همشهری آنلاین- بهاره خسروی : اما اصل داستان چه بود و چرا دکتر مصدق و چرچیل با هم شاخ به شاخ شدند. دکتر محسن جلیلوند، استاد روابط بین‌الملل درباره این ماجرا می‌گوید: «دولت دکتر مصدق معتقد به عدم وابستگی به دولت‌های غرب و شرق بود. دکتر به دنبال به دنبال پس گرفتن همه اموال و دارایی‌هایی بود گرفته شده از ایران به دلیل اعمال نفوذ قدرت‌های بزرگ جهانی در آن روزگار بود که یکی از این از دارایی‌ها نفت بود که به نهضت ملی شدن صنعت نفت ختم شد. بعد از پایان جنگ جهانی دوم و جدایی هند از انگلستان، چهره بین‌المللی دولت انگلیس تضعیف شد، با این داستان فرصتی برای نخبه‌های ایرانی، از سلطنت‌طلب و ملی‌گرا و طیف‌های مذهبی برای نوشتن لایحه ملی شدن صنعت نفت فراهم شد. تصویب لایحه ملی شدن صنعت نفت از سوی مجلس گام نخست ساماندهی اوضاع آشفته ایران جنگ جهانی دوم بود.»
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
نفت منبع عظیم درآمدزایی برای انگلیسی‌ها بود با تصویب این لایحه از کفشان رفته بود. باید ورق برمی گشت آن هم به دست چرچیل، جالب اینجا بود که چرچیل دو بار روی کارآمد او یکبار برای حذف هیتلر و بار دوم برای برانداختن مصدق روی کارآمد و این ماجرا نشان از قدرت ایران و وجهه دکتر مصدق در جامعه جهانی آن روزگار دارد. در این جنگ سرد چرچیل برای چاره جویی دست به دامن آمریکایی‌ها می‌شود.
جلیلوند ادامه می‌دهد: «آمریکا هم پیمان انگلیسی‌ها در جنگ جهانی دوم بود برای اینکه در وجهه بین‌المللی خودی نشان دهند با همراهی انگلیس عملیاتی به‌عنوان چکمه را برای سقوط دولت مصدق طراحی کردند. به مرور زمان عملیات چکمه به آژاکس تبدیل شد و با تأیید آیزنهاور، رئیس‌جمهور وقت آمریکا، پرونده تغییر دولت ایران کلید خورد و با ترفندها و شیوه‌های مختلف، کوبیدن مصدق شروع شد. موضوع کمونیست بودن دکتر مصدق را در میان افکار عمومی مردم ایران مطرح شد. دلیل آن اجازه آزادی جراید حد فاصل سال‌های ۱۳۲۰ تا ۱۳۳۲ بود که دکتر مصدق مجوز فعالیت و نوشتن و تبلیغ هر مطلبی حتی علیه خودش را صادر کرده بود.»
به گفته این کارشناس، از میان برداشتن دولت مصدق هم کار چندان راحتی نبود. وقتی نفت ایران ملی شد، انگلیسی‌ها ایران را محاصره کردند و اجازه فروش نفت را نمی‌دادند. آنها معتقد بودند این نفت دزدی است. چاره مصدق برای حل این مشکل توزیع اوراق قرضه بود و انصافاً هم مردم خوب حمایت کردند و هر چه در چنته داشتند فروختند و اوراق مشارکت خریدند، اما در نهایت، ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ با هزینه ۷ میلیون دلاری یکی از کم‌هزینه‌ترین کودتاهای جهان اتفاق افتاد و دولت مصدق سرنگون شد.