همشهری آنلاین - حمیدرضا رسولی: در گذشته رسم بود که مردم به دکان‌های خرازی و بزازی سر می‌زدند و سرزدن به دکان پررونق حاجی ابوالفتح بلورفروش در محله چاله‌میدان هم یک سنت مشترک به حساب می آمد.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
رسم بازارگردی در ماه رمضان آرام‌آرام به صحن مسجد سپهسالار قدیم در حوالی بازار سرچشمه کشیده شد. نقل است که در صحن مسجد سپهسالار به حدی ازدحام می‌شد که مردم راهی به داخل صحن پیدا نمی‌کردند. راهرو سمت حوضخانه به زنان و راهرو سمت چپ به مردها اختصاص داشت و مأموران نظمیه هم بر امور دستفروش‌ها نظارت می‌کردند.
خرازی‌ها، بلورفروش‌ها و سمساری‌ها حوالی ایوان چهل‌ستون بساط‌شان را پهن می‌کردند و این بخش از مسجد به فروش متاع‌هایشان و مایحتاج عمومی مردم تبدیل می‌شد. شلوغی و ازدحام داخل مسجد سپهسالار کاسبان خیابان نظامیه و بهارستان فعلی را هم به صرافت می‌انداخت که بساط جلو دکان‌هایشان را رنگین‌تر کنند و به این‌ترتیب، حد فاصل خیابان بهارستان تا چهارراه سرچشمه هم در قرق آنها بود.
بین اهالی تهران کمتر کسی بود که در ماه رمضان دست‌کم یک بار به مسجد سپهسالار و حوالی آن نرفته باشد و خیلی‌ها اجناس و لوازم مورد نیازشان را لابه‌لای بساط دستفروش‌ها پیدا می‌کردند. البته عده‌ای صرفاً به رسم بازارگردی در ماه رمضان به مسجد سپهسالار می‌رفتند و در منابع مکتوب آمده که ناصرالدین‌شاه و جمعی از درباری‌ها یکی دو بار به قصد بازارگردی وارد مسجد سپهسالار شدند و چند ساعت در حوالی سرچشمه پرسه زدند.
سنت بازارگردی در ماه رمضان در چند نقطه دیگر پایتخت از جمله امامزاده زید(ع) هم رواج داشته است. تاجران معروف حجره‌های امامزاده را در ماه رمضان به‌طور موقت اجاره می‌کردند و با این کار شعبه‌ای از دکان‌شان را این مکان می‌بردند تا از شلوغی و ازدحام اطراف امامزاده درآمدی کسب کنند. مردم، به‌ویژه طبقه اعیان، به امامزاده زید می‌رفتند و به گونه‌ای بازارگردی می‌کردند که هنگام افطار به خانه‌هایشان برسند و سر سفره افطار بنشینند.
در دوره‌های سابق بر این دوره، حجره‌های صحن امامزاده زید را تجار در ماه رمضان موقتاً اجاره می‌کردند و هریک شعبه‌ای از دکان خود را به آنجا می‌بردند و نمایشگاهی‌ترتیب می‌دادند و این بهترین تدبیر برای فروش کالاها و امتعه بود. مردم، به‌خصوص طبقه اعیان، به این محل می‌آمدند و خلاصه و سرگل همه‌چیز در آنجا جمع بود. بر فرض که چیزی نمی‌خواستند بخرند، در صحن امامزاده گردش می‌کردند و وقت می‌گذراندند و این کار را طوری در نظر می‌گرفتند که وقتی به خانه برسند، وقت افطار، یکراست سر سفره گسترده بروند. البته گردشی هم در مسجد شاه می‌کردند.
سنت بازارگردی در ماه رمضان تا دوره مظفرالدین‌شاه ادامه داشت، اما از وقتی ماه رمضان به زمستان افتاد و گردش و تفرج در فضای آزاد مسجد سپهسالار و حجره‌های امامزاده زید(ع) مطلوب نبود، فراموش شد.