این معاونت که از بدو تأسیس در وزارت ارشاد با عنوان معاونت امور مطبوعاتی و تبلیغاتی فعالیت می‌کرد، طی سال‌های بعد، همزمان با تغییر و تحول در تکنولوژی‌های نوین اطلاع‌رسانی و خبری و گسترش دامنه فعالیت این حوزه، حدود و ثغور و همچنین گستره فعالیت آن افزایش یافت.
با ظهور خبرگزاری‌های دولتی در داخل کشور و همچنین روی آوردن نشریات چاپی به سوی انتشار الکترونیکی، حوزه فعالیت این معاونت از مطبوعات و تبلیغات فراتر رفته و هر گونه سیاستگذاری و برنامه‌ریزی کلان در این دو عرصه به آن واگذار شد. معاونت امور مطبوعاتی و تبلیغاتی از این پس تغییر نام داد و با عنوان معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی فعالیت‌هایش را پی گرفت.
در پی تغییر و تحولات در عرصة فعالیت‌های این معاونت که سرانجام در عنوان آن نیز تجلی پیدا کرده است، مفاهیم و گستره واژگان حوزه مذکور نیز دچار تغییر شده و مفاهیم جدیدی نیز به آن اضافه شده است. این گزیده به منظور اطلاع‌رسانی به روزنامه‌نگاران، دست‌اندرکاران حوزه مطبوعات و خبرگزاری‌ها، علاقه‌مندان به فعالیت در این عرصة تهیه شده تا آنان را با رئوس مفاهیم عمدة حوزه مدیریت معاونت امور مطبوعاتی و اطلاع‌رسانی بیشتر آشنا سازد.
آگهی مطبوعاتی: advertisement; commercial
متن یا تصویر مشخص و مجزا که در ازای پرداخت وجه در نشریه به چاپ می‌رسد و در آن کالا، خدمت یا روش و اندیشه‌ای معرفی و تبلیغ می‌شود که براساس سطح زیر چاپ، صفحه چاپ، محل درج، تیراژ و ترتیب انتشار اندازه‌گیری می‌شود.
آموزش کوتاه‌مدت مطبوعاتی: press short-time education
آموزشی که مدت آن حداکثر یک سال آموزشی است و با هدف ایجاد یا ارتقاء مهارت و دانش روزنامه‌نگاران و گرافیست‌های شاغل در عرصه مطبوعات، خبرگزاری‌ها و روابط‌عمومی‌هاست.
آموزشگاه آزاد مطبوعاتی: free institute of press eduction
مؤسسه‌ای که در زمینه آموزش کوتاه‌مدت رشته‌های مطبوعاتی فعالیت می‌کند.
ایستگاه مطبوعاتی: press station
جایگاهی سرپوشیده یا باز با پیش‌بینی سرپناه که متناسب با تراکم مراجعان (روزنامه‌خوان‌ها) در شهرها و حومه آنها برای آویختن و برپایی تابلوهای ویژه نشریات و مطالعه مطبوعات برای علاقه‌مندان ایجاد می‌شود.
پایگاه اطلاع‌رسانی: information base
به مجموعه اطلاعات جمع‌آوری و فرآوری‌شده و سامانة دریافت و پرداخت اطلاعات گفته می‌شود.
پروانه اقامت خبری: press residence permit
مجوز و پروانه اقامتی است که به درخواست وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی توسط نیروی انتظامی برای نمایندگان غیرایرانی رسانه‌های خارجی صادر می‌گردد.
پروانه انتشار نشریه: press permit
مجوزی است که از سوی هیئت نظارت بر مطبوعات برای انتشار یک نشریه صادر می‌شود.
پژوهش مطبوعاتی: press research
مجموعه فعالیت‌های روشمند و خلاق به منظور توسعه دانش موجود، دستیابی به دانش و فنون جدید و حل مسائل در زمینه‌های مختلف حوزه مطبوعات و اطلاع‌رسانی که نتیجه یا یافته‌های حاصل از آن مکتوب شده باشد.
تبلیغات محیطی: outdoor advertisement
هرنوع استفاده تبلیغاتی از فضای اماکن عمومی، محیط شهری و خارج آن که با استفاده از نشانه، خط، تصویر حجمی یا غیرحجمی یا همراه با صدا بوسیله تابلوهای فلزی، رایانه‌ای، پارچه‌ای، دیواری یا منقوش بر وسایل نقلیه شهری و غیرشهری در سطح شهرها و جاده‌های بین شهری طراحی و اجرا می‌شود.
خانه مطبوعات: press house
مرکز فرهنگی و غیردولتی که در یک محدوده جغرافیایی (در حد استان و شهرستان) است و با نظارت مستقیم ادارات فرهنگ و ارشاد اسلامی محدوده ذیربط از سوی اعضا و شورای مرکزی خود فعال است. خانه مطبوعات متشکل از مدیران مسئول، اعضای هیئت‌های تحریریه، خبرنگاران، نویسندگان، عکاسان، گرافیست‌ها و طراحان مطبوعاتی است و فعالیت آن در زمینه حفظ حقوق و منافع هر عضو، تشویق نوآوری، هماهنگی مطبوعات منطقه‌ای، رشد کمی و کیفی نشریات و توسعه امور فرهنگی و اطلاع‌رسانی مطبوعات محلی با رعایت ضوابط قانونی و مقررات مربوط است.
خبرگزاری: news agency
مؤسسه خبری است که توسط عوامل خبری خود در داخل و خارج از کشور به جمع‌آوری خبر و تهیه گزارش در زمینه‌های گوناگون می‌پردازد. معمولاً این اخبار و گزارش‌ها از طریق رسانه‌های عمومی در سطح محلی، منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی پخش می‌شود.
خبرگزاری غیردولتی: non governmental news agency
مؤسسات خبری غیر دولتی یا خبرگزاری‌هایی هستند که به عنوان خبرگزاری از هیئت نظارت بر خبرگزاری‌های غیردولتی مجوز فعالیت دریافت کرده‌اند.
خبرنگار: correspondent
شخصی که شغل اصلی او تهیه خبر، گزارش و مصاحبه در موضوعات و رویدادهای مختلف برای سازمان‌های خبری است.
خبرنگار آزاد: freelance jounalist
شخصی که به صورت غیروابسته به یک نشریه یا سازمان خبری، به ازای دریافت دستمزد برای تهیه خبر، گزارش، عکس و مصاحبه، اقدام می‌نماید.
خبرنگار افتخاری: honorary reporter
شخصی که به صورت غیرحرفه‌ای و بدون دریافت دستمزد و براساس علاقه شخصی به تهیه خبر و عکس برای نشریات یا سازمان‌های خبری می‌پردازد.
خبرنگار حرفه‌ای: professinal jurnalist/ professional reporter
شخصی که شغل اصلی او تهیه خبر، گزارش و مصاحبه در موضوعات و رویدادهای مختلف برای مطبوعات و سازمان‌های خبری در برابر دستمزد است و معمولاً وابسته به یک نشریه یا سازمان خبری است.
خبرنگار رسمی: official correspondent
خبرنگاری که به صورت رسمی و ثابت در سازمان استخدام می‌باشد و مشمول مقررات استخدامی و بازنشستگی است.
خبرنگار عکاس: photojournalist
عکاسی که به شکل حرفه‌ای دربارة رویداد خبری و در ارتباط با فعالیت روزنامه‌نگاری به تهیه عکس و تصویر برای مطبوعات و سازمان‌های رسانه‌ای می‌پردازد.
دفتر مطبوعاتی: press office; press center
دفتر نمایندگی مطبوعات داخلی یا خارجی که خارج از مرکز اصلی یا دفتر مرکزی مؤسسه در مناطق مختلف یک شهر یا شهرهای مختلف کشور یا خارج از کشور وجود دارد و به فعالیت‌هایی چون تولید اخبار و اطلاعات، جذب آگهی یا توزیع نشریه می‌پردازد.
دفتر نمایندگی خبرگزاری داخلی: news agency damesteic office
دفتری است که به نمایندگی یکی از خبرگزاری‌های داخلی در استان‌های کشور تأسیس شده است و به جمع‌آوری خبر و تهیه گزارش‌ها در زمینه‌های گوناگون می‌پردازد.
دفتر نمایندگی رسانه‌های خارجی: foriegn media office
دفتری است که توسط یکی از رسانه‌های خارجی در ایران دایر شده و نمایندگی آن مؤسسه خبری را به عهده دارد. این نمایندگی‌ها اخبار و گزارش‌های لازم را تهیه کرده و به دفتر مرکزی خود در خارج از کشور منعکس می‌نمایند.
دکه فروش مطبوعات: news stand
جایگاهی که به طور رسمی نسبت به عرضه و فروش مطبوعات اقدام می‌کند.
روزنامه (نشریه روزانه، نشریه یومیه): newspaper;daily paper
نشریه‌ای که همه روزه منتشر می‌شود (مگر در شرایط استثنایی و تعطیلات رسمی) و اخبار و اطلاعات عمومی در عرصه‌های مختلف مانند سیاست، اقتصاد، فرهنگ، ورزش و علم را پوشش می‌دهد.
روزنامه‌نگار: journalist
شخصی که شغل اصلی او تهیه و تنظیم و تدوین مقالات، گزارش‌ها، اخبار، تفسیر وقایع و انتخاب شکل و تعیین تیتر برای نشریات به ازای دستمزد است و در زمینه‌های مختلف امور تحریری مطبوعات مهارت دارد.
سردبیر: editor
شخص حقیقی که در نشریه عهده‌دار انتخاب، بررسی، سفارش، تأیید مطالب و به‌طور کلی مسئول رسیدگی به امور تحریری نشریه است.
شمارگان (تیراژ): circulation
تعداد نسخه‌های چاپ یا تکثیر شده از یک اثر در یک نوبت چاپ و انتشار که برای توزیع آماده شده‌اند، اعم از آنکه تمامی آنها توزیع شده یا نشده باشد.
شورای سردبیری: editorial council
گروهی که وظایف سردبیر را به عهده دارد.
صاحب‌امتیاز نشریه: proprietor/ owner
شخص حقیقی یا حقوقی که مسئولیت سیاستگذاری، تعیین خط مشی و کلیه امور مؤسسه مطبوعاتی را بر عهده دارد.
عامل پخش مطبوعات: press distribution agent
شخصیت حقیقی یا حقوقی است که به توزیع نشریات در حوزه جغرافیایی معینی اقدام می‌کند.
عاملین مطبوعات: press agents
اشخاصی که در حوزه مطبوعات فعالیت می‌نمایند اعم از فعالیت مدیریتی، تحریریه‌ای، فنی، اداری و توزیع.
عنوان نشریه: title
نام نشریه است که در سرلوحه همه شماره‌های نشریه با طراحی خاص، درج و نشریه از طریق آن شناخته می‌شود.
کانون آگهی و تبلیغاتی: advertisement and propagation section
منظور از کانون تبلیغاتی، مؤسساتی هستند که کار آنها دارای جنبه تولیدی و شامل مشاوره، تنظیم و تهیه برنامه‌ها و محصولات تبلیغاتی و انجام خدمات روابط عمومی یا تحقیقاتی مرتبط برای معرفی و فروش کالا و ارایه سفارش اجرای آگهی از طریق رسانه‌های ارتباط جمعی می‌باشد.
کانون تبلیغاتی: advertisement section division center
موسسه‌ای که کار آن مشاوره، تنظیم، تهیه و تولید و اجرای برنامه‌ها و محصولات تبلیغاتی و روابط عمومی برای پخش از رسانه‌ها مانند صدا و سیما و مطبوعات و نیز ارایه تبلیغات محیطی و خدمات مرتبط برای معرفی یا فروش کالا یا خدمات است.
گاهنامه: periodical
نشریه‌ای که ترتیب انتشار نامشخصی داشته باشد.
مدیرمسئول: managing director
شخص حقیقی منتخب صاحب امتیاز که بر اساس قانون، مسئولیت کلیه مطالب و محتوای نشریه را بر عهده دارد
مراکز توزیع مطبوعات: distribution center/ distribution agency
مرکزی که امر توزیع مطبوعات را بین تکفروشان به عهده دارد.
مشترک مطبوعات: press subscriber
شخصی حقیقی یا حقوقی که با تکمیل فرم اشتراک و پرداخت مبلغ مشخصی برای دوره‌ای معین در فهرست مشترکین تولیدات قرار می‌گیرد. به‌گونه‌ای که مشخصاتش ثبت و شماره اشتراک به وی اختصاص داده می‌شود.
مطبوعات: press/ publication
نشریاتی که به طور منظم با نام ثابت، تاریخ و شماره به صورت اوراق چاپی یا الکترونیکی در زمینه‌های گوناگون سیاسی، اجتماعی، علمی، ورزشی، هنری و دیگر موارد منتشر می‌شوند. مطبوعات از نظر ترتیب انتشار به روزانه و غیر روزانه، از نظر محتوا به عمومی و تخصصی، از نظر زمینه انتشار به دو گروه تخصصی و علمی و نشریات غیرتخصصی و از نظر گستره توزیع به بین‌المللی، سراسری، منطقه‌ای و محلی و از نظر مخاطبان به عموم، گروه‌های سنی خاص و اقشار اجتماعی خاص (متخصصین، زنان، دانشجویان، دانش‌آموزان، صاحبان حِرَف و مشاغل خاص) تقسیم می‌شوند.
مؤسسه مطبوعاتی: press institute
مؤسسه‌ای که مدیریت واحد در زمینه تولید، چاپ و توزیع مطبوعات فعالیت می‌کند.
نشریه: publication
هر نوع ماده مکتوب (به‌جز کتاب) که به‌صورت چاپی یا غیرچاپی در سطحی محدود یا گسترده در اشکال مختلف منتشر می‌شود.
نشریه ادواری: periodical
نشریه‌ای که به صورت پی‌درپی و در فاصله زمانی منظم و ثابت مانند دو شماره در هفته، هفتگی، دو هفته یک بار، ماهانه، فصلی یا سالانه با عنوان واحد منتشر می‌شود و ترتیب انتشار آنها از قبل معلوم است.
نشریه الکترونیکی: electronic paper
نشریه‌ای که اطلاعات آن به جای چاپ بر روی کاغذ از طریق فناوری‌های نوین اطلاعاتی در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد.
نشریه بین‌المللی: international publication
نشریه‌ای که با گستره توزیع بین‌المللی منتشر می‌شود.
نشریه تخصصی: specialist publication
نشریه‌ای که در یکی از شاخه‌ها از قبیل علوم پایه، علوم انسانی، پزشکی و پیراپزشکی، فنی – مهندسی، کشاورزی، هنر، کلیات علوم، علمی، فنی، هنری، فرهنگی و اجتماعی برای مخاطبان خاص منتشر می‌شود.
نشریه سراسری: nation (wide) publication
نشریه‌ای که با گستره توزیع در سطح کشور منتشر می‌شود.
نشریه داخلی: internal domestic publication
نشریه‌ای که در محدوده داخلی سازمان‌ها و با توجه به حیطه وظایف و مسئولیت‌های سازمان به صورت خبری یا غیرخبری منتشر می‌شود و معمولاً به صورت رایگان عرضه می‌شود.
نشریه علمی ـ تخصصی: scientific publication
نشریه تخصصی
نشریه عمومی: general periodical
نشریه‌ای که اخبار و اطلاعات عمومی را در زمینه‌های گوناگون پوشش می‌دهد.
نشریه غیرادواری (گاهنامه): non- periodical
نشریه‌ای که فاصله زمانی میان انتشار دو شماره پی‌درپی آن ثابت و مشخص نیست.
نشریه غیرتخصصی:. non-specialist periodical
این گروه از نشریات به دو دسته کلی تقسیم می‌شود.
1. اجتماعی شامل: فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، مسایل اجتماعی، طنز و سرگرمی سالم، ورزشی، معلومات عمومی.
2. هنری شامل: سینما، تئاتر، عکاسی، گرافیکی، کاریکاتور، هنرهای تجسمی، ادبیات داستانی، شعر، هنرهای دستی.
نشریه محلی: local publication
نشریه‌ای که با گستره توزیع در سطح استان و شهرستان منتشر می‌شود.
نشریه منطقه‌ای: regional publication
نشریه‌ای که با گستره توزیع بیشتر از یک استان و شهرستان و در سطح یک منطقه منتشر می‌شود.
نیروی انسانی تحریری مطبوعات: editorial manpower of press
اشخاصی که در زمینه تولید محتوای مطبوعات بجز آگهی فعال هستند و عضو هیئت تحریریه یک نشریه به شمار می‌آیند و رابطه‌ای پایدار و ثابت با مؤسسه مطبوعاتی یا نشریه خاص دارند. سردبیران، دبیران، معاونان سرویس‌ها، خبرنگاران، گزارشگران، مفسران، نویسندگان، مترجمان و خبرنگاران عکاس، کارکنان تحریری را تشکیل می‌دهند.
نیروی انسانی غیرتحریری مطبوعات: Technical manpower of press
اشخاصی که در بخش‌های غیرتحریری یک نشریه یا مؤسسه مطبوعاتی کار می‌کنند.
ویزای خبرنگاری (روادید خبری یا مطبوعاتی): Press visa
نوعی از روادید است که با هماهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای نمایندگان خبری رسانه‌های خارجی برای اقامت حداکثر تا سه ماه توسط نمایندگی‌های کنسولی ج.ا.ا در خارج از کشور صادر می‌گردد.
هفته‌نامه: weekly
نشریه‌ای که ترتیب انتشار آن هر هفته یک بار باشد.
هیئت تحریریه نشریه: Editorial board
گروهی مرکب از سردبیر، شورای سردبیری، دبیران سرویس، خبرنگاران، گزارشگران، نویسندگان، مترجمان، خبرنگاران عکاس که وظیفه تهیه و تنظیم مطالب نشریه را از حیث شکلی و محتوایی بر عهده دارند و معمولاً رابطه آنها با مؤسسه مطبوعاتی، رسمی و پایدار است.
هیئت نظارت بر مطبوعات:
هیئتی عالی متشکل از هفت عضو (به شرح بندهای الف تا ز مادة 10 قانون مطبوعات) است. وظیفة این هیئت رسیدگی به درخواست متقاضیان، صدور مجوز برای نشریات عمومی و همچنین اعمال نظارت عالی و مستمر بر فعالیت این نشریات است. هیئت مذکور از طریق دبیرخانة دائمی (مستقر در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با امکانات آن وزارتخانه) انجام وظیفه می‌کند.
قانون مطبوعات:
مادة 16. صاحب‌امتیاز موظف است ظرف شش ماه پس از صدور پروانه، نشریه مربوطه را منتشر کند و در غیر این صورت با یک بار اخطار کتبی و دادن فرصت پانزده روز دیگر در صورت عدم عذر موجه اعتبار پروانه از بین می‌رود، عدم انتشار منظم نشریه در یک سال نیز اگر بدون عذر موجه (به تشخیص هیئت نظارت) باشد، موجب لغو پروانه خواهد بود.
