همشهری آنلاین - ثریا روزبهانی: تهرانی‌های امروز وقتی خسته از بازارگردی به تیمچه اکبریان در بازار اودلاجان می‌رسند بوی دیزی و چای تازه دم، زیر طاق ۸ضلعی ضربی خشتی، جانت را قلقلک می‌دهد و همراه با پله‌های غلام گردش، روحت پله پله اوج می‌گیرد.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
عمــاری زیبای این تیمچه و تاریخچه‌ای که به دوش می‌کشد باعث شده تا تیمچه اکبریان در فهرست میراث و بناهای ارزشمند شهر تهران در آثار ملی به ثبت برسد. این تیمچه چند سالی است که به رستورانی سنتی تبدیل شده ولی تا حدود نیم قرن قبل به جای بوی خوش دیزی، صدای ضرب و جلینگ جلینگ سکه از این مکان به گوش می‌رسید. چون نخستین بانک رهنی تهران در این مکان راه اندازی شد و فعالیت داشت.
م
«بهروز مرباغی» موسس خانه اردیبهشت، معمار و استاد دانشگاه درباره هویت تاریخی نخستین بانک در محله اودلاجان می‌گوید: «تازه دو سال از آغــاز حکومت قاجــار و پایتختی تهران گذشــته بود که تیمچه اکبریان در بازارچه اودلاجان ساخته شــد؛ تیمچه‌ای که به دست کلیمیان ساخته شد و صنف زرگرها و صراف‌ها در آن مشــغول به کار بودند. این تیمچه خیلی زود به نخستین بانک رهنی ایران تغییر کاربری داد و در حال حاضر توسط بخش خصوصی مرمت و به سفره‌خانه تبدیل شده است. امانت‌فروشی یا بانک رهنی، تا سال‌های نخست انقلاب در تیمچه اکبریان پا برجا بود و فعالیت می‌کرد. قدیمی‌ها معتقد بودند در مجاورت دیوار طبقه همکف سوراخی تعبیه شده بود و اشیایی که مردم در این بانک گرو می‌گذاشتند از طریق این حفــره، به صورت مخفیانه به زیرزمین بانک منتقل می‌شد. البته که روایتی قابل تردید است.
حداقل به این خاطر که اگر از آن سوراخ امانت‌های مردم را می‌انداختند پایین، چطور بر می‌گرداندشان، بدون ورودی و دری!؟ اکنون هم در ورودی تیمچه، ۲ ویترین قدیمی، ظــروف عتیقه‌ای را به نمایش گذاشته‌اند که تناسب زیادی با فضای کنونی این تیمچه دارد. این تیمچه تا سال‌های بعد از احداث، محل کسب کلیمیان ســاکن تهــران بــود؛ افراد ثروتمندی که اغلب خانه‌ای در همان نزدیکی و در محله اودلاجان داشتند. همین موضوع باعث شده تا در این محله علاوه بر رونق کسب و کار یهودیان، مراکز مذهبی مختلفی از جمله کنیسه عزرا یعقوب هم دایر شود.»
این تیمچه از ابتدای تأسیس تا ابتدای سال‌های شصت، همین کاربری را داشت و همین باعث شهرتش در تهران شده بود. اکنون حجره‌های این تیمچه که روزگاری کارکنان بانک رهنی در آن کار می‌کردند، بعد از مرمت کاربری‌اش را به رستوران سنتی داده است.