همشهری آنلاین- سحر جعفریان: و آن یک نخ زالوی ٣٠ سانتیمتری سبز و گوشتخوار که حدود ٢سال پیش از بازار ممنوعه حیوان‌فروشی حاشیه بزرگراه آزادگان تهران خریده و نامش را گذاشته «زبل‌خان»، طرف دیگر قرار دارد. دلبری خزنده که گویی قر و غمزه‌های خرامانش مانع از توجه بهنام به آن هزاران زالوی ریزی‌ست که با زحمت فراوان، بزرگترین‌شان بعد از ٣ بار تغذیه از خون‌های استریل دامی و قرنطینه‌های سفت و سخت به ۵ تا ٢٠ سانتیمتر می‌رسد تا بالاخره بعد از تکثیر، پرورش و فروش‌شان رزق و روزی بهنام و خانواده‌اش حاصل آید. او خود این مهم را می‌داند و حتی این مهمتر را نیز دریافته که اگر نبود خرید و مراقبت از زبل‌خان، هرگز ایده راه‌اندازی کسب و کار خانگی پرورش زالوهای طبی و آرایشی در سرش قوت نمی‌گرفت و او را نمی‌کشاند به بازار برای خرید وان، سطل، پمپ آب، دماسنج و رطوبت‌سنج و ملزومات دیگر. حالا او یکی از پرورش دهندگان زالوست که کسب و کار خانگی اش را در زیرزمین تاریک و نمور خانه پدری‌اش دنبال می‌کند. کسب و کاری متفاوت که ابعاد مختلفی از نحوه پرورش، قیمت‌های میلیونی، مصارف سنتی و لاکچری و تولید محصولاتی جانبی از بٓرش دارد.
زالوهای خوش‌اقبال از زیرزمین تا سالن‌های زیبایی
خریدار، زنی جوان و شیک‌پوش است که پیِ خرید زالوهای سالم و موثر ویژه مشتری‌های سالن زیبایی و ماساژش در یکی از محله‌های شمالی پایتخت، به زیرزمین تاریک و نمور خانه پدری بهنام راه یافته. نشانی و نمره تلفن او را شبی در یکی از شبکه‌های مجازی جسته بود: «سلامت و زیبایی‌تان را به ما بسپارید». زن جوان با احتیاطی به ترس آمیخته از کنار قفسه‌های فلزی انباشته از انواع زالو عبور می‌کند و گاه با توقفی کوتاه به برخی از زالوهای محبوس زل می‌زند و سوالاتی می‌پرسد: «تغذیه چندم هستن؟»، «این سایز بزرگا چند؟» و «تغذیه‌شون با چه خونی بوده؟». بهنام هم سرحوصله پاسخ می‌دهد: «همشون سالم هستن؛ ٩٠ درصدشون کوکون‌هایی (پیله زالو) بودند که همین جا تخم‌ریزی شدن. هیچ کدومشون هم پوچ و خالی نبود. زالوهامون خون‌های استریل دامی (گوسفند، گاو، بز، مرغ و خرگوش) خوردن. زالوی جوون و درشت بخواید از ٩ هزار تومن داریم تا ١١ هزار تومن.» زن جوان با حساب و کتاب سرانگشتی هم ملتفت سودش از این معامله خواهد شد. چرا که میانگین قیمت و هزینه‌های خدمات زالواندازی با هدف زیبایی ٢٠٠ تا ۵٠٠ هزار تومان است.
آموزش‌های میلیونی برای زالوپروری
از دیگر مشتری‌های بهنام و زالوپروانی چون او، روغن‌گیران هستند که با روغن‌گیری و یا صابون‌سازی از زالوهای خوابانده و جوشانده در ترکیبات روغن نارگیل و زیتون، نان‌آوری می‌کنند. آسیه‌خانم یکی از آنهاست که نزدیک به ۵ سال می‌شود دست در روغن‌گیری زالو دارد. یکی از اتاق‌های خانه‌یشان را به کارگاه تبدیل کرده و با بساط گاز پیکنیکی، زودپزهای قدیمی و دیگ‌های روغن‌گیری، کسب و کاری راه انداخته که آوازه محصولات دست‌سازش از کرم‌های ٣٠٠ هزار تومانی و صابون‌های ٢٠٠ هزار تومانی میان همسایه و اقوام پیچیده. با این وجود، گاه گاه در اندیشه پرورش زالو به صورت مختصر با اندک پس‌اندازی که دارد نیز فرو می‌رود. حین انتخاب زالوهای درشت و جوان با تردید می‌پرسد: «آقا بهنام به نظرت با ٣٠ میلیون تومن می‌تونم پرورش خانگی زالو رو شروع کنم!؟» بهنام هم صداقت پیشه می‌کند و می‌گوید: «راستش کمه. ولی خب کار نشد ندارد. با این پول می‌تونی ١٣ تا سطل، حدود ٢ هزار زالوی لارو و یه پمپ آب کوچک بخری.» آسیه‌خانم، دستکش لاتکس به دست می‌پوشاند و یکی یکی زالوهای برگزیده‌اش را برمی‌دارد و می‌اندازد داخل ظرفی که همراه آورده: «باید دوره آموزشی هم بگذرونم؟ راستش شنیدم که اگه خوب بلد نباشی تلفات زالوها زیاد میشه!»
اورینتالیس و مدیسینالیس، زالوهای ایرانی صادراتی
طبق آخرین آمار منتشر شده در سایت سازمان نظام مهندسی و کشاورزی صنایع طبیعی، بیش از ۵٠٠ کارگاه خانگی غیرمجاز پرورش زالو در کشور فعال است. خیرالله ۵٧ ساله و کارشناس طب سنتی اما کارگاهی بزرگ و دارای مجوزهای قانونی برای پرورش زالوها با خاصیت درمانی دارد؛ جایی کمی دورتر از هشتگرد. علاقه خاصی به زالوهای اورینتالیس و مدیسینالیس دارد. زالوهایی از گونه بومی ایرانی که قدرت مکش بالایی دارند: «زالوی خوب برای درمان تعدادی بیماری از قلب و عروق گرفته تا جوش و آکنه، همین زالوهای ایرانی هستند که اتفاقا بازار صادراتشان به کشورهای عربی و همسایه داغ است. مثلا همین زالوی ایرانی را در کویت و عمان بین یک میلیون و ٢٠٠ تا ٧٠٠ هزار تومان می‌خرند! البته بشرطها و شروطها!» شرط و شروطش هم سلامت زالوهاست که در گرو جای مناسب و استریل، تغذیه درست، دارو و ویتامین‌های کافی و رنگ و اندازه آنهاست. خیرالله کارش را ٨ سال پیش که دست در این بازار کمتر بود فقط با ۵٠٠ زالو آن هم داخل مخزنی پوشانده شده با گونی و پنبه، شروع کرد. نخستین مشتری‌اش هم مادرش بود که به توصیه یکی از پزشکان، علاج پا درد کهنه‌اش را خون‌خوری چندتایی از زالوهای دست پرورده پسرش می‌دانست. خیرالله علاوه بر تکثیر، پرورش، فروش زالو، به کار آموزش زالوپروری هم مشغول است. کارآموزانی داشته که بین یک تا ۶ روز صفر تا صد پرورش زالو را با مبالغی از ۵ تا ٨ میلیون تومان یاد گرفته‌اند.
درآمدِ بالای زندگی انگلی
راه‌خدا، هم دوره زالوپروری و هم دوره زالوتراپی (زالودرمانی) را نزد خیرالله کارکُشته، گذرانده است. حالا فارم خودش را با ٣٠ هزار زالوی چند سانتیمتری قرمز، سیاه و قهوه‌ای دارد و مشتری‌هایی که یا مالک سالن‌های زیبایی و ماساژ هستند و یا مطب‌های طب سنتی و عطاری. از فروردین تا اواسط شهریور سرگرم کوکون‌ریزی زالوها و قدکشیدن لاروهاست. از اواخر شهریور تا اسفند هم اوج فروش همان زالوهاست که روزانه بیشتر یکی دو ساعت وقتش را نمی‌گیرند. سن و گیرایی زالوهایش اگر به وقت فروش نرسد، از مکمل ویتامین‌های رشد و آنتی‌بیوتیک و داروهایی برای گرسنه کردنشان استفاده می‌کند. پیرترین زالوی فارم راه‌خدا، ٩ سال سن دارد که به سبب همین کهولت در نوبت‌های تغذیه (خوردن خون هر ٣، ۴ ماه در میان) اشتهای چندانی از خود نشان نمی‌دهد و معمولا با سرعتی آهسته‌تر از معمول و با حرکات خزشی، میان آب بدون کلر ظرف پیش می‌رود: «از سر ناچاری زالوپروری را به عنوان شغل دوم انتخاب کردم. مورد پسندم نیست چون از مدل زندگی زالوها که انگلی‌ست خوشم نمی‌آید یا از اسم زالوصفت که بعضی‌ها بهم نسبت می‌دهند! ولی خب درآمدش با توجه به وقت و زمانی که از آدم می‌گیرد، بالاست.» با این همه، زالوپروری سختی‌هایی هم دارد که باعث می‌شود راه‌خدا در همان مدت زمان کوتاه کار، شش‌دانگ حواسش را جمع کند. مثلا اگر کلر آبشان زیاد از حد باشد، دمای محوطه بالا یا پایین باشد، خون یا آن روده بهداشتی (روده گاو و گوسفند که با توجه به بافتی که دارند به عنوان ظرف تغذیه زالوها استفاده می‌شوند) استریل نباشد، دوره قرنطینه با هدف بازگشت گیرایی (خون خوردن) زالوها در زمان درست انجام نشود و خیلی‌های موارد دیگر، زالوها در تعداد فراوانی دچار مرگ می‌شوند.