همشهری آنلاین- بهاره خسروی : تهران، این پایتخت همیشه روشن امروز، روزگاری در تاریکی محض بود. به همین دلیل مردم قبل از تاریکی هوا، هر طور شده خود را به خانه می‌رساندند تا از دست سارقان و گزند حیوانات در امان باشند. آنهایی هم که به هر دلیلی در تاریکی مجبور به خروج از خانه می‌شدند، مسیر خود را با فانوس نفتی طی می‌کردند و بهتر بود که یکی دو نفر همراه می‌داشتند. نیاز به روشنایی و نور یکی از مهم‌ترین نیازهای اهالی مردم در تهران قدیم محسوب می‌شد و به همین بهانه نذر شمع بین مردم رسم شد.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
یکی از مکان‌های تاریک تهران که وجود نور و روشنایی در آن می توانست گره‌گشا باشد، سقاخانه‌ها بود. سقاخانه‌ها اتاقک‌هایی در دل دیوار و معابر بودند. اغلب این اتاقک ها در ابعاد سه در چهار متری یا حتی کوچک‌تر بودند. البته ناگفته نماند عموما این سقاخانه‌ها در مسیرهای پرتردد مثل مساجد و تکایا و... ساخته می شدند تا دسترسی آسان و امنی برای هر قشری به ویژه بانوان، کودکان و سالخوردگان به آب در روزگاری پیدا کردن آب آشامیدنی کار چندان ساده ای نبود، فراهم شود.
علیرضا زمانی، تهران‌شناس، در باره اینکه نذر شمع برای سقاخانه‌ها از کجا میان مردم تهران باب شد، می‌گوید: «از یک طرف تامین روشنایی در دل شب مایه دلگرمی رهگذران کوچه‌ها و گذرها بود، به‌ویژه برای زن‌ها و بچه‌ها و از طرف دیگر، در بیشتر محله‌ها، بر اساس باورهای مذهبی و نیاز روز به آب شرب و همین‌طور خیرات برای اموات، کسانی که دستشان به دهانشان می‌رسید سقاخانه‌ای هر چند کوچک می‌ساختند تا مردم برای رفع تشنگی، نذر، راز و نیاز و مناجات به آنجا مراجعه کنند. طبیعی است که در شرایط وصف‌شده، کنار منبع‌های آب، شمع روشن می‌کردند و به مرو این رفتار جنبه مذهبی پیدا کرد و مردم سعی کردند برای گره‌گشایی از کار خلق خدا به مناسبت‌های مختلف به ویژه شب‌های جمعه برای امامزاده‌ها شمع نذر کنند.»
به گفته زمانی بعضی از این سقاخانه ها دائمی بودند و بعضی هم در ایام ها و مناسبت های مذهبی مثل محرم برپا می شدند. سقاخانه نوروز خان یکی از معروف‌ترین سقاخانه های پایتخت در بازار تهران جنب بازار آهنگران بود. سراسر گذر این سقاخانه طاق‌بندی بود و اغلب شمایل بزرگان دینی و مذهبی، علم، بیرق و علامت سیاه در آن نصب می کردند.