همشهری آنلاین - ثریا روزبهانی: ساخت حمام «ماندگار» محله دولاب داستانی خواندنی و شنیدنی دارد؛ روایت زائری که هزینه سفر زیارت خانه خدا را برای رفاه بنده‌های خدا، صرف بناکردن حمام محله دولاب کرد؛ حمامی که اگر مانند نامش باقی می‌ماند اکنون بیش از ۲۰۰ سال قدمت داشت.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
حاج هادی دولابی، از قدیمی‌های دولاب، نقل می‌کند: «در گذشته، تعداد کمی از مردم توان رفتن به حج را داشته‌اند. این سفر گاه ماه‌ها و سال‌ها طول می‌کشید و هزینه زیادی هم می‌طلبید. روزی یکی از مسافران حج که مسیرش به دولاب افتاده بود، از نبود حمام در این محله باخبر شد و با تمام ارج و قربی که برای سفر حج قائل بود، تصمیم گرفت به سفر حج نرود و هزینه این سفر را صرف ساخت حمام در این مکان کند. حمام ساخته و وقفِ عام شد. بخشی از درآمد حاصل از حمام صرف نگهداری و تعمیرات خود حمام می‌شد و بخشی نیز صرف کمک به مستضعفان محله.
قدمت ساخت حمام در محله دولاب به اواخر قاجار و اوایل دوره پهلوی برمی‌گردد. تا رویدادهای جنگ جهانی دوم و اشغال تهران به دست نیروهای متفقین در شهریور ۱۳۲۰ شمسی، بر سردَر گرمابه پیر، کاشی لاجوردی‌ای دیده می‌شد که تاریخ ساخت این سازه روی آن نوشته شده بود، اما سربازان انگلیسی این کاشی را کندند و با خود بردند. این حمام صبح‌ها زنانه و عصرها مردانه بود و با گذشت زمان و رفت و آمد افراد سرشناس محله توسعه پیدا کرد و بنای حمام به ۲بخش تقسیم شد؛ بخش کهن و بخش جدید. از دهه۶۰-۷۰ اهالی در خانه‌هایشان حمام ساختند و دیگر حمام دولاب رونق قدیم خود را از دست داد و از آن استفاده نشد.
در سال‌های اخیر به واسطه معماری زیبا در بخش قدیمی حمام(سکوهایی پیرامون یک فضای باز مرکزی) این امکان فراهم شد تا از این فضا به عنوان زورخانه استفاده شود. طاق‌ها، سقفی که نور از آسمان می‌گیرد، کاشی‌های آبی و طنین صوت «هو» در فضا حال و هوایی متفاوت از حمام این بار در نقش گود پهلوانی برای این بنا خلق کرد و محله دولاب یکی از محله‌های خوش‌اقبالی بود که صاحب زورخانه شد.
سید تقی هاشمی دولابی، از ساکنان قدیمی محله دولاب، درباره حمام‌های قدیمی این محله می‌گوید: «در محله دولاب ۹ حمام وجود داشت. ۲حمام به نام‌های سرآسیاب و سید کاظم در سرآسیاب برقرار بود که خانم‌ها روزها و آقایان شب‌ها برای استحمام به این حمام می‌رفتند. ۲حمام دیگر نیز در تکیه‌چال قرار داشت که به همین منوال کار می‌کرد. در محله میون هم ابتدا ۲حمام بنا و بعدها یکی دیگر به تعداد این حمام‌ها اضافه و حمام آقایان و بانوان از هم تفکیک شد. علاوه بر این حمام‌ها، در قلعه اصفهانک دولاب که در آن دوران امکانات رفاهی زیادی مانند مکتب داشت، حمامی ایجاد شد و در عزیزیه هم حمامی دیگر فعال بود.»