همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: پروسه انتخابات به ویژه انتخابات ریاست جمهوری با آن که می‌تواند در توسعه یک جامعه و سرنوشت مردم تعیین‌کننده باشد، اما بسیار استرس‌زا است و تنها مختص ایران هم نیست. در تمام دنیا در جریان پروسه انتخابات، فارغ از گرایش سیاسی افراد، میزان استرس و اضطراب نیز بالا می‌رود. چراکه هر فردی تمایل دارد نامزد منتخب خودش برنده انتخابات شود.
نتایج یکی از نظرسنجی‌های انجمن روانشناسی آمریکا (APA) به عنوان بزرگ‌ترین نهاد روانشناسی جهان درباره استرس نشان می‌دهد که بدون در نظر گرفتن گرایش سیاسی، بیش از نیمی از مردم برای انتخابات استرس دارند.
اما موضوع این است که استرس و اضطراب انتخابات که خیلی به چشم نمی‌آید و همه آن را عادی می‌شمارند، می‌تواند هم برای خود فرد تبعات متعددی داشته باشد و هم در جامعه خشونت، خشم و نزاع تولید کند. حتی در دل شبکه‌های اجتماعی و به شکل نزاع‌های غیرفیزیکی.
استرس و اضطراب ناشی از انتخابات تا حدی مهم است که برخی روانشناسان دنیا اختلال جدیدی را با نام «اختلال استرس انتخاباتی» نام‌گذاری کرده‌اند. در برخی کشورها پس از برگزاری انتخابات، چندین نظرسنجی برگزار می‌شود تا میزان فشارهای روانی در جامعه بررسی و تحلیل شود.
عوامل منجر به استرس انتخابات
جامعه‌شناسان و روانشناسان معتقدند عوامل مختلفی وجود دارد که می‌توانند به بروز استرس منجر شوند و به آن دامن بزنند و هرچقدر آگاهی فردی، روانی، اجتماعی و سیاسی در یک جامعه پایین باشد، میزان این استرس‌ها و عواقب آن بیشتر هم خواهد شد.
از نظر تحلیلگران، استرس انتخابات فقط به دوران برگزاری آن محدود نمی‌شود و پس از آن هم ادامه می‌یابد و مثل خیلی از تروماها می‌تواند به سلامت روان و حتی سلامت جسم افراد آسیب بزند. مثلا مطالعه آکادمی ملی علومِ آمریکا نشان داد که تنها ۲ روز بعد از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶، امار بستری افراد در این کشور به دلیل بیماری‌های قلبی - عروقی ۶۲ /۱ برابر بیشتر از ۲ هفته قبل از انتخابات بود.
دکتر امیرمحمود حریرچی، جامعه‌شناس در این رابطه به همشهری‌آنلاین می‌گوید: فارغ از استرس انتخابات که طبیعی است و خاص مردم ایران هم نیست، اما موضوع کلی این است که ما جامعه‌ای خشن و پراسترس داریم و البته طبیعی است که این خشونت و استرس در زمان برگزاری اتفاق مهمی مثل انتخابات بیشتر می‌شود.
دکتر حریرچی می‌گوید: اما من این خشونت را ناشی از عدم هم‌بستگی و همدلی لازم بین مردم می‌دانم. خیلی از ما همدیگر را قبول نداریم و احترامی برای یکدیگر قائل نیستیم. درحالی‌که هم‌بستگی، لازمه رشد و توسعه یک کشور است.
مردم از نامزدها الگو می‌گیرند
این جامعه‌شناس با اشاره به این که جامعه ما فاقد هم‌بستگی لازم است و شرایطی ایجاد شده که همه خود را صاحب‌نظر و مدعی می‌دانند، می‌گوید: اگر بخواهیم تغییرات لازم و مثبت را در جامعه ایجاد کنیم، راهش از مسالمت، هم‌بستگی و احترام عبور می کند. نه از طریقِ روبروی هم قرار گرفتن. البته این را اول از همه، نامزدها باید رعایت کنند. اگر نامزدها به اشکال مختلف به همدیگر انگ بزنند و آداب مناظره‌ها را رعایت نکنند، از مردم چه انتظاری می‌توان داشت؟
دکتر حریرچی در صحبتش به انتخابات پیش روی آمریکا اشاره می‌کند و می‌گوید: در انتخابات آمریکا هم دیدیم که آقای بایدن و آقای ترامپ چطور به همدیگر پریدند. در حالی که در مناظره می‌توان از هم انتقاد کرد اما احترام را هم فراموش نکرد. مناظره که فقط برای جذب مردم و افزایش آرا نیست. الان می‌بینیم در مناظرات مدام واژه خیانت را علیه هم به کار می‌برند که اصلا اخلاقی نیست. وقتی نامزدها مدام آن را تکرار می‌کنند، مردم هم از آن الگوبرداری می‌کنند.
تزریق خشونت به جامعه
خشونت همیشه به شکل‌های مختلف به جامعه تزریق می‌شود. این را دکتر حریرچی می‌گوید و تاکید می‌کند: وقتی نامزدها با خشونت با هم رفتار می‌کنند، وقتی نامزدها به هم می‌گویند خائن، وقتی همه تقصیرهای وضع موجود به گردن دولت‌های قبلی انداخته می‌شود، معلوم است که مردم هم آن را الگویی برای خود قرار می‌دهند و خشونت را امری عادی می‌شمارند. به جای این حرف‌ها باید هم‌بستگی و همدلی در مردم ایجاد کرد.
این جامعه‌شناس تاکید می‌کند که دعواهای نامزدها و کلا جناح‌ها در دوران انتخابات، مردم را در برابر مردم قرار می‌دهد و آنها را به جان هم می‌اندازد. الان طوری شده که به کسانی که رای می‌دهند، می‌گویند خائن. یا یک عده برای کسانی که رای نمی‌دهند، لفظ خیانت را به کار می برند، یا راه می‌افتند در خیابان و طرفداران یک نامزد را کتک می‌زنند! خود اینها می‌دانید چقدر می‌تواند در جامعه تولید استرس کند یا به خشونت دامن بزند؟
دکتر حریرچی ادامه می‌دهد: خارج‌نشینان هم از آن طرف بام افتاده‌اند. انگ‌های بزرگ به هم می‌زنند، راه می‌افتند می‌روند دم سفارت و به کسی که رای می‌دهد فحش‌های رکیک می‌دهند، او را خائن می‌نامند. چرا باید به کسی که از حق رای دادن یا رای ندادن خود استفاده می‌کند، بگوییم خائن؟ سرمایه اجتماعی در جامعه ما دچار تزلزل شده و امیدوارم در مناظرات دور دوم، کاندیداها مردم را به آرامش دعوت کنند، مناظره‌ها باید بر اساس مصالح ملی و در جهت خدمت به مردم باشد.
بیشتر بخوانید؛
-
ایرانی‌ها خشن شده‌اند؟ آمار بالای خشونت در این استان‌ها | آمار نزاع زنان در کشور در حال افزایش است | ایرانی‌ها در این ماه و فصل بیشتر دعوا می‌کنند
-
مراجعه ۱۰۰ هزار نفر به مراکز پزشکی قانونی تهران به دلیل نزاع | آمار نگران‌کننده از نزاع زنان
-
تهرانی ها عصبانی ترین مردم کشور |خراسان رضوی و اصفهان رتبه های دوم و سوم بعد از پایتخت
حفظ سلامت روان را نادیده نگیرید
افرادی که آگاهی سیاسی ندارند، در همه زمینه‌ها - از جمله انتخابات - با خشونت با هم برخورد می‌کنند. دکتر حریرچی با بین این مطلب می‌گوید: دلیلش این است که آگاهی سیاسی در سطح جامعه ایران بسیار پایین است. وقتی آگاهی سیاسی وجود نداشته باشد، مردم در هنگامه برگزاری انتخابات، با خشونت با همدیگر برخورد می‌کنند.
این جامعه‌شناس با بیان این که اخلاق، اوج توسعه‌یافتگی یک جامعه است، می‌گوید: در جامعه‌ای که اخلاق حرف اول را می‌زند، افراد در گفتار و رفتار با دیگران احساس مسئولیت و احترام می‌کنند اما ما در این زمینه خیلی متزلزل شده‌ایم. الان سر کوچک‌ترین موضوع، مردم به جان هم می‌افتند. یک تصادف کوچک رخ می‌دهد، با قفل فرمان می‌افتند به جان هم.
دکتر حریرچی می‌گوید: این خشونت‌ها الان به داخل خانواده‌ها هم کشیده شده است. والدین یک عالم دارند و نسل جوان یک عالم جداگانه و چون توان گفتگو و توان توجیه کردن یکدیگر درباره نامزدهای خود را ندارند، به هم بد و بیراه می‌گویند و توهین می‌کنند. این معضل را در داخل خانواده‌ها کم داشتیم، حالا در انتخابات تشدید هم شده است.
این جامعه‌شناس تاکید می‌کند که باید یاد بگیریم با هم حرف بزنیم و گفتگو کنیم. الان طوری شده که دیگری را مقصر می‌دانیم و به او ناسزا می‌گوییم. ولو آن طرف، پدرمان باشد یا دوست‌مان یا یک هم‌وطن باشد. این نشان‌دهنده رشدنیافتگی ما است و رسانه‌ها باید بیشتر آگاهی‌سازی کنند و خودشان هم به این اوضاع دامن نزنند. به نظر می‌رسد که همکاری همه‌جانبه بین نامزدها، نهادهای مدنی، رسانه‌ها و جامعه ضروری است تا سلامت روانی و اجتماعی افراد حفظ شود.
چطور از استرس انتخابات نجات یابیم؟
درست است که انتخابات، استرس‌زا است و در همه دنیا هم وجود دارد اما این دلیل نمی‌شود که کنترل آن راهی نداشته باشد. بخشی از کنترل استرس‌ها و اضطراب‌های ناشی از انتخابات بر عهده دولت‌ها و خود نامزدها است اما بخشی از این نقش مهم بر دوش خود افراد است. مطهره شریفی، روانشناس در گفتگو با همشهری‌آنلاین چند راه پیش پای‌مان می‌گذارد تا با استرس کمتری انتخابات و نتایج آن را دنبال کنیم.
آگاهی‌بخشی درباره فرآیند انتخابات
قدم اول در هر موضوع و مقوله‌ای، «آموزش» است. آموزش مردم در مورد چگونگی عملکرد انتخابات، حقوق و مسئولیت‌های شهروندی تا حد قابل ملاحظه‌ای می‌تواند تولید استرس و خشم و خشونت را کاهش دهد.
محدودیت در استفاده از فضای مجازی
لازم نیست از صبح تا شب در فضای مجازی بچرخیم و اخبار مربوط به انتخابات را با حرارت بالا دنبال کنیم. مدام پرسه زدن در شبکه‌های اجتماعی می‌تواند مرکز هورمون کورتیزول را که مسئول تولید استرس است، تشدید کند و منجر به بروز خشم و خشونت شود.
دوری از افراد تندرو در شبکه‌های اجتماعی
افراد تندرو می‌توانند هم استرس به ما منتقل کنند و هم ما را از مسیر منطق و استدلال دور کنند. پس چه در فضای مجازی و چه در اجتماعات حقیقی، آنها را دنبال نکنیم.
پرهیز از انتشار و مطالعه اخبار تحریک‌آمیز
از انتشار اخبار تحریک‌آمیز و خواندن این گونه اخبار پرهیز کنید. چون نتیجه‌ای جر انباشت خشم و استرس ندارد.
دعواهای انتخاباتی را به خانه نکشانید
در خانه به جای دعوا بر سر نامزد اصلح، با آرامش با یکدیگر گفتگو کنیم. یادمان باشد خانواده از هر چیزی در جهان مهم‌تر است.
درباره آنچه در کنترل شما نیست، سخت نگیرید
انتخاب نامزد دلخواه مولفه‌های زیادی دارد و شما نمی‌توانید همه را مجاب کنید که به نامزد مورد علاقه شما رای دهند. پس سخت نگیرید و آرامش خود را حفظ کنید.
به گفته این روانشناس، خیلی‌ها استرس و اضطراب‌های ناشی از انتخابات را موضوعی بی‌اهمیت و عادی می‌دانند. درحالی‌که همین استرس‌ها می‌تواند به شما آسیب بزند و آثار آن تا پایان دوران ریاست جمهوری آن فرد باقی بماند. درضمن فقط با یادگیری مهارت‌های روانیِ و تلاش برای حفظ آرامش می‌توان در برابر استرس‌های انتخاباتی از خود مراقبت کرد و دچار اختلال استرس انتخاباتی نشد.