدام یک از طرفین سنت ازدواج سخت بوده یا دشوار شده، اینکه اصلاحیه‌های قانونی یکی پس از دیگر صورت می‌گیرند تا در نهایت دوام و قوام زندگی مشترک اتفاق افتد بیش از هر چه به استمرار آموزش مهارتهای زندگی و نیز نگرش زوجین به سنت ازدواج از منظرگاه عاطفی نه تماما حقوقی بازمی‌گردد. از سوی دیگر نباید از تاثیرگذاری محتوای تبلیغاتی برخی آگهی‌هایی که وکلا به منظور رونق کسب و کارشان با عناوینی مانند طلاق در یک هفته یا دریافت فوری مهریه تا سکه آخر و غیره منتشر می‌کنند، به آسانی گذشت.»