همشهری آنلاین- صفورا صادقی: محله الهیه در منطقه یک شهرداری تهران واقع شده است که از شمال با تجریش، از غرب به خیابان ولیعصر، از شرق به خیابان شریعتی و از جنوب به بزرگراه مدرس محدود می‌شود. محله الهیه که امروزه یکی از مناطق لوکس تهران به‌شمار می‌رود، در قدیم جای برج های مدرن وشیک، باغ‌ها و قنات‌های فراوان بود که خوش‌نشینان قاجاری در آن برای خود عمارت ساخته بودند. اما به دلیل وجود چند باغ سفارت، الهیه محل تردد اتباع خارجی و یک منطقه دیپلمات‌نشین پایتخت محسوب می‌شد. در محله الهیه سه باغ سفارت بزرگ وجود دارد. باغ سفارت روسیه، باغ سفارت آلمان و باغ سفارت ترکیه. در این میان نام باغ سفارت روسیه با وقایع تاریخی تهران گره خورده است.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
عزل پادشاه قاجار از محله الهیه
نصرالله حدادی، تهران شناس، درباره داستان باغ سفارت روسیه در محله الهیه می‌گوید:«روز ۲۵ تیر ماه سال ۱۲۸۸ پس از فتح تهران توسط مشروطه خواهان و تشکیل مجلس عالی، محمدعلی شاه، پادشاه قاجار که نوه دختری امیرکبیربود با ورود به باغ سفارت روسیه در محله الهیه رسما از سفارت روس تقاضای پناهنگی سیاسی کرد. این اتفاق تاریخی در محله زرگنده درست یک سال بعد از ماجرای به توپ بستن مجلس توسط لیاخوف روسی بود. محمد علی شاه ۵۷ روز به اتفاق اعضای خانواده خود، رجال و درباریان و ۵۰۰ قزاق مسلح، در محل باغ سفارت روس ماند و تامین جانی برای خود و همراهانش درخواست کرد. مشروطه‌خواهان او را از سلطنت عزل و پسر دوازده ساله او را به تخت نشاندند.»
محمدعلی شاه دو ماه پس از درخواست پناهندگی و در اوج قیام مردم ۱۸ شهریور ۱۲۸۸ با راهنمایی سفارت روسیه و همراهی ۱۲۰ قزاق ایرانی، سه سوار هندی، سه سوار روسی و نمایندگان سفارتخانه‌های روس و انگلیس تا مرز روسیه همراهی شد. او روز هفتم مهر از بندرانزلی راهی بندر ادسا در روسیه و از آنجا رهسپار اروپا شد.
طبق توافق، قرار شد دولت ایران سالانه یکصدهزار تومان به او و خانواده‌اش پرداخت کند و در عوض او هم املاکش را به دولت واگذار کرده و جواهرات سلطنتی را پس دهد. یک روز پس از خروج محمدعلی شاه از کشور ـ هشتم مهر ۱۲۸۸ ـ مادر وی «ام الخاقان» که دختر میرزا تقی خان امیرکبیر بود، درگذشت.
محمدعلی شاه در ۱۲۴۹ متولد شد، در ۲۸ دی ۱۲۸۵ یک هفته پس از مرگ پدرش ـ مظفرالدین شاه ـ تاجگذاری کرد، در دوم تیر ۱۲۸۷ مجلس شورای ملی را به توپ بست، در ۲۶ تیر ۱۲۸۸ از سلطنت خلع شد، در ۱۸ شهریور ۱۲۸۸ از ایران گریخت و در ۱۶ فروردین ۱۳۰۳ درگذشت.
مرگ او ۱۵ سال پس از خروج وی از ایران و یک سال قبل از انقراض سلسله قاجار رخ داد. در مراسم تشییع پیکر محمدعلی شاه، احمدشاه آخرین پادشاه قاجار که در فرانسه اقامت داشت، همراه با عده زیادی از شاهزادگان و سران کشورهای اروپایی شرکت داشتند.