یکی از برنامه‌های مستندی که سال‌هاست از شبکه چهار سیما پخش می‌شود، مستند «آسمان شب» است.
پخش این مجموعه تلویزیونی از شانزدهم اردیبهشت‌ماه 1380 در شبکه چهار سیما آغاز شد که تاکنون ادامه دارد. شب یلدای سال 1386 این شبکه تلویزیونی پخش پانصدمین قسمت این مجموعه مستند را جشن گرفت. راز ماندگاری «آسمان شب» را باید در جذب بینندگان این برنامه دانست. به گفته محمدفؤاد صفاریان‌پور که در مقام کارگردان، این برنامه را همراه با برادر دوقلوی خود، سیاوش صفاریان‌پور به روی آنتن می‌فرستد، نامه، تلفن و ای‌میل‌های هر روزه برنامه نشان از مخاطبان گسترده آن دارد؛ از چهره‌های برجسته علمی بگیرید تا نوجوانان علاقه‌مند به نجوم.
- بیایید به 9 سال قبل برگردیم، ایده اولیه این کار از کجا آمد؟
شاید بتوان گفت «آسمان شب» طولانی‌ترین برنامه علمی تلویزیون است. سیاوش به عنوان تهیه‌کننده، ایده ساخت این برنامه را مطرح کرد. از اول می‌خواستیم برنامه‌ای علمی به زبان ساده و قابل‌فهم برای همه بسازیم؛ برنامه‌ای علمی و ساده اما نه سطحی که مخاطبان زیادی را جذب کند.
فؤاد صفاریان پور / عکس‌ها: پایگاه اینترنتی شبکه چهار
- چرا در بین شاخه‌های مختلف علمی، به سراغ نجوم و دنیای گسترده آن رفتید؟
این به دلیل علاقه شخصی سیاوش بود که در این رشته تحصیل کرده است و چون ما دوقلو و همکار هستیم، طبیعتاً من کنار او قرار گرفتم. ایده و بخش عمده این‌کار به عهده سیاوش است و من به عنوان حمایت‌کننده فنی، تولید و طراحی فرم در کنار او هستم. از طرف دیگر جذابیت آسمان و نجوم برای همه مردم زیاد است، از یک کودک گرفته تا فردی مسن، همه به آسمان علاقه‌مند هستند. ما تلاش کردیم قشرهای گسترده‌ای را جذب کنیم. به همین دلیل هدف این برنامه دادن اطلاعات، اخبار، نشان دادن وقایع نجوم و بیان مفاهیم پیچیده ستاره‌شناسی به زبان ساده بوده است. به عبارت دیگر با توجه به تخصصی بودن شبکه چهار، هدف ما تولید برنامه ای علمی به زبان ساده بود.
9 سال است که این برنامه پخش می‌شود. طبیعتاً برنامه با فراز و فرودهایی روبه‌رو بوده که ادامه کار را دشوار کرده است. فکر می‌کنم جذابیت این برنامه باعث ادامه آن شده است.
- نکته مهم نظر مخاطبان بوده که باعث شده این برنامه ادامه پیدا کند. چه‌قدر به خاطر نظر مخاطب در برنامه تغییر ایجاد کرده‌اید؟
این اتفاق بسیار زیاد افتاده است. تمام تلاش ما بر این است که در هر قسمت ابتکار عمل داشته باشیم تا مخاطب غافلگیر شود. دوستی به ما می‌گفت با سوژه‌ای که انتخاب کرده‌اید می‌توانید تا آخر عمرتان به ساخت آن ادامه دهید. این حرف درست است؛ اما نکته مهم غیر از احساس نیاز مخاطب، شکل و فرم برنامه هم هست که بتواند مخاطب را جذب کند؛ یعنی سوژه جذاب مهم است اما اگر پرداخت مناسب نباشد طبیعتاً مخاطب پای برنامه نخواهد نشست.
- این برنامه نیاز به تحقیق دارد؛ تحقیقی که نه در کتابخانه و استودیو، بلکه در سفرها و رصد ستاره‌ها و آسمان در شهرستان‌های مختلف انجام شود؛ چرا ما از این دست تصاویر در «آسمان شب» کم می‌بینیم؟
از این تصاویر هم در برنامه نشان می‌دهیم.
- به نظرم کم است.
این تصاویر بسته به نیاز برنامه پخش می‌شود؛ یعنی براساس قصه‌ای که داریم، به طبیعت می‌رویم، چادر می‌زنیم، آتش روش می‌کنیم و تلسکوپ می‌آوریم. در این صورت تمام این تصاویر را برای مخاطب نشان می‌دهیم؛ اما گاهی اتفاقی که افتاده خارج از دسترس ماست. در این صورت ما درباره آن از تصاویر دیگر یا نظر کارشناسان استفاده می‌کنیم.
- از بازتاب برنامه راضی هستید؟
در ابتدا که این برنامه پخش می‌شد، مخاطبان کمتری علاقه‌مند به دیدنش بودند؛ اما امروز افراد زیادی هستند که با آسمان شب و طبیعت فراموش‌شده‌اش آشتی کرده‌اند؛ آسمانی که هم بسیار نزدیک است و هم بسیار دور.
- این حرف را بر چه اساسی می‌گویید؟
ای‌میل، تماس تلفنی و نامه‌هایی که به این برنامه می‌رسد ما را با نظر مخاطبان آشنا می‌کند؛ حتی مخاطبان نوجوان برای ما مقاله‌های علمی می‌فرستند. شنیده‌ام که در روستاها و شهرستان‌های کوچک این برنامه را ضبط می‌کنند و در مدارس به عنوان درس علمی نشان می‌دهند.
- «آسمان شب» تا کی ادامه خواهد داشت؟
واقعیت این است که پیش‌بینی‌اش غیرممکن است. هر چیزی، از یک کالای مصرفی تا برنامه‌های هنری تاریخ مصرف دارد؛ اما ظرفیت «آسمان شب» زیاد است. با توجه به سابقه این برنامه، تجربه‌ای که در این مدت به دست آورده‌ایم، پیشرفت بشر در این علم و جذابیت نجوم، فکر کنم این برنامه بتواند حالا حالاها ادامه پیدا کند.