همشهری آنلاین- شهره کیانوش راد: شمیرانی‌هایی که قصد زیارت شهر ری را داشتند یا کاسبانی که می‌خواستند اجناس مورد نیاز مغازه‌های خود را از تهران تهیه کنند باید قبل از روشن شدن هوا با گاری و درشکه به تهران می رفتند تا بتوانند همان روز و قبل از تاریکی هوا به شمیران برگردند.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
وقتی اتوبوس و تاکسی به خیابان‌های تهران آمد، شمیرانی‌ها از این وسیله حمل و نقل عمومی بی‌نصیب نماندند. سال ۱۳۲۴ شرکت خصوصی «عدل» متعلق به حاج عباس دواچی با ۶ اتوبوس تاسیس شد و یک اتوبوس برای جابه‌جایی مسافران بین تهران و شمیران، اختصاص داده شد. این وسیله نقلیه یا به اصطلاح اتو عدل، اتوبوسی بود که می‌توانست مسیر پر شیب تهران به سمت شمیران را بالا بیاد.
اردشیر کاوه، متولد ۱۳۳۷ است و از شنیده هایش درباره این اتوبوس برایمان می گوید: «قبل از آمدن اتوعدل، تک و توک خودرو میان شمیران و تهران تردد می کرد اما با آمدن اتوعدل، تردد آسان‌تر شد. اتوعدل از ایستگاه باغ همایون به طرف خیابان پهلوی سابق حرکت می کرد و به سر پل تجریش (گوگل) می‌آمد و ابتدای میدان قدس (روبه روی ساختمان شهرداری منطقه یک) توقف می‌کرد که به این محل ایستگاه می‌گفتند. وقتی نیمی از صندلی‌ها پر می شد، اتوبوس حرکت می کرد. صندلی ها ابتدا چوبی بود و بعدها فلزی شد.»
سال ۱۳۲۵ با واگذاری شرکت اتو عدل به فرج الله عباسپور، صادق اسکوی و محمود تابنده دایره کار حمل و نقل اتوبوسرانی در شمیران گسترده‌تر شد و یک اتوبوس نیز از سر پل تجریش (گوگل) به ده اوین و درکه برای تردد مسافران اختصاص یافت. سید مهدی اعرابی، پژوهشگر شمیران می‌گوید: «اتوبوس هایی که با نام «عدل» از تجریش به سمت محله اوین حرکت می کردند، پس از رسیدن به میدان قهوه خانه پایین، از خیابان هایی که امروزه شهید اعرابی و شهید احمد پور نام دارند، به سمت درکه می‌رفتند.
محل استقرار این اتوبوس ها در میدان سرپل تجریش بود و از ساعت ۶ صبح تا ۶ بعد از ظهر، هر یک ساعت به طرف اوین حرکت می کردند. اوایل این اتوبوس ها دارای شماره نبودند و بر روی شیشه آنها تابلویی با نام اوین نصب شده بود. مسیر جاده خاکی، کم عرض و پر شیب کوچه باغ های اوین موجب می شد تا هنگام تردد اتوبوس ها گرد و خاک به هوا بلند شود و سر و صدایی زیادی به گوش برسد. حرکت اتوبوس وقتی سخت تر می شد که خودرویی از مقابل و سر راه اتوبوس قرار می گرفت. آنوقت بود که در این جاده کم عرض، اتوبوس به در و دیوار می خورد تا بتواند راهی برای حرکت باز کند.»
اتوعدل‌ها ۱۵ صندلی چوبی و فقط یک در برای سوار و پیاده شدن مسافران داشتند. در تصویر به یادگار مانده از دهه ۲۰ می‌توان اتوعدل، این وسیله نقلیه پرکاربرد آن روزها را مشاهده کرد. به گفته اعرابی، بعدها با تاسیس شرکت واحد اتوبوسرانی، خط ۱۰۱ برای اوین و خط ۱۰۲ برای درکه اختصاص یافت. در عکس به یادگار مانده از آن دوران اتوبوس عدل که در محدوده باغ فردوس ثبت شده، راننده و چند نفر دیگر دیده می شوند. نفر وسط نشسته مرحوم هوشنگ عباسپور که یکی از اولین رانندگان اتوبوس شهری تهران و شمیران است دیده می‌شود.