همشهری‌آنلاین - یکتا فراهانی: خودگویی منفعلانه و پرخاشگرانه با خود باعث می‌شود شما به جای تلاش و خلاقیت، توان خود را از دست بدهید. در واقع توجه داشته باشیم اگر بتوانیم دست از سرزنش کردن خود به خاطر بی‌دست و پا بودنمان برای همیشه برداریم، احتمالاً خیلی کمتر با شکست مواجه می‌شویم.
خود انتقادی
حنا اعرابی، کارشناس ارشد روان شناسی درباره انتقاد از خود می‌گوید: کلمه نقد را می‌توان مترادف با قضاوت، نظر و ارزیابی دانست و انتقاد از خود نیز به این معناست که بیشتر ارزیابی‌های منفی را که از محیط داریم به خودمان نسبت دهیم. انتقاد از خود یک عادت ذهنی برای تحلیل و قضاوت منفی از خودمان است و با کمال‌گرایی نیز در ارتباط تنگاتنگی است. در واقع کسانی که از خودشان انتقاد می‌کنند، تمایل دارند مدام بر نقاط ضعف، کاستی‌ها و اشتباهاتشان تمرکز کنند.
مقایسه ممنوع
به گفته این روان شناس، معمولاً وقتی رفتارخودمان را زیر سؤال می‌بریم خودمان را با دیگران مقایسه و فکر می‌کنیم توانایی‌های آن‌ها از ما بیشتر است. اما توجه داشته باشیم این گونه مقایسه‌ها فایده‌ای ندارد. بنابراین به جای آن بهتر است اگرمتوجه موفقیتی در دیگران می‌شویم انگیزه بیشتری برای تلاش بیشتر به دست آوریم.
گاهی نیز از خودمان انتقاد می‌کنیم چون فکر می‌کنیم نسبت به خودمان وفادار نیستیم و نمی‌توانیم مطابق ایده‌آل‌ها یا استانداردهای شخصی خود رفتار کنیم. بنابراین حتی اگر موفق هم شویم؛ احساس خوبی نداریم و ممکن است حتی خودمان را شکست خورده تلقی کنیم.
توقف خودانتقادی
برای همه پیش آمده که بعد از پایان یک گفت‌وگو یا انجام کار مهمی، صداهایی در مغز ما شروع به نجوا وبه نوعی ما را نقد می‌کنند. در واقع ما مدام نگران آن هستیم که چرا نتوانسته‌ایم درست رفتار کنیم و خودمان را برای این کار شماتت می‌کنیم. ضمن آنکه نگران ارزیابی و انتقاد دیگران نیز هستیم. در حقیقت خودانتقادی زمانی گریبان‌گیر ما خواهد شد که به‌اندازه کافی اعتماد به نفس نداریم و احساس امنیت نمی‌کنیم.
بیشتر بخوانید
آیا کمال‌گرایی ما رابه فنا می‌دهد؟
آیا اعتماد به نفس باعث موفقیت شما می‌شود؟
انتقاد، آموختنی است
وقتی خودمان را سرزنش می‌کنیم
اعرابی می‌گوید: وقتی خودمان را سرزنش می‌کنیم مانند آن است در تله‌ای به دام افتاده‌ایم و به مرور آن قدر احساس ناتوانی و ضعف می‌کنیم که حاضر نمی‌شویم موضوعات جدید و مهم را امتحان کنیم چون فکر می‌کنیم به این ترتیب امنیت خودمان را به خطر خواهیم انداخت. نتیجه چنین تفکری باعث خواهد شد کمتر ریسک کنیم و به این ترتیب هیجان و اشتیاق کمتری برای انجام کارها خواهیم داشت؛ چیزی که باعث می‌شود نتوانیم اهداف مهمی از جمله اهداف تحصیلی، اجتماعی و حتی سلامتی خود را دنبال کنیم.
به طور کلی وقتی خودمان را با دیگران مقایسه می‌کنیم معمولاً احساس بدی نسبت به خودمان داریم و از تلاش برای رقابت دست بر خواهیم داشت. ضمن آنکه نمی‌توانیم از دستاوردهای خود راضی باشیم و پیشرفت کنیم.
چطور دست از انتقاد و سرزنش خود بر داریم
به گفته این روان‌شناس، انتقاد از خود معمولاً ریشه در ترس‌های ما دارد و اگر نتوانیم راهی برای غلبه بر انتقاد از خودمان پیدا کنیم، نمی‌توانیم زندگی شاد و رضایت بخشی داشته باشیم. بنابراین بهتر است پس از شناخت ریشه واقعی ترس‌هایمان سعی کنیم افکار خود را مدیریت کنیم.
البته انجام این گونه کارها بسیار زمان بر است و مدیریت افکار خودانتقادی نیز چیزی نیست که بتوان یک شبه آن‌ها را درمان کرد. بنابراین بهترین کار شناسایی و ثبت نقاط قوت خود در یک دفتریادداشت است چون می‌تواند کمک کند تا اعتماد به نفس خود را دوباره به دست آورید. شاید ابتدا برای نوشتن مقاومت زیادی داشته باشید. اما این کار به شما کمک خواهد کرد که به مرور زمان خودتان را بهتر بشناسید.