همشهری آنلاین – مریم سرخوش: رئیس پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم با بیان این مطلب در نشست خبری به مناسبت روز جهانی دیابت با هدف ارتقاء آگاهی‌های عمومی در خصوص بیماری دیابت که در پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم برگزار شد، با بیان این مطلب گفت: ۱۴ نوامبر (۲۳ آبان) روز جهانی دیابت است و امسال با شعار «شناخت عوامل خطر و اقدام مؤثر» در سراسر دنیا گرامی داشته می‌شود. در کشور ما هم علاوه بر گرامیداشت این روز جهانی، برای اینکه فرصت اطلاع‌رسانی و حمایت‌طلبی از سوی مردم و نظام سلامت و سیاستگذاران انجام شود، هفته‌ای به مناسب در نظر گرفته شده است. این هفته آغاز شده و امروز هم با عنوان «دیابت، آموزش، مشارکت مردمی و سمن‌ها» نامگذاری شده است.
دکتر افشین استوار درباره وضعیت دیابت در جهان و ایران بیان کرد: یکی از شایع‌ترین بیماری متابولیک در جهان دیابت است که هزینه های زیادی به اقتصاد کشورها وارد می‌کند. در حال حاضر جمعیت افراد مبتلا به دیابت در جهانی چیزی حدود ۴۵۰ میلیون نفر است که این روند افزایشی است و تخمین زده می‌شود که تا سال ۲۰۴۰ میلادی در دنیا بالغ بر ۶۵۰ میلیون تا ۷۰۰ میلیون نفر دیابتی داشته باشیم.
وی با بیان این که در ایران، شیوع دیابت بالاست و روند افزایشی دارد، ادامه داد: در ۱۴۰۰ شیوع دیابت با شاخص قند خون ناشتا ۱۴درصد براورد شده که نسبت به سال ۹۵ چیزی حدود ۳۰ درصد افزایش دارد. یعنی از ۱۱ درصد به ۱۴ درصد رسیده است. این عدد نشان می‌دهد که هم شیوع بالایی داریم و هم روند افزایشی نگران کننده است.
برای کنترل بیماری موفق نبودیم
به گفته استوار بر اساس سند پیشگیری و کنترل بیماری‌های واگیر، هدفگذاری شده که ۱۴۰۴ شیوع دیابت به وضعیت باثبات برسد و روند افزایشی متوقف شود. متأسفانه تاکنون در این باره موفق نبودیم و به دو دلیل این مساله رخ داده است.
این پزشک افزود: علت اول این است که سن جمعیت افزایش پیدا کرده و با پیری جمعیت این بیماری بیشتر می‌شود. البته در این باره یک خبر خوب هم وجود دارد، زمانی که موفق به کنترل یک بیماری مزمن مثل دیابت می‌شویم، از مرگ و میر افراد جلوگیری می‌کنیم. در واقع کیفیت مراقبت افزایش پیدا می‌کند و پزشکان در کنترل بیماری مزمن موفق‌تر هستند به همین دلیل بیماران از عوارض این بیماری‌ها فوت نمی‌کنند. باقی ماندن این افراد در جامعه به معنای آن است که باید خدمات و درمان دریافت کنند، به همین دلیل شیوع افزایش پیدا می‌کند که بار اقتصادی دارد. علت دوم هم ورودی‌های جدید مبتلایان است. به این معنا که بروز دیابت افزایش پیدا کرده است و این نشان می‌دهد که با افزایش شیوع عوامل خطر (چاقی، کم تحرکی، افزایش سن، پیرشدن جمعیت مصرف غذاهای با کالری بالا و چربی زیاد و...) مواجه هستیم.
رئیس پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم گفت: ۲۵ درصد جمعیت ایران (از هر ۴ نفر یک نفر) در وضعیت پیش‌دیابتی قرار دارند و خطر ابتلا به دیابت در این افراد بیشتر است. اما با کنترل عوامل خطر و اصلاح سبک زندگی می‌توان جلوی بروز بیماری را گرفت.
آمار ابتلا به دیابت در کشور به شدت نگران‌کننده است
معاون پژوهشی مرکز تحقیقات غدد و متابولیسم و رئیس بخش غدد بیمارستان شریعتی هم در ادامه این نشست خبری با بیان این آمار ابتلا به دیابت در کشور به شدت نگران‌کننده است، گفت: با وجودی که همه تمهیدات در حال انجام است و تصور می‌کنیم آگاهی مردم درباره این بیماری افزایش پیدا کرده، اما هنوز در درمان دیابت موفق نبودیم. هنوز مردم درباره این که به دیابت مبتلا نشوند یا در مرحله پیش‌دیابت چه اقداماتی را انجام دهند که به وضعیت طبیعی برگردند، اطلاعات کافی را ندارند.
دکتر محمدرضا مهاجری افزود: فردی که در مرحله پیش دیابت است یعنی قند ناشتا بین ۱۰۰ تا ۱۲۶ داشته باشد. قند طبیعی هم زیر ۱۰۰ است. اگر قند ناشتا (بعد از ۸ ساعت ناشتایی) قند بالاتر از ۱۲۶ باشد، فرد مبتلا به دیابت است. حدود ۴۰ درصد جمعیت ایران درگیر این بیماری (دیابت، پیش دیابت) هستند و این رقم بسیار بزرگی است. همین حالا بیمارانی را که با عوارض دیابت به بیمارستان‌ها وکلینیک‌ها مراجعه می‌کنند اما از ابتلای خود خبر ندارند. این نشان می‌دهد که آگاهی در این باره کافی نیست و نمی‌دانند که افراد بالای ۳۰ سال باید یکبار برای چک کردن قند خون ناشتا به مراکز بهداشتی مراجعه کنند.
مهاجری با بیان که دیابت تیپ دو علائم ندارد و بیماران با عارضه مراجعه می‌کنند، تاکید کرد: در دیابت نوع یک که شیوع آن کم است و کمتر از ۱۰ درصد موارد دیابت را تشکیل می‌دهد، علائم بارزی وجود دارد از جمله تهوع، استفراغ، پرنوشی، پرادراری و... که اگر درمان نشود بیمار را به سمت کاهش هوشیاری و مرگ خواهد برد. اما در دیابت نوع دو که ۹۰ درصد موارد را شامل می‌شود، هیچ علامتی ندارد اما قند خون بالاست.
با کدام علائم شما دیابت دارید؟
او در پاسخ به سؤال همشهری‌آنلاین درباره این که مبتلایان به دیابت نوع دو اگر از بیماری خود مطلع نباشند، با چه بروز علائمی باید به پزشک مراجعه کنند، عنوان کرد: فردی که اضافه وزن و کم تحرکی دارد یا در خانواده درجه اول دیابتی دارد، ریسک دیابت در او زیاد است. زنانی که در دوران بارداری مبتلا به دیابت می‌شوند، آنها هم در معرض خطر هستند. در غیر اینصورت توصیه می‌شود که افراد در ۳۰ سالگی یکبار قندشان را در آزمایشگاه چک کنند چون دقیق‌تر است. اگر علائمی از جمله کاهش وزن، پرنوشی، تکرر ادرار، خستگی و... می‌تواند هشدار دهنده دیابت باشند. همچنین تغییر رنگ و سیاه شدن پوست در ناحیه چین‌های بدن در پشت گردن و زیربغل هم به معنای مقاومت به انسولین است و فرد در معرض پیش‌دیابت و دیابت قرار دارد.
این پزشک با تاکید بر این که دیابت شایع‌ترین علت نابینایی، نارسایی کلیوی (منجر به دیالیز و پیوند) و قطع پا (بدون در نظر گرفتن حوادث و تروما) در دنیاست، بیان کرد: حدود ۱۵ درصد بیماران دیابتی در زندگی دچار زخم پا می‌شوند و حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد از این افراد ناچار به قطع پا هستند. در کل دنیا هر ۲۰ ثانیه یک پا به علت دیابت قطع می‌شود در حالی که در ۸۰ درصد موارد می‌توان از قطع پا جلوگیری کرد. به همین دلیل هدف ما این است که در ابتدا از دیابتی شدن فرد جلوگیری کنیم، اما اگر فرد مبتلا شد، کنترل مناسب وجود داشته باشد و اگر زخم پا ایجاد شد، مانع از قطع آن شویم یا میزان آن را کاهش دهیم.
به گفته مهاجری با وجود اطلاع‌رسانی‌هایی که در این حوزه انجام می‌شود، هنوز یک‌چهارم افراد دیابتی کشور نمی‌دانند که مبتلا هستند و از کسانی هم که اطلاع دارند دو سوم کنترل بیماری ندارند. این در حالی است که درصد بسیار کمی از بیماران دیابتی کشور برای کنترل قند، فشار و چربی خون مراجعه می‌کنند.
هزینه ۴ میلیاردی درمان دیابت در ایران
مهاجری با بیان این که هزینه های درمان دیابت در کل دنیا و به تبع آن در ایران هم بسیار بالاست، عنوان کرد: هزینه جهانی درمان دیابت هزار میلیارد دلار است و این هزینه در ایران سال گذشته ۴ میلیارد دلار بود. تخمین زده می‌شود که تا ۲۰۳۰ میلادی این رقم به ۹ میلیارد دلار هم خواهد رسید. به همین دلیل باید توجه بیشتری از سوی سیاستگذاران بهداشتی و درمانی در این باره وجود داشته باشد. البته این تنها برعهده وزارت بهداشت نیست و برای پیشگیری از دیابت همه وزارتخانه‌ها باید پای کار بیایند. وزارت ورزش باید سایت‌های ورزشی را درست کند و مردم را ترغیب به ورزش کند. وزارت آموزش و پرورش هم با آموزش به دانش‌آموزان و انتقال اطلاعات از سوی آنها به خانواده‌ها نقش بسیار مهمی در این باره دارد.
وی بیشترین افزایش شیوع دیابت را در شمال افریقا و کشورهای حوزه مدیترانه عنوان کرد و گفت: ایران هم شامل این کشورها با شیوع بالاست و عواملی از جمله شیوع چاقی، کم تحرکی، افزایش سن، پیرشدن جمعیت مصرف غذاهای با کالری بالا و چربی زیاد و... در این باره دخیل است. عنوان می‌شود که اگر بیماران دیابتی را یک کشور در نظر بگیرند، سومین کشور پرجمعیت دنیا خواهند شد. این نشان می‌دهد که چه میزان این بیماری افزایش پیدا کرده است. این در حالی است که برای پیش‌بینی دیابت هر سال آماری تخمین زده می شود اما عددی که در نهایت اعلام می‌شود، بیشتر از عدد تخمینی است.
معاون پژوهشی مرکز تحقیقات غدد و متابولیسم از جایگزین شدن خوزستان به جای یزد در شیوع دیابت خبر داد و گفت: شیوع دیابت در استان‌های مختلف متفاوت است. در حال حاضر بیشترین شیوع بیماری در استان خوزستان وجود دارد که پیش از این در استان یزد بوده است.
آخرین درمان‌های دیابت را در اختیار داریم
رئیس بخش غدد بیمارستان شریعتی در پاسخ به سؤال همشهری‌آنلاین درباره درمان‌پذیر بودن دیابت بیان کرد: دیابت قابل کنترل شدن است و آخرین درمان‌هایی که در دنیا وجود دارد، چه از نظر تزریقی و چه داروهای خوراکی در کشور ما هم وجود دارد. تا اواسط آذر هم یک انسولین جدید هم وارد حوزه درمان دیابت می‌شود. این انسولین در خارج از کشور در حال مصرف است و در ایران هم تولید شده و به زودی در اختیار بیماران قرار می‌گیرد که یکبار تزریق آن در روز برای بیمار کفایت می‌کند چون طولانی‌اثرتر هست. این انسولین مخلوط دو انسولین در یک قلم است و افت قند خون در آن کمتر است. هم قندهای بعد از غذا و هم پس از غذا را پوشش می‌دهد. انسولین‌های جدید دیگری هم در دنیا در حال طی کردن فازهای مطالعاتی هستند، از جمله انسولین‌هایی که بیمار تنها یکبار در هفته از آنها استفاده می‌کند.
او با تاکید بر این که بیماران از تزریق انسولین ترس دارند، تاکید کرد: انسولین‌های در دسترس هیچ دردی برای تزریق ندارند. نیازی به یخچال ندارند و بیمار به راحتی می‌تواند با خود حمل کند. اگر بیماران آگاه شوند که استفاده از انسولین برای آنها مناسب‌تر است و آن را رعایت کنند، در مدیریت بیماری آنها بسیار موثرتر خواهد بود.
مهاجری در پاسخ به این سؤال که گلایه‌هایی از بی‌کیفیت‌تر بودن انسولین‌های تولید داخل نسبت به برند خارجی بیان کرد: درباره انسولین‌هایی که همین حالا هم در حال استفاده هستند و تفاوت زیادی با برند اصلی ندارد. هر دارویی عوارض خودش را دارد، اما درباره یکی از انسولین‌ها در پژوهشگاه غدد و متابولسیم مطالعاتی در حال انجام است که تا همین حالا هم تفاوت چندانی با برند اصلی دیده نشده است. به نظر می‌رسد که مقداری جوسازی علیه انسولین‌های تولید داخل وجود داشته است.
حتما در پویش ملی سلامت شرکت کنید
دکتر استوار هم در توضیح بیشتر عوامل خطر درباره دیابت بیان کرد: چیزی که باعث می‌شود فرد از پیش دیابت به دیابت مبتلا شود، وجود همین عوامل خطر است که از جمله آن چاقی و کم‌تحرکی است که در کشور ما شیوع بالایی دارد. ۲۲ درصد جمعیت کشور چاق هستند و نمایه توده بدنی بالاتر از ۳۰ دارند. شیوع چاقی در زنان هم دو برابر آقایان است؛ در مردان ۱۴ درصد در زنان ۲۸ درصد. بیش از ۵۰ درصد مردم هم حداقل فعالیت توصیه شده در هفته را ندارند؛ یعنی ۱۵۰ دقیقه در هفته یا نیم‌ساعت پیاده‌روی روزانه در ۵ روز. کم تحرکی در زنان هم بیشتر و حدود ۶۰ درصد است. همه اینها باعث می‌شود که خطر ابتلا به دیابت در زنان بیشتر از مردان باشد.
استوار با اشاره به آغاز پویش ملی سلامت در کشور بیان کرد: این پویش غربالگری سراسری فشار خون و دیابت است و باید مردم را دعوت کنیم که در این پویش شرکت داشته باشند. بسیار اهمیت دارد که بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود چون عوارض دیابت بر ایجاد بیماری‌های قلبی – عروقی، شبکیه چشم، کلیه و... بسیار جدی است. مردم باید آگاه شوند که قند خون کنترل شده دارند یا خیر. این پویش می‌تواند این آگاهی را افزایش دهد.
او در پاسخ به این سؤال که چرا با وجود تاکید بر انجام یکبار آزمایش برای افراد بالای ۳۰ سال، اما این پویش برای افراد بالای ۴۰ سال به صورت حضور انجام می‌شود، توضیح داد: در واقع ۳۰ سال تا ۴۰ ساله‌هایی که یک عامل خطر (چاقی و وراثت) دارند و افراد بالای ۴۰ سال همه می‌توانند به صورت حضوری مراجعه کنند.