همشهری - محمد سرابی: انجام قانونی این کار نیاز به طرحی به نام «خط پرسرنشین» دارد که چند دهه قبل در شهرداری تهران مطرح شد و اکنون نیز دوباره از آن سخن به میان آمده است. در این طرح، سواری‌هایی که تمام صندلی‌هایشان پر باشد می‌توانند وارد خط ویژه شوند. در برخی کلانشهرهای جهان این طرح با نام HOV در حال اجراست.
اندونزی - جاکارتا
سه در یک
سال۱۹۹۲ طرح خط پرسرنشین با نام خط «سه در یک» در جاکارتا اجرا شد. خودروهایی که ۳سرنشین یا بیشتر داشتند می‌توانستند بین ساعت‌های ۷ تا ۱۰ صبح وارد خطوط ویژه شوند. در سال۲۰۰۳ بعد از تغییراتی که در شبکه اتوبوسرانی انجام شد، ساعت ۴ تا ۷ عصر هم به این زمان اضافه شد. در سال۲۰۱۶ تعداد این خودروها آنقدر زیاد شده بود که مسیر حرکت اتوبوس‌ها را اشغال می‌کرد؛ به همین دلیل شهرداری سهمیه زوج و فرد تعیین کرد و بعد از آن خودروهای ۳سرنشین به شرط اینکه شماره پلاک آنها با روز هفته تطبیق داشته باشد، می‌توانند وارد خطوط شوند.
مسافرکرایه‌ای
اتفاق خاصی که در این شهر افتاد، اجاره مسافر برای خط ویژه بود. افراد بسیار فقیر در ابتدای خطوط می‌ایستادند و برای سوار شدن و پرکردن صندلی‌های سواری‌ها از رانندگانی که عجله داشتند، پول می‌گرفتند. تعداد این افراد که گاهی همراه با کودکانشان بودند، به‌تدریج زیاد و به‌صورت منبع درآمدی برای فقرا شد. هر راننده که یک مادر و کودکش را سوار می‌کرد، وارد خط ویژه می‌شد و آنها را در انتهای خط پیاده می‌کرد. این افراد که جوکی نامیده می‌شدند و ظاهری شبیه متکدیان داشتند در همان نقطه دوباره سوار خودروی دیگری می‌شدند و با چندبار رفت و برگشت می‌توانستند پولی به‌دست بیاورند. از نظر قانونی این کار ممنوع نبود، اما ماهیت و هدف طرح را به هم می‌زد. بعضی آمارها هم نشان می‌داد که این کار تأثیر طرح پرسرنشین بر ترافیک را از بین برده است؛ زیرا سفرهای واقعی شهری را کاهش نمی‌دهد.
چین - شنزن
۷صبح و ۷عصر
شهرداری شنزن در جنوب چین در سال۲۰۱۶ طرح خط پرسرنشین را شروع کرد که ابتدا فقط در یک خیابان اجرا شد. وسایل نقلیه‌ای که کمتر از ۹صندلی داشتند به شرط داشتن ۲سرنشین می‌توانستند از خط ویژه رد شوند. زمان حرکت از ساعت ۷:۳۰ تا ۹:۳۰ صبح و ۵:۳۰ تا ۷:۳۰ عصر در روزهای کاری بود. سن مسافر هم باید حداقل ۱۲سال باشد. قبل از این، رانندگان متخلف زیادی بودند که وارد خط ویژه می‌شدند، اما بعد از اجرای طرح تعداد آنها کمتر شد. احتمالا ایجاد سازوکار قانونی برای ورود به خط ویژه باعث شده که تخلف کاهش پیدا کند؛ زیرا در مقابل، تعداد خودروهای چند سرنشین در این مسیر بیشتر شده است.
سابقه تخلف
اگر خودروی تک‌سرنشین وارد خط ویژه شود، این کار علاوه بر جریمه در سابقه شخصی راننده‌ها هم ثبت می‌شود. سوابق تخلف رانندگی بعدا بر دریافت وام و حتی پیدا کردن شغل تأثیر می‌گذارد. جریمه ورود تک‌سرنشین‌ها در نوبت‌های بعدی تخلف، بیشتر می‌شود.
یک سال بعد از شنزن شهرداری شهر چنگدو هم طرح خطوط پرسرنشین را اجرا کرد و بعد از آن نوبت به شهرداری دالیان رسید که آن را در یکی از بزرگراه‌های اصلی شهر به اجرا دربیاورد. این بزرگراه ۲بخش قدیمی و جدید دالیان را به هم متصل می‌کند. طرح خطوط پرسرنشین در دیگر شهرهای چین نشان‌داد که اگر چنین طرحی به مرحله اجرا برسد و مدتی از آن بگذرد، حذف طرح و بازگشت به حالت ممنوعیت کامل ورود سواری‌ها، دشوار خواهد بود؛ بنابراین جزئیات طرح باید به دقت و بعد از سنجش همه عوامل تعیین شود.
اسپانیا - مادرید
خط ویژه تا مرکز شهر
خطوط پرسرنشین مادرید در سال۱۹۹۵ ایجاد شد و برنامه‌ریزی زمانی آن به شکلی بود که سواری‌هایی با بیشتر از ۲سرنشین وارد خط ویژه اتوبوس شوند و صبح‌ها به سمت مرکز شهر و بعدازظهرها به سمت حومه شهر حرکت کنند. طول خط ویژه زیاد است و به ۱۲کیلومتر می‌رسد، اما بخش انتهایی آن در مرکز شهر فقط مخصوص اتوبوس‌هاست و سواری‌های چند سرنشین هم اجازه ورود به آن را نداشتند. طرح موفق بود و بعد از آن در برخی بزرگراه‌های اطراف پایتخت هم اجرا شد. سال۲۰۱۶ مأموران پلیس به خودرویی شک کردند که در صندلی سمت شاگرد آن یک نفر با کاپشن و کلاه و عینک نشسته بود. از آنجا که فصل تابستان و هوا گرم بود، پلیس خودرو را متوقف کرد و متوجه شد که مسافر درواقع یک عروسک پلاستیکی با سری بزرگ و موهای بلند است.
مسافرهای قلابی
قبلا که پلیس ورودی خط ویژه را کنترل می‌کرد، احتمال تقلب کمتر بود، اما از وقتی که شناسایی خودروهای چند سرنشین به دوربین‌های کنترل سرعت سپرده شده، روش‌هایی برای فریب دوربین‌ها اختراع شده است؛ مثلا بعضی راننده‌ها در صندلی‌های خالی آدمک‌های بادی قرار می‌دهند یا کلاه‌گیسی را روی توپ می‌گذارند و به پشت سری صندلی شاگرد وصل می‌کنند و به جای بدن او پتو، کیف یا وسایل دیگر قرار می‌دهند. بعضی‌ها تصاویر یک مسافر که روی مقوا چاپ شده است را روی صندلی‌های دیگر می‌گذارند. یک روش دیگر هم استفاده از صندلی نوزاد است که درون آن عروسکی را قرار می‌دهند. این موارد درصورت کشف باعث جریمه خودرو می‌شود.
بیشتر بخوانید: ارواح سوار بر ماشین‌های پلاک سفید