اراده‌ای که برایش مهم نیست مسئولان منابع طبیعی این کشور چه می‌گویند؛ اراده‌ای که اعتراضات کارشناسان محیط‌زیست و مسئولان این سازمان را نشنیده می‌گیرد. مسئولان منابع طبیعی و محیط‌زیست براساس تجربه تلخی که دارند و بنا بر مستندات فراوان تاکید می‌کنند ساخت جاده بهانه‌ای است برای تصرف هزاران هکتار زمین. می‌گویند هیچ منطقه ییلاقی وجود ندارد که پس از جاده‌کشی، در آنجا ویلاسازی نشده باشد؛ ویلاهایی که در افراتخته، جنگل مجاورابر( هیچ فاصله‌ای بین این دومنطقه نیست) ساخته شده بهترین شاهد این مدعاست. اما آنچه در این میان به نگرانی دوستداران طبیعت دامن زد، از سر‌گیری عملیات گسترده راهسازی در حریم جنگل ابر و واکنش وزیر راه به اظهارات اخیر مسئولان منابع طبیعی دراین باره بود.
در گزارشی که درپی‌می‌آید جاده ابر از 2 نگاه متفاوت بررسی شده است؛ متولیان صیانت از طبیعت و حامیان ساخت این جاده. در واقع پاسخی است به گفته‌های وزیر راه و ترابری.
آقای وزیر اجازه بدهید ماجرا را از اعلام نظرتان درباره جاده علی آباد – شاهرود ( همان جاده جنگل ابر) شروع کنیم. حتما به خاطر دارید که در نامه‌ای خطاب به دبیرکمیسیون امور زیربنایی، صنعت و محیط‌زیست دولت درباره احداث راه علی‌آباد – شاهرود نوشتید: « نظر به اینکه هریک از طرح‌های مطالعاتی انجام شده در محور مذکور فاقد توجیه اقتصادی است لذا این وزارتخانه در حال مطالعه مسیر دیگری است که ان‌شاءالله در آینده نزدیک نتیجه آن اعلام می‌شود.»
این خبر در صفحه اول روزنامه همشهری 29 مهرماه گذشته منعکس شد؛ خبری خوش برای طرفداران محیط‌زیست. و چه مانورهایی روی این خبر شد که وزیر راه هم مخالف احداث این جاده است.اما طعم شیرین این خبر چندان دوامی نداشت. 2 هفته پس از انتشار این خبر، مسئولان سازمان جنگل‌ها حین بازدید از جنگل ابر با چند بلدوزر، لودر و دیگر ماشین آلات راهسازی مواجه شدند که در آستانه ورودی جنگل، مشغول عملیات زیر‌سازی جاده‌ای به عرض حداقل 11 متر بودند. وقتی هم از مسئولان اداره راه یعنی مدیران متبوع جنابعالی می‌پرسند این چه جاده‌ای است که می‌سازید می‌گویند که این در واقع ترمیم راه محلی شیرین‌آباد است.
مصاحبه‌ای دور از انتظار
آقای وزیر، شما طی مصاحبه‌ای با ایسنا که بخش‌هایی ازآن سه‌شنبه گذشته در
صفحه 7 روزنامه همشهری منتشر شد برخلاف آن نامه امیدبخش، موضعی گرفتید که بسیاری از مسائل را روشن کرد. مشخص شد که چرا این جاده به‌رغم همه مخالفت‌ها در دست ساخت است. در آن مصاحبه با تاکید بر اینکه هنوز درختی بریده نشده و هنوز جاده به جنگل نرسیده است، قطع درختان جنگل و ساخت این جاده را تکذیب کردید و گفتید:
« یکی از روزنامه‌ها نوشته میلیون‌ها اصله درخت قطع شده است. آیا تمام ایران میلیون‌ها درخت دارد که قطع شود؟ یعنی ما همه ایران را صاف کرده‌ایم؟!».
آقای وزیر، جای تعجب دارد که جنابعالی حتی خبری را که به آن اشاره کرده‌اید به دقت نخوانده‌اید. حتی به تیتر خبر هم توجه نکرده‌اید؛ خبری که به آن اشاره کرده‌اید شنبه گذشته در همشهری چاپ شد اما با این تیتر: « تبر بی‌مسئولیتی بر تنه یک میلیون درخت». ملاحظه می‌کنید نه در تیتر و نه در خبر، هیچ جا نیامده است که یک میلیون درخت قطع شده است بلکه این خبر هشداری بود برای پیشگیری از بروز فاجعه‌ای بزرگ و نیز سندی برای ثبت در تاریخ میراث طبیعی کشور، تا آیندگان نگویند پدران ما چرا با طبیعتی که به ما و نسل‌های بعد از ما تعلق داشت چنین کردند. اما محض اطلاع شما، 19 کیلومتر از جاده‌ای که برخلاف همه معیارهای زیست‌محیطی بر ساخت آن اصرار می‌شود از جنگل ابر عبور می‌کند، آن هم از متراکم‌ترین بخش جنگل؛ از مسیری که شیب آن در مواردی بیش از 60درصد است وبه‌دلیل جنس خاکش، رانشی است.
اینها را مدیران منابع طبیعی می‌گویند؛ مواردی که با ورود به جنگل به‌چشم هم می‌توان دید. نکته دیگر اینکه در هر متر مربع از محل احداث جاده حداقل یک درخت تنومند کهنسال وجود دارد. بنا به اظهار نظر مدیرکل جنگل‌های خارج از شمال و مدیران محلی منابع طبیعی، برای اینکه جاده ساخته شود با توجه به جنس خاک و شیب‌های تند باید مسیری به عرض 300 متر پاکتراشی شود تا بتوان جاده‌ای ایمن احداث کرد. شما این ابعاد را در هم ضرب کنید و ببینید چه تعداد درخت قطع خواهد شد!
آقای وزیر در همان مصاحبه نکته قابل تأملی از زبان شما جاری شده بود:« ...طرح مربوطه که در این جاده ، تونل وجود دارد و درختی بریده نمی‌شود را ارائه کرده‌ایم که بررسی کنند و اشکالات آن را بگویند و اینگونه نبوده که ما بدون اطلاع سازمان محیط‌زیست کارکنیم.»
در ادامه درپاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان در جنگل بدون قطع درخت جاده را احداث کرد؟ گفته بودید:« تکنیک‌های بسیاری وجود دارد؛ با ساخت تونل و... می‌توان این کار را انجام داد. این مسائل به دروغ مطرح می‌شود.» آقای وزیر، می‌دانید مشکل محیط‌زیست کشور چیست؟ اجازه بدهید پاسخ این سؤال را از زبان مهندس محمدی‌زاده بیان کنم. محمدی‌زاده را که می‌شناسید؛ همکار سابق‌تان در شهرداری و رئیس فعلی سازمان محیط‌زیست.
این همکار سابق شما همزمان با مصاحبه شما در نشستی که برای معارفه چند معاون جدیدش برگزار شده بود ضمن انتقاد از تداخل وظایف برخی نهادها با محیط‌زیست تاکید کرد:« در حال حاضر بسیاری از سازمان‌ها و نهادها در حوزه‌هایی وارد می‌شوند که جنس کار آن محیط‌زیستی است. آیا این تداخل‌ها پس از گذشت30 سال از انقلاب، می‌تواند قابل تحمل باشد؟» وی افزود:« دستگاه‌های متعددی وظایفی بر عهده‌شان است که مربوط به محیط‌زیست است که یا با آب یا گونه زیستی یا خاک یا هوا سر وکار دارد. آیا وقت آن نیست که با رفع مشکلات ساختاری این تداخل‌ها برطرف و این وظایف به سازمان بازگردانده شود؟» اما شاه بیت گفته‌های همکارتان در هیأت دولت این عبارت بود: «ما می‌خواهیم محیط‌زیست در جایگاه خودش قرار بگیرد.»
آقای محمدی زاده، این آرزوی همه دوستداران طبیعت است. اگر محیط‌زیست و منابع طبیعی در جایگاه خود قرار داشت کدام اراده‌ای به‌خود اجازه می‌داد به جنگل ابر که به گفته تمام کارشناسان و صاحب‌نظران اکوسیستمی بی‌نظیر است و اهمیت جهانی دارد تعرض کند؟اما آقای وزیر، همکار شما سخنان قابل تأمل دیگری هم گفت آنگاه که علت شکل‌گیری معاونت حقوقی و امورمجلس و امور استان‌ها را شرح می‌داد:«باید در هر فعالیتی رکن رکین محیط‌زیست لحاظ شود که لازمه آن تعامل با مجلس است. باید کاری کرد که هر تصمیمی در دولت و مجلس و قوه قضاییه اخذ می‌شود رکن رکین آن مقتضیات محیط‌زیست باشد و معیارهای زیست‌محیطی در آن رعایت شود.
اگربه سوی توسعه انسان محور گام برمی‌داریم باید در هر تصمیمی مقتضیات محیط‌زیست لحاظ شود. ایجاد معاونت حقوقی و امورمجلس سازمان براساس همین رویکرد ایجاد شده است تا از طریق تعامل با مجلس بتوانیم محیط‌زیست را درجایگاه واقعی‌اش قرار بدهیم. » می‌بینید آقای وزیر، این نه گفته‌های منتقدان جاده علی‌آباد – شاهرود است نه اظهارات کارشناسان منابع طبیعی. این گفته‌های بالاترین مقام سازمان محیط‌زیست کشور است؛ گفته‌هایی که حمایت میلیون‌ها شهروند دوستدار طبیعت را در پی دارد. آقای وزیر، در انتهای مصاحبه‌تان گفته بودید:«بریده باد دستی که بخواهد درخت قطع کند و بریده باد زبانی که بگوید درخت قطع شده است!» به راستی چنین باد.
ما خبرنگاران برای اینکه بدانیم چه کسی دروغ می‌گوید به جنگل ابر رفته بودیم. به تصویری که در صفحه 13 و بر پیشانی گزارش چاپ شده نگاه کنید. واقعا چه کسی باور می‌کند این عملیات گسترده برای ترمیم یک راه دسترسی محلی باشد؟ ترمیم راهی که عرض آن حداکثر 7 متر است، چه نیازی به این همه تعریض دارد؟ چه توجیهی برای این همه هزینه برای ترمیم یک راه محلی وجود دارد؛ آن هم روستایی که
رفت و‌آمد اهالی‌اش بسیار محدود است؟
لطفا توجه کنید!
آقای وزیر، می‌گویید این مطالب نادرست است. مدیر اداره راه استان، چهارشنبه 13 آبان ماه جاری به مسئولان منابع طبیعی که برحسب اتفاق متوجه عملیات تعریض جاده شده بودند، گفته بود که این عملیات ربطی به جاده علی آباد- شاهرود ندارد. این گفته مدیرتان را خوب به خاطر داشته باشید، اگر هم فراموش کردید ما به خاطرتان خواهیم آورد.
اگر واقعا این عملیات ربطی به جاده علی آباد-شاهرود نداشته باشد رسانه‌ها و مسئولان منابع طبیعی و محیط‌زیست به شما و همکارانتان یک عذر خواهی پروپیمان بدهکارند. قول می‌دهم این عذرخواهی به بهترین وجه و با تیتر درشت در همین روزنامه منعکس شود. اما آقای وزیر، درست یک روز پس از انتشار گفت‌وگوی شما با ایسنا، همان مدیر اداره راه که پیش از آن با قاطعیت احداث جاده در جنگل ابر را تکذیب می‌کرد در گفت‌وگو با رادیو ایران گفت که ما در جنگل در جایی که حیات وحش باشد تونل می‌زنیم.
این گفته برخلاف گفته‌های شماست که تاکید کرده‌اید هیچ درختی قطع نخواهد شد چرا که اصولا جنگل به قدری متراکم است که بدون قطع درخت امکان تعریض و احداث مسیر ممکن نیست. اولا چه کسی به این مدیر اجازه داده است در باره جنگلی که متعلق به همه مردم ایران و متعلق به نسل‌های آینده و جزو انفال است این چنین اظهار نظر کند؟ ثانیا براساس کدام مجوزی قرار است در این جنگل جاده احداث شود؟ مستندات موجود و آخرین اظهارات مسئولان سازمان محیط‌زیست و منابع طبیعی حاکی از آن است که نه تنها چنین مجوزی صادر نشده که با هرگونه فعل و انفعالاتی در جنگل ابر و حریم آن به‌شدت مخالفت شده است.
ضمن آنکه مسئولان محیط‌زیست تاکید کرده‌اند که این طرح هنوز طرح ارزیابی زیست‌محیطی ندارد. با وجود همه این مستندات و به‌رغم مخالفت همه مسئولان ارشد منابع طبیعی و محیط‌زیست آیا یک مدیر محلی می‌تواند چنین اظهاراتی را در گفت‌وگو با رسانه ملی به زبان بیاورد؟ آن هم درست زمانی که طرح ارتقای جنگل ابر به منطقه حفاظت شده در کارگروه مشترک سازمان محیط‌زیست و سازمان جنگل‌ها و مراتع در دست تدوین است و بنا به گفته مسئولان حداکثر طی یک ماه به فرجام می‌رسد؛ طرحی که با تصویب آن به‌دلیل اهمیت و حساسیت منطقه، در برخی از مناطق این جنگل حتی اجازه عبور ومرور به افراد پیاده هم داده نمی‌شود.
سخن آخر
آقای وزیر، هنوز دوستداران طبیعت ناامید نیستند. به‌خصوص موضع‌گیری قاطع دادستان کل کشور در فاجعه قطع 12 هزار اصله درخت بلوط کهنسال در دنا، نشان داد که مسئولان قضایی اجازه نخواهند داد انفال قربانی اهداف گروهی اندک شود.
مسئولان منابع طبیعی و محیط‌زیست هم بارها تاکید کرده‌اند که ضمن امیدواری به حمایت مسئولان قضایی، از تمام ظرفیت‌های قانونی برای حفظ انفال بهره خواهند گرفت. به‌ویژه در همان مراسم معارفه معاون حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط‌زیست، نجفی، نایب رئیس کمیسیون اقتصاد مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه باید اولویت را به محیط‌زیست بدهیم از حمایت قاطعانه مجلس از مواضع سازمان محیط‌زیست و منابع طبیعی برای حفظ میراث طبیعی کشور خبر داد و گفت:« در حال حاضر بسیاری از وظایف سازمان محیط‌زیست ذیل وظایف نهادها و سازمان‌های دیگر وجود دارد که می‌تواند در ماموریت سازمان بگنجد.
من معتقدم اگر بخواهیم چالش‌هایی که دراین زمینه وجود دارد برطرف کنیم باید با رفع مشکلات ساختاری سازمان محیط‌زیست تمام این مسئولیت‌ها در حیطه وظایف این سازمان قرار بگیرد. مجلس هم آمادگی دارد در این زمینه همکاری کند.»
نجفی که دکترای حقوق دارد در بخشی از سخنان خود گفت:« در بعد قانونگذاری در زمینه محیط‌زیست هیچ خلئی وجود ندارد؛ مشکل اجرای قانون است؛ اجرای قانون حمیتی فراتر از تدوین آن می‌طلبد.» این حقوقدان و عضو هیأت علمی در حاشیه همان نشست به همشهری گفت: «مجلس برای حفظ طبیعت و انفال از هیچ کوششی فرو‌گذار نخواهد کرد.»می‌بینید آقای وزیر هنوز هم بسیاری از مسئولان دغدغه محیط‌زیست دارند. هنوز هم می‌توان امیدوار بود که اگر متولیان صیانت از میراث طبیعی و انفال هم نتوانند مانع تخریب‌ها شوند، مسئولان قضایی و قوه مقننه به یاری طبیعت بشتابند.
آقای وزیر، اکنون تقریبا همه اعضای هیأت علمی منابع طبیعی و مدرسان محیط‌زیست می‌گویند که ساخت جاده در جنگل ابر به معنای نابودی زیست‌بومی است که نه تنها در ایران که در جهان بی‌نظیر است. حتی رئیس‌جمهوری، در پی‌نوشت نامه درخواست تشکل‌های زیست‌محیطی مبنی بر جلوگیری از ساخت جاده ابر در استان گلستان، در سال 86 خطاب به وزیر وقت راه و ترابری می‌نویسد:« جناب آقای رحمتی، مراقبت لازم جهت حفظ منابع طبیعی و محیط‌زیست در اجرای پروژه به عمل و نتیجه اعلام شود.» و البته می‌دانید که این در حیطه وظایف سازمان حفاظت محیط‌زیست است که براساس بررسی مطالعات زیست‌محیطی طرح، مشخص کند احداث جاده منطبق با معیارهای زیست‌محیطی است یا مغایر با آن.
آقای وزیر، براساس همه مواردی که گفته شد از شما انتظار می‌رود که بر خلاف وزیران پیشین راه که با تعریض جاده در پارک ملی گلستان نقطه سیاهی در کارنامه‌شان ثبت شد، جنگل ابر را قربانی منافع گروهی کم شمار نکنید؛ گروهی که هرچقدر هم تعدادشان زیاد باشد در مقابل میلیون‌ها شهروند ایرانی و نسل‌های آینده البته شمارشان اندک است.
باور کنید هیچ‌یک از طرفداران محیط‌زیست نمی‌خواهند روزی بیاید که وزیر راه و ترابری که سال‌ها در کسوت استادی، به تربیت فرزندان این مرزوبوم مشغول بوده و منشأ خدمات فراوانی در تربیت متخصصان این کشور بوده است به مجلس شورای اسلامی فرا خوانده شود تا درباره جاده‌ای که همه دلسوزان محیط‌زیست نسبت به احداث آن هشدار داده‌اند مورد پرسش واقع شود. باور کنید این را صادقانه می‌گویم.