با این همه، حتی فیلمنامههای ساختهشده نیز همچنان جذابند. شاید بیش از همه به این علت که مخاطب با متنی سراسر گفتوگو مواجه است. گفتوگو همواره ساختاری جذاب و پرکشش دارد و میتواند برای شنونده و بیننده تجربه لذتبخشی باشد. این نکته بهویژه درباره گفتوگوهای چندنفره اهمیت بیشتری مییابد و این همه، سبب میشود فیلمنامه، همچنان طرفداران خاص خود را داشته باشد.
همچنین فیلمنامه، علاوه بر گفتوگو، 2ویژگی مهم دیگر نیز دارد؛ شرح صحنه و داستان. شرح صحنه اگرچه بخش کوچکی از فیلمنامه (و نمایشنامه) را تشکیل میدهد، اما در یک فیلمنامه ساخته نشده، قابلیت جالبی است، چرا که به مخاطب اجازه میدهد با تخیل و تمایل خود، هرطور که مایل است صحنه را درذهنش بسازد و با متن تعامل کند. بهعبارت دیگر، فیلمنامه بهواسطه ناکاملبودن، خود به متنی تعاملی تبدیل میشود. این موضوع، درباره رمان و داستان کوتاه نیز صادق است، اما شرح صحنه یا بهعبارت بهتر، فضاسازی در داستان، به شکلی قطعیتر و از زاویه نگاه نویسنده به خواننده تحمیل میشود، درحالی که در فیلمنامه، خواننده کاملا آزاد است.
به اینموضوع لازم است خط داستانی را نیز اضافه کرد. فیلمنامهنویسان به شیوهای متفاوت از داستاننویسان، خط داستانی مشخص را باید در متن خود آغاز کرده و پیش ببرند. این خط داستانی همان چیزی است که باید لابهلای گفتوگوها و بدون اشاره مستقیم به این پرسش قدیمی و مهم که «بعدش چه میشود؟» مثل نخ تسبیحی ناپیدا، فیلمنامه را بهگونهای از ادبیات داستانی تبدیل کند.
اینها همه گوشهای از آن چیزی است که باعث میشود فیلمنامهها از گوشه کشوها و تاقچهها خارج شده و بهصورت کتاب منتشر شوند. ضمن آنکه حتی فیلمنامههای ساخته شده نیز برای گروه بزرگی از اهالی سینما و کتاب، جذاب است. همانطور که فیلمنامه فیلم موفق «طلا و مس» نوشته حامد محمدی، پس از آنکه فیلم ساخته و دیده شد و جایزه گرفت و در اکران نیز با استقبال مواجه شد، توسط «کتاب نیستان»به بازار آمد و میتوان پیشبینی کرد ازجمله کتابهای موفق این روزها باشد.
کتاب نیستان علاوه بر این فیلمنامه، در چند ماه اخیر، فیلمنامههای دیگری نیز منتشر کرده است که همگی، زیر عنوان عمومی «متون فاخر»به بازار آمدهاند. این آثار پس از یک دوره نهچندان موفق انتشارات نیستان، با ظاهری مشابه و شکیل منتشر شدهاند. یونیفرم زیبا و یکسان با پسزمینه سیاه که عکس نویسنده در قاب وسط جلد قرار گرفته است، همراه با نقرهکوبی اسم کتاب و روکش ورنی روی عکس، ازجمله ویژگیهای ظاهری مجموعه کارهای متون فاخر نیستان است که آنها را از کارهای دیگر، متمایز و چشمنواز میکند.
انتشارات نیستان به ریاست سید مهدی شجاعی که نامی آشنا در حوزه متون مذهبی است، پیش از این و در سالهای گذشته، با مجموعه آثار «گزیده ادبیات معاصر» نشان داده بود به کارهای مجموعهای علاقهمند است و بهعوض چاپ پراکنده کتابهایی که هدف یکسان و روشنی را دنبال نمیکنند، ترجیح میدهد آثاری را برگزیند که وقتی در کنار هم قرار میگیرند، شخصیت یکدست و متحدی داشته باشند و برای آنها که در آن حوزه فعالند، مرجع محسوب شوند. این رویکرد، البته میتواند از نظرهای مختلفی مفید باشد، اما به شرطی که از نظر سختافزاری و گرافیکی، کارها حرفهای و ارزشمند باشند.
«گزیده ادبیات معاصر» نیستان، از این نظر نمره بالایی نمیگرفت. کارهای این گروه اسم نداشتند و همگی زیر عنوان گزیده ادبیات معاصر و با شماره نامگذاری شده بودند. علاوه بر این، طراحی جلد، صفحهآرایی و حتی قلمی که برای چاپ کتاب بهکار گرفته شده بود، شرایط کتابهای حرفهای بازار کتاب ایران را نداشتند. اینهمه سبب میشد با اینکه ایده چاپ این مجموعه، ایدهای بسیار خوب و حتی لازم باشد، نتواند به شکلی که انتظار میرود، مخاطب را جذب کند.
حالا مجموعه متون فاخر با رفع همه این مشکلات و کاستیها، مجموعهای حرفهای و جذاب است. ظاهر مناسب و حرفهای همراه با انتخاب کارهای خوب و دستکم قابلتوجه، سبب شده است این مجموعه آغاز دوبارهای برای نشر نیستان باشد که مدتی کمکار و حتی غیرفعال بهنظر میرسید. بهویژه آنکه حالا نیستان، علاوه بر چاپ فیلمنامه، در حوزه رمان نیز بسیار فعال و قدرتمند وارد شده است. در حوزه رمان، زیر عنوان متون فاخر، کار احمد دهقان، «پرسه در خاک غریبه» که سال88 به بازار آمد، همینطور رمان «دشتبان»این نویسنده، ازجمله کتابهای قابلتوجه نیستان است. علاوه بر این دو رمان، حدود 30 رمان دیگر در گروه متون فاخر به بازار آمدهاند که «آنگاه مانند ماه» مهدی پوررضائیان و «غنیمت» صادق کرمیار از آنجملهاند.
در گروه فیلمنامههای متون فاخر نیز علاوه بر طلا و مس، «زخم شانه مسیح» نوشته علیشاهحاتمی، «ابوطالب» احمدرضا گرشاسبی و «امپراطور عشق» نوشته بهزاد بهزادپور، از دیگر کارهاییاندکه همگی با ظاهری مشابه و شکیل منتشر شدهاند.اما این انتشارات کار در حوزه ادبیات بهویژه ادبیات دینی را جدیتر از اینها شروع کرده است و بهنظر میرسد قصد دارد به همه جنبههای مختلف مغفولمانده در ادبیات دینی جدی، توجه هدفمند داشته باشد چراکه بهجز مواردی که گفته شد، انتشار گروه دیگری از کتابهای ادبی نیز در نیستان آغاز شده است که نویدبخش آثار قابلتوجه و ماندگاری است.
رمان اخیر «مصطفی جمشیدی» نویسندهای که با رمان «وقت نیایش ماهیها» 2سال پیش نامزد جایزه کتاب سال نیز بود، نخستین کتابی است که زیر عنوان کلی «ادبیات برتر» سال گذشته توسط نیستان به بازار آمد. این رمان با نام جالب توجه «بوفاری4» 200صفحه است و 3600تومان قیمت دارد. اما ویژگی قابلملاحظه این کتاب نیز مثل سایر آثار تازه نیستان، ظاهر زیبا و طراحی حرفهای است. نکته مهم در این زمینه، طراح جلد کتاب است که مطابق شناسنامه کتاب، «حمید عجمی» است. عجمی که خوشنویس و گرافیست است، پیش از این هم با طراحی جلد کتاب «بیوتن» رضا امیرخانی نشان داده بود در حوزه طراحی جلد نیز میتواند موفق باشد.
مهمترین ویژگی کارهای عجمی، استفاده از عناصر هنرهای تجسمی مذهبی، نظیر کاشیکاری و نقوش اسلیمی است که در طراحی جلد «بوفاری4» هم بهکار رفتهاند.
حضور عجمی که چهرهای کاملا شناختهشده در هنرهای تجسمی و خوشنویسی است در کارهای اخیر نیستان، البته تنها به طراحی جلد رمان جمشیدی محدود نمیشود. او تمام عنوانهای مجموعه کتابهای متون فاخر این انتشارات را نیز تحریر کرده است که هر یک، با تکنیک نقرهکوبی، بهصورت تابلویی در هنر خوشنویسی، بالای کتابها میدرخشند.