همشهری آنلاین - ثریا روزبهانی: همین دلیلی می‌شود برای تاسیس موسسه‌ای به نام «موسسه قالی ایران» که در سال ۱۳۰۹ فعالیتش را آغاز می‌کند. هر چند در مدت کوتاهی فعالیت و نام این موسسه تغییر کرد.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
تورج ژوله، محقق و مدرس حوزه فرش، درباره این موسسه می‌گوید: «بهترین استادان طراح را از همه نقاط ایران مانند اصفهان، تبریز، همدان و اراک در این موسسه گرد هم آوردند با این انگیزه که بتوانند وضعیت قالی را با محوریت و هدایت از تهران ساماندهی کنند. عمر فعالیت این موسسه نزدیک به ۲ سال بود و در سال ۱۳۱۱ تعطیل شد. در نهایت برای رضایت دولت دوباره در سال ۱۳۱۴ در تهران شرکت فرش ایران به راه افتاد و تمام امور از نظارت تا خدمات طراحی، تولید و صادرات را به شرکت فرش محول کردند.»
ژوله درباره موسسه فرش و فعالیت آن در تهران روایت می‌کند: «شرکت سهامی فرش ایران در ۱۴ بهمن ۱۳۱۴ تاسیس شد و رسالت اصلی‌اش در کنار انگیزه اقتصادی، سر و سامان بخشیدن و پاسداری از این میراث ملی گرانقدر بود. اولین رئیس شرکت، مرتضی قزوینی، از مشاوران بانک بود که سال‌ها در احیای صنعت فرش کوشیده بود. او از طرف حسین‌علا، سفیر ایران در لندن، پشتیبانی می‌شد و علا را واردکنندگان لندنی متقاعد کرده بودند که صنعت فرش را تولید فرش‌های نامرغوب ضایع کرده است و باید صنعت فرش را نجات داد.
علا گزارش‌های مفصلی به تهران می‌فرستاد و در آنها متذکر می‌شد که برای کنترل کیفیت فرش‌های صادراتی باید سازمانی ایجاد کرد و به این ترتیب باعث ایجاد شرکت فرش ایران شد و بعضی از ساختمان‌های او. سی. ام. به اجاره شرکت فرش ایران درآمد. خود شرکت فرش در تهران، کانون بسیاری از تحولات هم در تهران و هم در سایر شهرهای کشور بود؛ از جمله بافت قالی در زندان‌های کشور که از اواخر دهه۴۰ پررنگ شد.»
از دهه اول قرن بیستم تا سالی که موسسه فرش راه‌اندازی شد، انحصار فعالیت‌های فرش دستباف ایران در دست تعدادی از کمپانی‌های خارجی از جمله کمپانی «هند شرقی» لندن قرار داشت. بعد از واگذاری تمامی وظایف به موسسه یادشده، موسسه فرش به عنوان یک شرکت دولتی به کار آموزش و ترویج صنعت فرش، تولید و تجارت آن پرداخت. این موسسه توانست با حدود ۹۰سال قدمت، برای احیا و اعتلای هنر و صنعت فرش دستی ایران، حفظ ارزش های سنتی و ویژگی های اجرایی بازسازی طرح ها و همچنین نقشه های اصیل و قدیمی فرش و تربیت و اشتغال هزاران قالیباف قدم های موثری بردارد.