فاطمه حسینی: لرستان یکی از معدود استان‌هایی است که به‌طور متوسط در هر شهر آن یک رودخانه جریان دارد. این رودخانه‌ها امروز به جای آنکه منشأ زیبایی باشند، به معضلی زیست‌محیطی تبدیل شده‌اند.


امروز رودخانه «گلال» و «کرگانه» در خرم‌آباد، رودخانه‌های «بادآور» و «گنجینه» در شهرستان دلفان، رودخانه «تیره» در شهرستان دورود و رودخانه« کشکان» در پلدختر، هر یک نمونه‌ای از آلوده شدن منابع آبی استان به‌شمار می‌رود. در این وضع این ادعا که این رودخانه‌های لرستان در دل شهرها جان می‌دهند سخن گزافی نیست.

«گنجینه» و «بادآور» 2 رودخانه شهرستان دلفان که از مرکز این شهرستان عبور می‌کنند، به‌دلیل آلودگی شدید خطری جدی برای سلامت مردم منطقه محسوب می‌شوند.

رودخانه گنجینه به طول 3100 متر از روستایی به همین نام در شهرستان دلفان سرچشمه می‌گیرد. مسیر 2700 متری رودخانه بادآور نیز از روستای «کفراج» این شهرستان آغاز می‌شود. این 2 رودخانه در ضلع غربی شهر نورآباد به هم متصل می‌شوند و در نهایت به رودخانه سیمره می‌ریزند.

احمدی، یکی از ساکنان نورآباد، با تایید آلوده‌شدن این 2 رودخانه در مرکز شهرستان، تاکید می‌کند که بخش عمده‌ای از فاضلاب شهری شهرستان دلفان به این رودخانه‌ها سرازیر می‌شود.وی که این رودخانه‌ها را خطری بزرگ برای سلامت مردم می‌داند، می‌افزاید: «عبور این رودخانه‌ها از بافت مسکونی نورآباد می‌تواند موجب شیوع بیماری‌های خطرناک در شهر شود.»

رضا حسینی، یکی دیگر از شهروندان نورآبادی، ورود زباله‌های شهری دلفان به رودخانه‌ها و اضافه‌شدن آلاینده‌های کشتارگاه دام به آب را از جمله دلایل آلودگی و بوی تعفن این رودخانه‌ها اعلام می‌کند و خواستار تلاش شهرداری و دیگر نهادهای ذی‌ربط برای ساماندهی این رودخانه‌ها می‌شود.

پیش از این نماینده مردم سلسله و دلفان نیز در اظهارنظری با انتقاد از وضع رودخانه‌های این شهرستان گفته بود: «براساس برآورد کارشناسان روزانه بیش از 15 هزار مترمکعب فاضلاب وارد رودخانه‌های مرکز شهر نورآباد می‌شود که تهدیدی برای سلامت شهروندان به شمار می‌رود.»

در حالی که بیشتر کشورها از رودخانه‌های جاری در شهرها به‌عنوان فرصت سرمایه‌گذاری در راستای جذب گردشگر استفاده می‌کنند، رودخانه‌های لرستان به جایگاهی برای تخلیه فاضلاب تبدیل شده‌اند.

علاوه بر رودخانه‌های گنجینه و بادآور که هر یک به‌سان دردی بزرگ بر سینه شهرستان دلفان سنگینی می‌کند، رودخانه تیره شهرستان دورود را نیز باید به فهرست رودخانه‌های کثیف لرستان اضافه کرد.

با خشک شدن آب رودخانه تیره در فصل گرما، تنها چیزی که در بستر آن جاری می‌شود فاضلاب‌هایی است که مشام هر رهگذری را آزار می‌دهد. لازم به نوشتن نیست که این وضع برای ساکنان دو سوی رودخانه‌ای که از وسط شهر عبور می‌کند، چه مشکلاتی را به‌وجود می‌آورد.

سرپرست دانشگاه علوم پزشکی استان لرستان هم با انتقاد از این وضع علت سرازیر شدن فاضلاب دورود به رودخانه را نبود تصفیه‌خانه در این شهرستان اعلام کرده است. بستر رودخانه تیره نیز مملو از زباله است که جایگاه مناسبی برای تکثیر حیوانات خصوصا موش در تابستان به وجود می‌آورد و سلامت مردم این شهر 100 هزار نفری را به مخاطره می‌اندازد.

رودخانه کشکان در شهرستان پلدختر نیز به دردی مشابه گرفتار است به‌طوری که امام جمعه این شهرستان می‌گوید: «دپوی زباله در حاشیه رودخانه کشکان و خیابان ساحلی این شهر مشکلات زیادی برای پلدختر ایجاد کرده و موجب نارضایتی شهروندان و اعتراض آنها شده است.»

حجت‌الاسلام محمدتقی صرفی‌پور تصریح می‌کند: «شهروندان زیادی با مراجعه به دفتر امام جمعه از وضع نابسامان رودخانه و بوی آزار‌دهنده ناشی از ریختن زباله و فاضلاب در آن گلایه می‌کنند.»

وی با بیان این‌که نفوذ بوی فاضلاب به خانه‌های مردم زندگی را برای بسیاری از پلدختری‌ها دشوار می‌کند، می‌افزاید: «شهرداری باید برای ساماندهی این رودخانه که می‌تواند نقش مهمی در زیبایی شهر داشته باشد، تلاش بیشتری به خرج دهد.»

در مرکز استان یعنی خرم‌آباد نیز رودخانه‌های کرگانه و خرم‌رود با انواع آلاینده‌های شهری آلوده می‌شوند. در شهر خرم‌آباد که در ارتفاع تقریبی 1200 متری از سطح قرار گرفته است، «مسیلی» نسبتا بزرگ وجود دارد که سیلاب‌های ناشی از بارندگی‌ در حوضه‌های بالادست را به سمت رودخانه کشکان هدایت می‌کند و در نهایت به کرخه می‌رساند.

این مسیل که از وسط شهر خرم‌آباد می‌گذرد دارای شاخه‌ای فرعی به‌نام مسیل کرگانه است که به‌صورت شرقی -‌ غربی امتداد یافته است و از ساحل چپ به مسیل اصلی خرم‌آباد ملحق می‌شود.

در سال‌های اخیر با رشد و توسعه ساخت و ساز در شهر، به‌طور روزافزون به حریم طبیعی این مسیل تجاوز شده تا جایی‌که اکنون در بعضی از مقاطع از مسیل، فقط آبراه‌های بسیار باریک باقی‌مانده است.

کم‌‌توجهی مسئولان به لایروبی و زیباسازی، همچنین جلوگیری از ورود آلاینده‌ها به این رودخانه باعث شده است که امروزه کرگانه و اطراف آن بر اثر ورود فاضلاب‌های شهری و انواع پسماندها به محیطی غیربهداشتی و مملو از آلودگی و بوی تعفن تبدیل شود. این در حالی‌ است که کرگانه در ورودی خرم‌آباد قرار دارد و چهره زشت آن هنگام ورود به شهر خودنمایی می‌کند.

خرم‌رود نیز از مرکز شهر 400 هزار نفری خرم‌آباد عبور می‌کند که در گویش محلی به آن «گلال» می‌گویند. این رودخانه از ارتفاعات شمالی شهر یعنی دامنه‌های سفید‌کوه و کمر سیاه سرچشمه می‌گیرد.

خرم‌رود چندین سر شاخه دارد که طولانی‌ترین آن در دامنه غربی کوه ریمله قرار دارد. این رودخانه ۱۱۰ کیلومتری از میان دره خرم‌آباد در جهت شمالی - جنوبی می‌گذرد و شهر را به 2 قسمت شرقی و غربی تقسیم می‌کند.خرم‌رود پس از عبور از روستاهای شمالی خرم‌آباد و سیراب کردن زمین‌های کشاورزی وارد شهر و با انواع آلاینده‌ها از جمله فاضلاب‌های صنعتی و خانگی آلوده می‌شود.به عبارت دیگر رودخانه‌های گلال و خرم‌رود نیز که از وسط خرم‌آباد می‌گذرند، کم‌ و بیش به همان وضعی دچار شده‌اند که رودخانه‌های دیگر استان را از زیبایی و طراوت انداخته است. این رودخانه‌ها که روزگاری چشم هر بیننده‌ای را مبهوت خویش می‌کردند، این روزها که رونق صنعت گردشگری می‌تواند بحران بیکاری در لرستان را تا حدی مهار کند، به هیچ کاری نمی‌آیند. تجربه جهانی به‌ما می‌آموزد عبور رودخانه‌ای از وسط شهر به تنهایی برای ایجاد جاذبه‌های گردشگری کافی است واین در حالی‌ است که ما به رودخانه‌هایمان به چشم مخزن زباله می‌نگریم.