مقامات محلی ستاد رسیدگی به امور آبزیان قزاقستان در حالی خبر یافتن بیش از 200فک مرده خزری در سواحل قزاقستان را اعلام کردند که براساس فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت از محیط زیست (IUCN) این جاندار جزء گونه‌های در معرض خطر انقراض قرار گرفته است.
در پی مرگومیر بیش از 200فک خزری در سواحل قزاقستان، سازمان حفاظت محیط‌زیست ایران در نامه‌هایی به برنامه محیط زیست ملل متحد و وزارت محیط زیست و آبزیان قزاقستان خواستار رسیدگی فوری به علل وقوع این حادثه شد.
مهندس امید صدیقی، مدیرکل دفتر اکوبیولوژی دریایی سازمان حفاظت محیط زیست ایران، با بیان این مطلب می‌افزاید: در این نامه‌ها با تاکید بر اینکه مطالعات اخیر برنامه محیط زیست دریای خزر نشان می‌دهد که تعداد تخمینی فک‌های زنده به کمتر از 110هزار قطعه رسیده است، تاکید شده است مرگ دسته‌جمعی بیش از200 فک خزر از نظر ایران تهدیدی جدی برای حیات این‌گونه در خزر محسوب می‌شود و باید تمامی کشورهای عضو کنوانسیون تهران (کنوانسیون حفاظت از محیط زیست دریای خزر) با همکاری یکدیگر ضمن شناسایی علل مرگومیر این فک‌ها راهکارهایی برای جلوگیری از وقایع مشابه بیندیشند.
براساس فهرست قرمز IUCN در سال 2008، فک خزر یا «پوسا کاسپیکا» که تعداد آن طی 100سال گذشته به‌علت شکار بی‌رویه و نابودی زیستگاه به‌شدت کاهش یافته جزو پستانداران در معرض انقراض قرار گرفته است.
جمعیت این پستاندار در دهه 1930میلادی حدود یک میلیون قطعه بوده که تقریبا 100هزار قطعه از این حیوان سالانه کشته شده است. علاوه بر این، تولیدمثل ماده‌های این حیوان به‌علت نبود امنیت و از‌بین‌رفتن زیستگاه طی این سال‌ها تا حدود 70درصد کاهش یافته است.
مجموع این عوامل باعث شده تا جمعیت این‌گونه به‌شدت کاهش یابد و مطابق آخرین برآورد‌ها که حاصل تحقیقی در سال2005 میلادی است، تعداد این حیوان پستاندار 111هزار قطعه تخمین زده شده است.
آلودگی نفتی، متهم ردیف اول کشتار
گارد ساحلی قزاقستان 218قطعه فک دریایی را که بعضی از آنها در حال فساد بودند، در ساحل این کشور یافت.
به گزارش ایسنا، «مارات اخمدوف»، یکی از فعالان حفاظت از محیط‌زیست قزاقستان می‌گوید: محققان و کارشناسان سازمان حفاظت قزاقستان با کالبد‌شکافی این فک‌ها احتمال می‌دهند علت مرگ این جانداران دریایی، مسمومیت نفتی باشد.
این احتمال از آن روی اهمیت دارد که مرگ ناگهانی بیش از 200 فک خزری در حالی اتفاق افتاده که مرگ این تعداد فک پیش از دهه 1970میلادی سابقه نداشته و همین ماجرا، احتمال تاثیر فعالیت‌های شرکت‌های نفتی در دریای خزر و آلوده‌شدن آب این دریا را در مرگ فک‌ها قوت می‌دهد.
این در حالی است که در آوریل سال گذشته میلادی نیز بیش از30 فک خزر در نزدیکی منطقه نفتی «کالاما کاس» در قزاقستان مردند و در مارس سال 2007 میلادی نیز 928فک از جمله 710 بچه فک در نزدیکی همین منطقه نفتی، مرده یافت شدند.
علاوه بر این، گفته می‌شود که در سال2000 میلادی نیز 10هزار و 500 فک خزری در همین منطقه به‌دلیل مسمومیت با آلاینده‌های نفتی مرده‌اند.
گفته می‌شود که طی سالیان متمادی حیوانات بومی در محدوده خزر آلاینده‌های نفتی را در بدن خود جذب کرده و این مسمومیت دائمی را به نسل‌های آینده خود نیز منتقل می‌کنند.
مهندس صدیقی در این زمینه به همشهری می‌گوید: آذربایجان، روسیه و قزاقستان در سواحل خزر چاه‌های نفت زیادی دارند و این مسئله موجب آلودگی فراوان آب خزر می‌شود.
اما علاوه بر آلودگی نفتی، صید غیر‌مجاز و کمبود منابع غذایی، مورد دیگری است که از سوی مدیرکل دفتر اکوبیولوژی دریایی سازمان حفاظت محیط زیست مورد اشاره قرار می‌گیرد: طی سال‌های گذشته به‌دلیل آلودگی ویروسی تعدادی از جمعیت این‌گونه کاسته شده و بخشی نیز به‌دلیل صید از میان رفته است.
از سوی دیگر، جمعیت کیلکا به‌عنوان منبع اصلی تغذیه فک‌ها به‌دلیل حضور شانه‌دار مهاجم کاهش یافته و این امر موجب وخیم‌تر‌شدن وضعیت فک‌ها شده است؛ موردی که صدیقی به آن اشاره می‌کند و البته در گزارش‌های اتحادیه جهانی حفاظت از محیط زیست نیز مورد تاکید قرار گرفته است: علاوه بر نشت گاز و نفت و گرم‌تر‌شدن آب دریای خزر، یکی از علل کاهش جمعیت فک خزر ماهیگیری بی‌رویه در این دریاست.
اما آیا فک خزر تنها گونه در معرض انقراض در این دریاست؟ پاسخ مهندس صدیقی به این سؤال همشهری منفی است: بهره‌برداری از ذخایر آبزی در این منطقه یک مشکل اساسی است.
این بهره‌برداری که بدون رعایت توسعه پایدار به‌خصوص از سوی 4 همسایه شمالی ایران انجام شده است، موجب کاهش ذخایر ماهیان خاویاری، استخوانی و کیلکا‌ماهی‌ها در این دریا شده است.
به گفته این مقام مسئول، کاهش تصاعدی میزان ذخایر ماهیان خاویاری در 15تا20سال گذشته به‌گونه‌ای است که اگر این روند ادامه یابد ظرف 8-7 سال آینده نسل این ماهی در خزر منقرض می‌شود.