تحصیلات ابتدایی، متوسطه و دانشگاهی را به ترتیب در دبستان دانش،دبیرستان مروی و دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران به پایان برد و نیز تحصیلات حوزوی و سنتی را نزد پدر،استاد فقید،مهدی الهی قمشه‌ای و استادان دیگر دنبال کرد و سپس به کار تدریس در دانشگاه تهران و سایر مراکز آموزش عالی در داخل و بعدها خارج کشور پرداخت و در کنار‌آن به تالیف و ترجمه در زمینه عرفان و ادبیات و زیبایی‌شناسی مشغول شد.
الهی قمشه‌ای یک سالی نیز ریاست کتابخانه ملی ایران را بر عهده داشت.
از جمله ویژگی‌های مهم الهی قمشه‌ای چیره‌دستی او در خطابه است که حافظه شگفتش در پیوند دادن بین موضوع با اشعار و ادبیات زبان فارسی و عربی و انگلیسی از جمله آنهاست.
از آثار قلمی او می‌توان به کتاب‌های زیر اشاره کرد:
گزیده فیه‌مافیه(مقالات مولانا) در معرفی جلا‌ل‌الدین بلخی و شرح مقالات او.
گزیده منطق‌الطیر در معرفی عطار و هفت شهر عشق او،
شرح گلشن راز شیخ محمود شبستری.
کتاب مقالات.
ترجمه گزیده‌ای از سخنان شکسپیر
بررسی آثار ترجمه شده اسلامی به زبان انگلیسی
ترجمه کتاب پیامبر اثر جبران خلیل جبران
تصحیح دیوان حافظ
مجموعه‌ای از ترجمه‌ها، مقالات و مقدمه‌ها در جلد‌های مختلف کتاب کیمیا (انتشارات روزنه)
365 روز با سعدی (انتشارات سخن)
365 روز با ادبیات انگلیسی(انتشارات سخن)
365 روز با مولانا (انتشارات سخن)
365 روز با قرآْن (انتشارات سخن)
رباعیات حکیم عمرخیام (ویرایش و پیش‌گفتار)
گزیده شاهنامه (سالنامه فردوسی)
ترجمه دعای کمیل
ترجمه کتاب آن خردمند دیگر (هنری وان دیگ)