مردمان هر گوشه این سرزمین برای شب قدر نیز آدابی دارند تا به زعم خود بیشترین بهره را از این شب گرانقدر بگیرند.
در این دیار، در ایامی از سال شب و روز در پیوندی با یکدیگر، ابهت هزاران ساله پیدا میکنند و شب قدر هم از همین شب‌هاست. نگاهی می‌اندازیم به برخی از آداب شهرهای متعدد در این شب‌های عزیز که البته در مواردی هم همپوشانی کامل با یکدیگر دارند.
سمنان
در شهرهای سمنان، دامغان، گرمسار، مجن، بیارجمند و شاهرود زنان و مردان در لیالی قدر هم زمان با خواندن هربند از دعای جوشن کبیر بر روی ظرفی از قند، نبات، نقل و یا خرما فوت کرده و آن را به نیت شفا و تبرک می‌خورند.
همچنین گره زدن بر روی نخ به هنگام خواندن دعای جوشن کبیر پس از قرائت هر بند توسط برخی از زنان صورت می‌گیرد. این نخ صد گره را برای گشایش کار و گشایش بخت دختران لای قرآن نگه میدارند.
در شهر شاهرود زنان همزمان با تلاوت دعای جوشن کبیر ظرفی از آب حاوی زعفران را نزد خود نگه داشته و با خواندن هر بند از دعا بر آن، می‌دمند تا به عنوان تبرک پس از اتمام دعا آن را با خود به خانه ببرند. انجام غسل شب احیاء، خواندن نماز صد رکعتی و غیره از دیگر آداب و اعمال مربوط به شب‌های قدر می‌باشد.
گفتنی است که در روستای رشم دامغان اهالی در این شب‌ها پارچه‌های آویخته شده به علم را برای گشایش کار خود گره می‌زنند. در روستای جزن دامغان نیز در این شب‌ها سه دسته زنجیر زن از مساجد و حسینیه‌های محل، به راه افتاده و با گذر از معابر و کوچه‌ها به زنجیر‌زنی و عزادارای می‌پردازند. دسته گردانی در شب‌های قدر در برخی دیگر نقاط نیز رایج است.
یزدی‌ها و ساعت سرنوشت
از جمله آداب و رسوم مردم استان یزد در لیالی قدر، طبخ شام و دعوت از شب زنده‌داران و پذیرایی از آنهاست. در روز شهادت مظلومانه حضرت علی(ع) نیز مردم در تکایا، حسینیه‌ها و مساجد محل خود به راه‌اندازی هیأت‌های عزاداری و مراسم نخل‌برداری اقدام میکنند که در نوع خود در کشور بی‌نظیر است.
سنت دیرینه و پرشور «نخل برداری» نیز همه ساله در عصر بیست و یکم ماه مبارک رمضان و به یاد مظلومیت علی(ع) در این خطه برگزار می‌شود. آیین «نخل برداری» از چنان هیجان معنوی برخوردار است که باید در صحنه بود و با چشم خود این منظره زیبا و روحانی را از نزدیک نظاره کرد. واژه «نخل» به معنای «تابوت» است که از چوب ساخته شده و به شکل برگ درخت است.
تبریزی‌ها و غذاهای محلی برای ایتام
مردم تبریز در این ماه، جز موارد ضروری، سفر نمی‌کنند و کارهای خود را قبل یا پایان ماه رمضان انجام می‌دهند.
بزرگداشت شب‌های قدر در این منطقه از آداب و سنن خاصی پیروی می‌کند. با فرارسیدن شب‌های قدر، شهروندان تبریزی، حدود دو ساعت پس از صرف افطار، به مساجد باز می‌گردند و با خواندن ادعیه، راز و نیاز به درگاه خداوند، برای آیین «به سر گذاشتن قرآن» آماده می‌شوند که این فریضه تا نزدیکی‌های سحر ادامه دارد.
مردم تبریز علاقه خاصی به «احسان» در ماه مبارک رمضان دارند. پخش مواد غذایی به صورت غیر مستقیم، دادن افطاری در محلات فقیرنشین، قرض‌الحسنه، توزیع کفش و لباس در مدارس و دادن افطاری به دانش‌آموزان فقیر به همراه اولیای آنها در مدارس، از رسوم تبریزی‌ها در ماه مبارک رمضان است و مخصوصا در شب‌های قدر است.
آشتی‌کنان ترکمن‌ها
ترکمن‌های ایران به لحاظ کثرت آداب و رسوم در زندگی روزمره، دارای فرهنگی بسیار غنی هستند. این مردم به‌دلیل داشتن پیشینه فرهنگی بسیار قدیمی، تقریبا برای هر مناسبتی، مراسم خاصی دارند که یکی از این مناسبت‌ها، ماه مبارک رمضان و شب قدراست.
فرارسیدن این ماه سبب خوشحالی هر ترکمنی می‌شود. آنها در این ماه از مرد و زن و پیر و جوان با شور و شعفی بسیار، غیر از به جای آوردن فرایض، در تمامی مراسمی که ویژه این ماه برگزار می‌شود، شرکت میکنند. در شب قدر برخی از خانواده‌ها نیز سجاده‌هایی از جنس قالیچه و نمد را که به آن نماز لیق می‌گویند، به مسجد محل خود اهدا میکنند.
آنها برای روزهای در پیش‌رو همدیگر را دعا میکنند و امیدوارند تا روزهایی که در راه است روزهای پر از امید و شادکامی باشد.
لرستان و حلوای نذری
روزه‌‌د‌ار‌ان لرستان در ایام س‍وگ‍و‌اری ام‍ی‍ر‌ال‍م‍وم‍ن‍ی‍ن(ع) در لیالی قدر، حلوای نذری، ش‍ل‍ه زرد، آش می‌پزند و هنگام افطاری، میان ه‍م‍س‍‍ای‍گ‍‍ان و آش‍ن‍‍ای‍‍ان خود پخش میکنند.
ب‍نا به سنت دیرینه اهالی لرستان، برخی از مردم روزه‌‌د‌ار، م‍ق‍د‌اری از حلوای نذری شب‌های قدر را به دل‍ی‍ل ع‍ظم‍ت و ب‍زرگ‍‍ی این شب‌ها، برای ع‍ی‍د س‍‍ع‍ی‍د ف‍طر نگه میدارند تا هنگام خ‍وردن ص‍ب‍ح‍‍ان‍ه پس از یک ماه ع‍ب‍‍ادت و ب‍ن‍دگ‍‍ی، در این روز مبارک از آن اس‍ت‍ف‍‍اده ک‍ن‍ن‍د. جمع آوری ف‍طری‍ه برای م‍س‍ت‍م‍ن‍د‌ان، به خ‍ص‍وص اف‍ر‌ادی که ن‍س‍ب‍ت ف‍‍ام‍ی‍ل‍‍ی با یکدیگر دارند نیز از آداب ح‍س‍ن‍ه‌ای است که از دی‍رب‍‍از در استان لرستان وجود داشته است.
لرستان در شب قدر تا صبح بیدار است و در روستاهایی هم که مسجد وجود ندارد، اهالی در خانه‌ها دورهم جمع می‌شوند.
استان مرکزی و نان فطیر
شب قدر در استان مرکزی پیوستگی خاصی با شب‌های دیگر ماه رمضان دارد. متداول‌ترین سنت که در شهرها و روستاهای استان مرکزی با گذشت زمان هنوز دستخوش تغییر نشده، تهیه نان مخصوص «فطیر» است.
هنوز هم بسیاری از کدبانوهای شهری و روستایی در تنورها یا فرهای خانگی، اقدام به طبخ این نان شیرینی سنتی برای سفره افطار میکنند. گوش فیل، شیرینی مرسوم مردم استان در ماه رمضان است که از هفته قبل از حلول ماه در قنادی‌ها دیده می‌شود.
شب قدر برای مردم این استان، شب آرزوها و دعاست. در این شب در برخی از روستاهای استان، چند خانواده نزدیک دور هم جمع می‌شوند و برای هم دعا میکنند.
اردبیلی‌ها و آرزوی همگانی
مردم اردبیل هم همانند بسیاری دیگر از مردم در این شب‌ها به انجام فرایض دینی مشغولند. آنها با خواندن دعا برای یک سال آینده خود روزهای بهتر را می‌خواهند و در این شب و درست پس از افطار اگر کسی از دوستی دلخوری داشته باشد سعی می‌کند همان لحظه از طریق دیدار یا حداقل به وسیله تلفن آشتی‌کنانی داشته باشد.
آنها معتقدند در شبی که برای یک سال آینده باید دعا کرد این دعا تنها با دل صاف مستجاب خواهد شد و اگر غیر از این باشد چندان مطلوب نخواهد بود. البته عزاداری در این ایام برای امام علی(ع) هم جزء برنامه‌های بعد از افطار است. مردم اردبیل با امید به روزهای بهتر به مساجد می‌روند و برای فرداهای پر از مهربانی و شادی دعا میکنند.
آنها در شب قدر سعی میکنند تا ضمن قدر دانستن شب، قدر انسان‌ها را نیز بدانند و برای همین همسایه‌ها سعی میکنند به صورت دسته جمعی وارد مسجد شود و به شب زنده‌داری بپردازند.
همشهری جمعه