همشهری آنلاین -یکتا فراهانی : شاید چندان عجیب نباشد اگر بگوییم مغز انسان پیچیده‌ترین پدیده ای است که می توان با آن رو به رو شد. چون می‌تواند همه افکار، احساسات، امیدها، خاطرات خوشایند یا ناراحت کننده و آزار دهنده، غذاهای مورد علاقه، چیزهای عجیب و غریب را در خود ثبت کند.
مغز در عین حال هم به‌قدری پیچیده است که با وجود قدرت پردازشی که دارد، تقریباً غیرممکن است که بتواند درک درستی از چنین عملکردی هم ارائه دهد؛ به گونه‌ای که بتوانیم درک درستی از خود آن داشته باشیم. اما این مانع از تلاش دانشمندان برای ایجاد یک نمودار سیم‌کشی کامل مغز انسان، معروف به «کانکتوم» نمی‌شود.
ساختار مغز
جالب است بدانید جمجمه شما حدود ۸۶ میلیارد نورون از طریق ۱۰۰ تریلیون سیناپس به یکدیگر متصل شده‌اند و در واقع تمام وجود شما نیز از همین شبکه در هم تنیده پدید می آید.
به تازگی تیمی از هاروارد و تحقیقات گوگل (Google Research) به موفقیت بزرگی دست یافته و بزرگ ترین مجموعه داده‌ای از ارتباطات عصبی در مغز انسان را منتشر کرده‌اند.
نقشه‌برداری فقط از این تکه کوچک مغز، ۱.۴ پتابایت (PB) یا ۱.۴ میلیون گیگابایت داده را تولید کرد.
نمایی دقیق از مغز
می توانیم با کمی محاسبات ریاضی پشت پرده چهره مغز را در چشم انداز دقیقی قرار دهیم؛ یک دیسک استاندارد و دو لایه Blu-Ray می‌تواند ۵۰ گیگابایت را در خود جای دهد. این بدان معناست که فقط تکه ای کوچک از داده های تولید شده از مغز معادل ۲۸۰۰۰ دیسک Blu-Ray را نقشه برداری کنید.
اما چگونه می‌توانیم آن توده را تجسم کنیم؟ هر کیس Blu-Ray ۱۳ میلی‌متر (۰.۵ اینچ) ضخامت دارد، بنابراین اگر همه آنها را روی هم قرار دهیم ۳۶۴ متر (۱۱۹۴ فوت) ارتفاع خواهد داشت یعنی چیزی بالاتر از مجسمه آزادی که در بالای برج ایفل ایستاده است.
بیشتر بخوانیم :
آشنایی با نکاتی درباره تعداد سلول‌های مغز
رازهای تقویت حافظه؛ فراموشی | حافظه شما ویرایش می‌شود
نقشه‌های خیره‌کننده مغز
مغز انسان متراکم‌ترین رسانه ذخیره‌سازی داده‌ای به شمار می رود که می‌شناسیم. تخمین زده می‌شود ظرفیت ذخیره‌سازی داده‌ها ۲.۵ PB باشد. این بدان معناست که یک مغز پس از بارگیری با داده‌هایی که فقط یک و نیم میلی‌متر مکعب از خود را توصیف می‌کنند، خالی می‌شود. نقشه برداری از مغز کامل انسان به یک اگزابایت (EB) داده نیاز دارد که مقیاس مراکز داده سرن برای برخورد دهنده بزرگ هادرون است.
به سختی می‌توان اعدادی مانند این را در نظر گرفت، بنابراین بهترین راه برای درک داده‌ها، نگاه کردن به خود نقشه‌های خیره‌کننده است.
حافظه معنایی
محققان نورون های نمونه را بر اساس اندازه و نوع آنها کد رنگی گرفته اند که تصاویری شبیه جنگل های انبوه ایجاد می کند. ناحیه مغزی که در این حالت گرفته شده است بخشی از لوب تمپورال قدامی است که مسوول حافظه معنایی است. این بدان معناست که سیگنال‌های الکتریکی در جنگل که در اینجا مشاهده می‌شود حاوی اطلاعات این شخص از اشیاء، کلمات، حقایق و افراد دیگر است
این گونه اطلاعات واقعاً ذهن را درگیر می‌کند و می‌خواهد بفهمد درست در همین لحظه، همان نورون‌هایی که شما به آنها نگاه می‌کنید، در حال شلیک در داخل سر شما هستند که سعی می‌کنند برای اولین بار خود را ببینند.
مناظر غیرمنتظره مغز
این تصاویر علاوه بر اینکه نشان می دهد نورون ها به خوبی به یکدیگر متصل هستند، مناظر غیرمنتظره دیگری را نیز نشان می دهد. به نظر می‌رسد که بعضی از خوشه‌های نورون به دلایل نامعلومی به صورت جفت آینه‌ای رخ می‌دهند. دیگران چیزی را نشان دادند که تیم «چرخ‌های آکسون» می‌نامد؛ جایی که بخش‌های رشته‌ای بلند نورون‌ها انبوه‌های حلقه‌ای را تشکیل می‌دهند که قبلاً دیده نشده بود. محققان می‌گویند این می‌تواند یک علامت ناشناخته صرع باشد، زیرا بیمار نمونه‌گیری شده از آن از این بیماری رنج می‌برد. البته می‌تواند فقط هم یک اتفاق نادر در بافت سالم مغز باشد.
در واقع این نمونه فقط یک قدم کوچک به سمت هدف نهایی نقشه برداری از کل مغز انسان به شمار می آید. اما ناگفته نماند که ما هنوز با آن فاصله زیادی داریم.