همشهری آنلاین – گروه سیاسی: یکی از نکاتی که طی روزهای اخیر انتقادهای قابل‌توجهی را متوجه روندهای جاری درباره انتخاب اعضای کابینه دولت جدید کرده، تناقض‌ها و تفاوت مواضع محمدجواد ظریف، به‌عنوان «رئیس شورای راهبری انتخاب اعضای کابینه دولت چهاردهم» با دیدگاه‌های اصولی و محوری رئیس‌جمهور منتخب است که در جریان رقابت‌های انتخاباتی و همچنین طی روزهای اخیر ازسوی مسعود پزشکیان بیان شده بود.
یکی از وجوه این تناقض، دیدگاه‌ها و اقدام‌های ظریف در روند انتخاب اعضای کابینه است که نمودی از آن در جریان حضور وی در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری طی روزهای اخیر قابل مشاهده بود. برخی ملاک‌ها و ضوابط تشریحی ازسوی ظریف درباره روند انتخاب هیأت دولت چهاردهم، ازجمله امتیاز داشتن «غیرشیعه» گزینه‌های پیشنهادی که در تضاد آشکار با اصول تبیینی ازسوی رئیس‌جمهور منتخب قرار دارد، بازتاب گسترده‌ای در افکارعمومی داشته و انتقادهای بسیاری را متوجه روندها و رویکردهای جاری در زمینه انتخاب دولتمردان آینده کرده‌است. در ادامه به بررسی برخی تناقض‌های موجود میان رویکردهای مدنظر شورای راهبری انتخاب اعضای کابینه دولت چهاردهم با مواضع و دیدگاه‌های رئیس‌جمهور منتخب می‌پردازیم.
۱
دولت غیرحزبی؟
یکی از نکاتی که در جریان مناظره‌های دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری میان مسعود پزشکیان و سعید جلیلی مورد توجه قرار گرفت، تأکید پزشکیان بر «غیرحزبی بودن» بود؛ تا جایی که در واکنش به سخنان جلیلی تأکید کرد: «ایشان می‌گوید من حزبم؛ این یک دروغ واضح است. من حزبی نیستم. این را همه می‌دانند.»
تأکید پزشکیان بر غیرحزبی بودن، در شرایطی است که چیدمان اعضای شورای راهبری انتخاب اعضای کابینه دولت چهاردهم کاملا حزبی و متشکل از یک جریان سیاسی است. علاوه بر اینها تأکید اخیر ظریف در جریان حضور در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری مبنی بر اینکه پزشکیان کاندیدای جبهه اصلاحات بوده و قصد تشکیل «دولت ائتلافی» را ندارد، نشان‌دهنده تناقض‌هایی است که می‌تواند زمینه‌ساز ناامیدی جامعه از انتخاب کابینه‌ای کارگشا را فراهم کند.
۲
تناقض در مفهوم کابینه فراجناحی
یکی از مهم‌ترین نمودهای تناقض میان رویکردهای شورای راهبری انتخاب اعضای کابینه با مواضع رئیس‌جمهور منتخب، در گرایش‌های حزبی در چینش ترکیب کابینه دولت آینده قابل مشاهده است. پزشکیان در جریان رقابت‌های انتخاباتی بارها بر این نکته تأکید کرد که دولتی فراجناحی تشکیل خواهد داد و در انتخاب اعضای کابینه، گرایش‌های سیاسی و جناحی افراد ملاک انتخاب قرار نخواهد گرفت. اکنون اما، رویکردهای ظریف در «شورای راهبری» در تناقض آشکار با مواضع پیشین رئیس‌جمهور منتخب قرار گرفته‌است.
ظریف در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری به صراحت اعلام کرد در هر کمیته شورای راهبری، یک سهم برای نمایندگان جبهه اصلاحات درنظر گرفته شده‌است؛ موضوعی که از اتخاذ رویکردهای جناحی در چینش ترکیب کابینه حکایت دارد. ازسوی دیگر، فهرست اسامی اعضای شورای راهبری نشان می‌دهد تقریبا همه اعضا از یک جریان و طیف سیاسی انتخاب شده‌اند.
۳
فاصله گرفتن از «شایسته‌گزینی»
رئیس‌جمهور منتخب در جریان رقابت‌های انتخاباتی و همچنین پس از آن، همواره در زمینه انتخاب کابینه بر یک نکته محوری تأکید ویژه داشته‌است؛ اینکه شایسته‌گزینی و انتخاب افراد متخصص و باصلاحیت، اصلی‌ترین ملاک انتخاب مسئولان دولت چهاردهم خواهد بود. این درحالی است که ملاک‌ها و مواضع تشریح شده ازسوی ظریف در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری، به‌وضوح چنین رویکردی را نقض می‌کند.
رئیس شورای راهبری انتخاب اعضای کابینه دولت چهاردهم درآن گفت‌وگو تأکید کرد که «زن بودن» و «غیرشیعه» بودن گزینه‌های پیشنهادی، امتیازی ویژه برای آنان به‌حساب می‌آید؛ موضوعی که در تضاد آشکار با مواضع و رویکردهای پیشین رئیس‌جمهور منتخب قرار می‌گیرد و می‌تواند در نهایت گزاره «شایسته‌گزینی» و «سپردن کارها به متخصصان» را تحت‌تأثیر قرار دهد.
۴
راه دولت چهاردهم، راه مولا علی(ع)؟
رئیس‌جمهور منتخب طی روزهای اخیر به‌وضوح تأکید کرده «راه من راه مولا علی(ع) است»؛ رویکردی که با استقبال گسترده‌ای نیز در افکارعمومی مواجه شده است. با وجود این اما، مواضع روزهای اخیر رئیس شورای راهبری انتخاب اعضای کابینه دولت چهاردهم علاوه‌بر اینکه نگرانی‌هایی را درباره رویکردهای شایسته‌گزینی دولت جدید درمیان مردم به‌دنبال داشته، آشکارا نشان‌دهنده تناقض مواضع و گزاره‌های مدنظر ظریف در تعیین گزینه‌های وزارت با اصول و دیدگاه‌های رئیس‌جمهور منتخب است.
ظریف در گفت‌وگوی تلویزیونی اخیر خود، تأکید کرد که شیعه بودن گزینه‌های پیشنهادی کمیته‌ها امتیازی ندارد و در مقابل، غیرشیعه بودن آنان، امتیاز ویژه به‌همراه دارد؛ نگاهی که در تضاد با راهبردهای مدنظر رئیس‌جمهور قرار دارد.
۵
یک بام و دو هوا برای تشکیل دولت سوم روحانی
پزشکیان در جریان رقابت‌های انتخاباتی همواره در مقابل این انتقاد رقبا که قصد تشکیل «دولت سوم روحانی» را دارد، موضع می‌گرفت و تأکید می‌کرد دولت او، ادامه راه هیچ دولت دیگری نیست و شاخصه‌های ویژه خود را خواهد داشت. اکنون اما، رویکردها و نحوه چینش افراد ازسوی ظریف در شورای راهبری در تناقض اساسی با دیدگاه‌های محوری رئیس‌جمهور منتخب قرار می‌گیرد.
با نگاهی به فهرست اسامی اعضای شورای راهبری انتخاب کابینه دولت چهاردهم که طی روزهای اخیر ازسوی ظریف منتشر شد، درمی‌یابیم بخش قابل‌توجهی از افرادی که در انتخاب اعضای دولت آینده نقش‌آفرینی خواهند کرد را وزرا و مدیران دولت روحانی تشکیل می‌دهند. این موضوع نشان می‌دهد رویکردهای رئیس این شورا در تناقض مشهود با گفته‌ها، مواضع و دیدگاه‌های رئیس‌جمهور منتخب قرار دارد.
۶
کم‌توجهی به ارزش‌های شیعی؟
در شرایطی که حضور مستمر روزهای اخیر رئیس‌جمهور منتخب در مجالس عزاداری سیدالشهدا(ع) پیش از هر چیز نشان‌دهنده ارادت و باور قلبی پزشکیان به ارزش‌ها و اصول تشیع است، مواضع ظریف، به‌عنوان رئیس شورای راهبری انتخاب اعضای کابینه دولت چهاردهم با دیدگاه‌های رئیس‌جمهور منتخب همخوانی ندارد.
ظریف در برنامه اخیر تلویزیونی خود آشکارا از قائل شدن امتیاز ویژه برای گزینه‌های «غیرشیعه» سخن به میان آورد؛ موضوعی که انتقادهای گسترده‌ای را نیز به‌دنبال داشته‌است. چنین رویکردی نشان می‌دهد شورای راهبری عملا در مسیر ناصوابی در حال حرکت است که ممکن است سبب به حاشیه رفتن دیدگاه‌های اصولی رئیس‌جمهور منتخب شود.
۷
گرایش‌های وحدت‌گریز و سهم‌خواهانه
رئیس‌جمهور منتخب در جریان رقابت‌های انتخاباتی، «وحدت» را به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین گزاره‌ها به‌منظور رفع بسیاری از مشکلات غیرقابل حل کشور مطرح کرد؛ درحالی‌که رویکردهای تیم گزینش کابینه دولت چهاردهم، عملا در تناقض با چنین دیدگاهی قرار گرفته است.
با وجود تأکیدهای مستمر پزشکیان بر موضوع محوری «وحدت»، ترکیب شورای راهبری و برخی گمانه‌زنی‌ها درباره گزینه‌های احتمالی وزارت در دولت چهاردهم حاکی از آن است که بیشتر، دوستان و متحدان موردنظر گزینش‌کنندگان قرار دارند تا درنظر گرفتن اصل راهبردی «وحدت». گرایش‌های وحدت‌گریز و سهم‌خواهانه در شورای راهبری انتخاب اعضای کابینه به‌قدری پررنگ بوده که طی روزهای اخیر صدای برخی حامیان پزشکیان را نیز درآورده و انتقادهایی را به‌همراه داشته‌است.
۸
دوگانه پایبندی به قانون‌اساسی
پایبندی به قانون‌اساسی و سیاست‌های کلی نظام و همچنین اسناد بالادستی کشور یکی از مهم‌ترین محورهای تبلیغات انتخاباتی رئیس‌جمهور منتخب را تشکیل می‌دهد؛ راهبردی اساسی که در میان سنجه‌های اعلامی برای انتخاب کابینه دولت چهاردهم نیز قید شده‌است، با وجود این اما، حضور برخی چهره‌ها در «شورای راهبری» در تناقض مشهود با مواضع اصولی رئیس‌جمهور منتخب در این زمینه قرار دارد.
فهرستی که طی روزهای اخیر از اعضای شورای راهبری انتخاب کابینه دولت چهاردهم منتشر شده، از حضور چهره‌هایی حکایت دارد که بررسی سوابق سیاسی‌شان، به‌وضوح نقض‌کننده گزاره «پایبندی به قانون‌اساسی» و «اسناد بالادستی کشور» است. حضور افراد دارای سوابق محکومیت و زندان در ترکیب شورای راهبری، شاهدی بر این مدعاست.
۹
عدالت‌گرایان در کابینه؟
«عدالت‌گرایی» یکی از شاخص‌های کلیدی در گفتمان رئیس‌جمهور منتخب، چه در جریان رقابت‌های انتخاباتی و چه پس از آن بوده‌است. با وجود این اما، رویکردها و ترکیب شورای راهبری انتخاب کابینه دولت چهاردهم نگرانی‌هایی را درباره تحقق عدالت در دولت آینده به‌دنبال داشته است.
در شرایطی که پزشکیان همواره بر موضوع «عدالت» تأکید ویژه‌ای داشته و این گزاره جزو سنجه‌های انتخاب وزرا نیز گنجانده شده، حضور تعداد زیادی از مقام‌های دولت روحانی که در تحقق عدالت در حوزه‌های مختلف ناکام مانده‌اند، پیش از هر چیز نشان‌دهنده رویکردهای تناقض‌آمیز شورای راهبری با مواضع راهبردی رئیس‌جمهور منتخب است که آسیب «تحت‌شعاع قرار گرفتن رویکردهای عدالت‌گرایانه دولت چهاردهم» را به‌دنبال دارد.