حمیدرضا رسولی- همشهری آنلاین: برخی سقاخانه‌های تهران با گذشت زمان به بخشی از هویت محله‌ها تبدیل شده‌اند و اهالی با آگاهی از این موضوع از آنها مراقبت می‌کنند. سقاخانه معیرالممالک در کوچه‌پسکوچه‌های سنگلج و خیابان خیام هم چنین ویژگی منحصربه‌فردی دارد و اهالی این محله به شکل شگفت‌انگیزی آن را ترمیم کرده‌اند.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
سقاخانه معیرالممالک پشت مسجد تاریخی معیرالممالک در خیابان خیام واقع شده و به همین دلیل قدیمی‌های محله سنگلج معتقدند این سقاخانه همزمان با مسجد و توسط دوستعلی‌خان معیرالممالک که از رجال متمول و بانفوذ دوره قاجار بود ساخته شده است. هادی استادهاشمی، تهران‌پژوه، درباره تاریخچه این سقاخانه می‌گوید: «سقاخانه‌ای که پشت مسجد معیرالممالک واقع شده را باید یک بنای تاریخی بدانیم که در دوره ناصرالدین‌شاه ساخته شده و پایه ستون‌هایی که زیر پوشش فعلی آن قرار گرفته این ادعا را اثبات می‌کند.»
سقاخانه قدیمی محله سنگلج در محدوده باغ معیرالممالک که امروزه هیچ اثری از آن باقی نمانده، ساخته شده و با گذشت زمان در کوچه بن‌بست پشت مسجد، مهجور مانده است. استادهاشمی درباره ماجرای احیای سقاخانه معیرالممالک به دست اهالی خیابان خیام می‌گوید: «بافت و شمایل تاریخی این مکان تا چند دهه قبل حفظ شده بود، اما اهالی محله دست به دست هم دادند و با تکه‌های چوب مثل پایه مبل و بقایای کمد دیواری آن را ترمیم کرده‌اند. سقاخانه در کوچه‌ای بن‌بست که به آن کوچه مسجد می‌گویند واقع شده و به همین دلیل تاکنون ناشناخته باقی مانده است. از چوب‌ها و وسایلی مثل دستگیره‌ها که در ترمیم سقاخانه به کار رفته می‌توان به این موضوع پی برد که در دهه ۶۰ ترمیم شده و به شکل امروزی درآمده است.»
با تغییر بافت محله سنگلج و تخریب تدریجی باغ معیرالممالک، سقاخانه قدیمی سنگلج هم آرام‌آرام از دید عموم خارج شد، اما هنوز عزاداری مقابل این سقاخانه پابرجاست. استادهاشمی می‌گوید: «سقاخانه معیرالممالک با گذشت زمان به فراموشی سپرده شد، اما قدیمی‌ها این مکان را یکی از نمادهای سنگلج می‌دانند و به همین دلیل در روزهای محرم با پرچم آن را سیاهپوش می‌کنند. یکی از سنت‌هایی که در سقاخانه معیرالممالک پابرجا مانده شمع روشن کردن در شام‌غریبان است که هر سال باشکوه خاصی برپا می‌شود. سقاخانه معیرالممالک تنها سقاخانه تهران است که مردم چراغ آن را روشن نگه داشته‌اند.»