همشهری آنلاین - ثریا روزبهانی: ناصر نجمی، تهران‌شناس معاصر، در محله سنگلج تهران به دنیا آمد. رشته دانشگاهی او، تاریخ و جغرافیا بود، اما مرحوم نجمی به واسطه تعلق‌خاطر و عرق بسیار به تهران از میان ده‌ها جلد کتابی که از خود به یادگار گذاشته است، پنج جلد آن را به تهران با عناوینی چون دارالخلافه طهران، طهران عهد ناصری، ایران قدیم و طهران قدیم، طهران در یک قرن پیش و طهران در گذر زمان اختصاص داد.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
حمید ناصری، تهران پژوه، با بیان این تعریف اجمالی می‌گوید: «فعالیت و کتاب‌های نجمی در رابطه با تهران از چندین جنبه اهمیت دارد. در مرحله نخست نجمی درگیر تحولات سیاسی دوره پهلوی اول بود. او در اتفاقات شهریور ۱۳۲۰ و تصرف تهران به دست متفقین بیست و دو، سه سال بیشتر نداشت خیلی راحت و با دید باز جامعه آن روز را می‌بیند و بعدها در نوشته‌ها و خاطرات خودش منتشر می‌کند و مخاطب با خواندن آن کتاب و خاطرات سیاسی، گوشه‌گوشه همه محله‌های تهران را به عینه می‌بینید؛ از بهارستان و توپخانه گرفته تا سنگلج و بازار.»
حمید ناصری در ادامه می‌گوید: «او در کتاب هایش همچنین رویدادها و اتفاقاتی که از سال ۱۳۲۰ تا کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ رخ داده را تشریح می‌کند. برای مثال، در کتاب سیاسی با «مصدق و دکتر فاطمی» چنین تصاویری آمده است" اینجا میدان توپخانه است. از میدان توپخانه وارد خیابان علاءالدوله یا خیابان فردوسی کنونی می‌شویم. نرسیده به فلان‌جا، فلان کوچه بود و نظامیانی که دنبال نیروهای ملی‌گرا و مردمی بودند، کسانی که در ملی کردن نفت، تظاهرات و راهپیمایی‌ها راه انداختند، درست همین‌جا جمع شده بودند..." این فضای سیاسی که ناصر نجمی در دوران جوانی برای خودش درست می‌کند، سیمای تهران آن دوران را برای ما متصور می‌سازد.»
به اعتقاد ناصری تهران پژوه، ناصر نجمی با قدرت قلمی که داشت اگر در دوره مشروطیت بود، می‌توانست تأثیرگذارترین کتاب را در مورد انقلاب مشروطیت در تهران به یادگار بگذارد: «من سندی پیدا کردم که در سال ۱۳۲۷ وقتی آیت الله طالقانی را دعوت می‌کنند که به تهران بیاید، جامعه روشنفکری آن موقع، مثل دانشجوهای دانشگاه تهران، دانشکده فنی دانشگاه تهران، کانون‌های مذهبی را تشکیل می‌دهند. آیت‌الله طالقانی در این کانون قرآن تفسیر می‌کرد و یکی از کسانی که در آن جلسه حضور داشت، ناصر نجمی بود. به خاطر همین هم گرایشات ملی‌گرایانه پیدا کرد و این گرایش اتفاقات مهمی را در زندگی او رقم زد.»