همشهری آنلاین - ثریا روزبهانی: دوره قاجار به‌خصوص در زمان حکومت ناصرالدین‌شاه که جمعیت تهران زیاد شده بود، مردم مدام با قحطی دست و پنجه نرم می‌کردند. این شرایط بعد از جنگ جهانی دوم بدتر و مردم تنگدست‌تر شدند تاجایی که حتی نان هم گیرشان نمی‌آمد، اما برپایی مراسم مسلمیه و توزیع نان میان زائران مانند ناجی‌ای بود که آنها را از گرسنگی نجات می‌داد.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
به همین خاطر نیازمندان می‌دانستند که در این ایام، مهمان آستان و شکم‌سیر هستند حتی با تکه‌ای نان خالی. سید محسن ماجدی، مدرس و ری‌پژوه، در این باره می‌گوید: «ری در دوره قاجار به دلیل فراوانی کشت گندم و جو، اداره غله داشت. به همین خاطر اغلب ساکنان ری در دوران قحطی در ایام مسلمیه، نان می‌پختند یا مرسوم بود با برنج‌های شکسته دمپختک طبخ می‌کردند تا میان محرومانی که برای رفع گرسنگی به ری می‌آمدند، توزیع کنند.»
در دوران قحطی دولت سیب‌زمینی می‌آورد و به مردم می‌داد. مردم از صبح تا نزدیک ظهر برای گرفتن دو تکه نان می‌ایستادند. بین مردم متمول شهرری، آدم‌های متدینی حضور داشتند که در زمان قحطی به‌ویژه در ایام مسلمیه، دستگیر محرومان شدند. افراد متمکن شهرری به نیازمندان آرد می‌دادند. برخی هم برنج خریدند و روزها در کاروانسرا دمپختک می‌پختند و مردم کاسه‌هایشان را می‌آوردند و بدون پرداخت پول دمپختک و نان می‌گرفتند.
فلور، ایران‌شناس هلندی، در کتاب تاریخ نان در ایران به قحطی نان و تصمیم ناصرالدین‌شاه برای مهار این مشکل اشاره کرده است: «ناصرالدین‌شاه پس از دو قحطی بزرگ آن دوران، در منطقه شاه‌عبدالعظیم سیلو ساخت. او اداره‌ای هم در وزارت مالیه به اسم اداره انبار غله دارالاخلافه راه‌اندازی کرد که به صورت موقت در کنترل اوضاع و کوتاه کردن دست دلالان تاثیرگذار بود. این انبار، آذوقه ۶ ماه مردم تهران را تامین می‌کرد و مدتی در برچیدن شبکه‌های احتکار و جلوگیری از گرانی قیمت نان موثر بود. هرچند پس از مدتی به دلیل نفوذ افراد سودجو مشکلات دوباره از نو ایجاد شد.»