پیش از آغاز کار سازمان زمین شناسى کشور، بیشتر بررسیهاى زمین شناسى به وسیله شرکت ملى نفت و دیگر شرکت‌هاى نفتى صورت مى‌گرفت.
این سازمان مسئول انجام بررسیهاى زمین‌شناسى و معدنى در سراسر کشور، جمع‌آورى نتایج فعالیت‌هاى انجام شده در این زمینه، ایجاد هماهنگى بین چنین فعالیتها، تهیه، تکمیل و انتشار نقشه‌هاى زمین شناسى ایران است.
در سال 1999، وظایف اکتشافى وزارت معادن و فلزات تماما به سازمان زمین شناسى و اکتشافات معدنى ایران محول شد.
این سازمان مسئول مطالعات زمین‌شناسى کشور و ارزیابى اکتشافى منابع معدنى بجز هیدروکربورها مى‌باشد.
گروه‌هاى مختلف سازمان مانند، چینه‌شناسى، سنگ‌شناسى، رسوب‌شناسى، زمین شناسى دریایى، فسیل‌شناسى، زمین‌ساخت، لرزه زمین‌ساخت، اکتشاف، ژئوفیزیک، ژئوشیمى، ژئومتیکس و آزمایشگاه‌هاى مختلف بر اساس رهنمودهاى کلى که توسط وزارت معادن و فلزات تصریح و در چهارچوب قانون جدید معادن که اخیرا به تصویب رسیده است این فعالیتها را به انجام مى‌رسانند.
این سازمان با حدود 700 پرسنل با مدارج علمى بالا و بهره گیرى از تجهیزات آزمایشگاهى و امکانات کامپیوترى توان اجراى پروژه‌هاى تحقیقاتى و اکتشافى را با کیفیت بالا دارا است. [مفاهیم: زمین شناسی پزشکی چیست؟]
اداره مرکزى سازمان در تهران مى‌باشد. در پنج ناحیه شمال باخترى (تبریز)، شمال خاورى (مشهد)، جنوب (شیراز)، جنوب باخترى (اهواز)، و جنوب خاورى (کرمان) مراکزى براى ارائه خدمات زمین‌شناسى منطقه‌اى تاسیس گردیده است.
سازمان زمین‌شناسى و اکتشافات معدنى کشور همچنین با دیگر سازمان‌ها در ایران و خارج از ایران همکارى‌هاى متقابل و برنامه‌هاى تحقیقاتى مشترک دارد.
این سازمان به منظور انتقال دانش زمین‌شناسى و انتشار یافته‌هاى نوین علمى، از پاییز 1370 شروع به انتشار (فصل‌نامه علوم زمین) نموده است.
منبع مورد استفاده برای این مدخل