کابوس شبانه چیست؟
کابوس یک نوع رویا است که پاسخ احساسی و هیجانی کسی که خواب دیده را به همراه دارد. کابوس عموما دراواخر شب اتفاق می‌افتد، کابوس‌ها علل متفاوتی دارند و در بین کودکان خردسال هم خیلی شایع اند.
کابوس کودک خردسال می‌تواند به علت گوش دادن او به یک داستان ترسناک یا دیدن یک فیلم وحشتناک باشد که باعث اضطراب در وی شده است. اما غیر از اینها می‌تواند علل دیگری نیز وجود داشته باشد. مثل جدایی والدین از هم، تولد نوزاد دیگری در خانواده که برای کودک استرس فراوانی به همراه داشته است یا حتی مسایل بسیار ساده‌تر مثل یک همبازی که کودک شما را اذیت می‌کند یا نزدیک شدن زمان ویزیت دکتر. اتفاقات خیلی کوچک‌تر مثل مشاهده یک سگ بزرگ در خیابان یا ترس از یک زنبور هنگام بازی، هم می‌تواند موجب وحشت کودک و در نتیجه کابوس شبانه وی شود.
استرس می‌تواند به شکل‌های مختلفی برای کودکان خردسال پیش بیاید. ممکن است حتی جا به جایی یا خارج کردن یک وسیله کوچک از اتاق وی، فرستادن کودک به مهد کودک، جا به جا کردن منزل یا هر چیز دیگری عامل ایجاد استرس در وی باشد.
کابوس شبانه پاسخی کاملا طبیعی است که وقتی کودک می‌خواهد اندوخته‌های ذهنش را مرتب کند، اتفاق می‌افتد. سطوح استرس کودکان را ارزیابی کنید، به خصوص اگر این کابوس مشکلی تکرار شونده است.
در طول روز، وقتی که کودک آرام است، با وی صحبت کنید. اگر در زندگی اتفاق بزرگی در شرف وقوع است، در مورد آن اتفاق با کودک صحبت کنید و سعی کنید با گفت و گو موضوع را برای کودک حل کنید.
اگر چیزی وجود دارد که موجب ترس و وحشت وی شده، مثل سگ یا عنکبوت یا حیوان دیگری که کودک را ترسانده، تلاش کنید ترس وی را از بین ببرید. مثلا اگر دوستی دارید که سگی دارد که رفتار و چهره دوستانه‌ای دارد و می‌شود به وسیله آن ترس کودک را از بین برد، حتما این کار را بکنید. در صورتی که وحشت کودک به حدی است که نمی‌تواند بخوابد یا به حد کافی نمی‌خوابد، حتما با پزشک متخصص کودکان مشورت کنید.
ممکن است علت ترس کودکان را والدین نتوانند کشف کنند. کودک در دوران پیش از دبستان در مراحل اولیه کابوس‌های شبانه است. زیرا تصورات کودکان در این دوره در اوج فعالیت است و دایره لغات آنها هم به آن اندازه‌ای گسترش پیدا کرده که بتوانند در باره آنچه در خواب می‌بینند توضیح دهند. در حقیقت، خردسالان خواب‌های بد خود را تا چند روز بعد هم به خاطر دارند و هنوز تحت تاثیر آن هستند.
چطور یک کودک را بعد از اینکه خواب وحشتناکی دیده آرام کنیم؟
آرام کردن کودکی که کابوس دیده کار ساده‌ای نیست. تصور کنید نیمه‌های شب است، کودک پریشان و آشفته از خوابی که دیده، حسابی وحشت زده است و احتمال ندارد که بخواهد دوباره بخوابد.
وقتی کودک کابوس می‌بیند، بیدارش کنید زیرا بیدار کردن باعث می‌شود کابوس پایان بگیرد، گرچه ممکن است برای دقایقی کودک گیج شود و متوجه نشود چه اتفاقی افتاده است.
اگر کودک می‌خواست در باره آن صحبت کند، حتما با او همراهی کنید اما در نظر داشته باشید که کودکان خردسال تفاوتی بین واقعیت و خیال قائل نیستند و به همین دلیل ممکن است تعریف کردن آن، باعث شود کودک آشفته‌تر شود.
حضور آرامش بخش شما در کنار او و سخنان آرام بخش برای تسکین وی، نوازش پشت و موهای او همگی می‌تواند بسیار موثر باشند. اگر کودک شما خیلی پریشان است، او را از جایش بلند کنید، بیرون از اتاق ببرید و یک لیوان آب یا یک لیوان شیر گرم به او بدهید. سعی کنید او را به رختخواب خودتان نبرید چون این عادتی می‌شود که مبارزه با آن بسیار سخت است ضمن اینکه برای کودک جا می‌افتد که در اتاق خودش چیزی است که او باید از آن بترسد.
اگر رویای کودک شما در باره چیزهایی مثل هیولا و روح و مانند اینهاست که باعث شده او از اتاقش بترسد، سعی کنید با نشان دادن تمام زوایای اتاق به او نشان دهید که در اتاقش چیزی برای ترسیدن وجود ندارد. کودک را در جای خودش قرار دهید، چراغ اتاقش را روشن بگذارید و به اتاق خودتان باز گردید.
با کابوس‌هایی که تکرار می‌شوند چه باید بکنیم؟
خواباندن کودکانی که اغلب کابوس می‌بینند، دشوار است. اما کارهایی وجود دارد که شما با انجام آنها می‌توانید به کودک خود کمک کنید تا شب هنگام خواب آرامی داشته باشند.
یک روال تعیین کنید
کودکان خردسال اکثرا با یک روال معین راحت‌ترند. هر شب قبل از ساعت خواب، برنامه تعیین شده را انجام دهید، این روال باید شامل کارهایی باشد که به خواب آرام‌تر کودک کمک می‌کند مثل: دوش آب گرم، خواندن یک داستان لطیف یا انجام یک گیم آرام. طوری برنامه ریزی کنید که کودک چند تا از این کارها را انجام دهد و آنها را بخشی از پروسه خوابیدن بداند.
از خاطرات خودتان برای او تعریف کنید
با اینکار کودک احساس می‌کند که شما به خوبی او را درک می‌کنید. با وجود این که کودکان این سن در تمایز بین واقعیت و خیال مشکل دارند سعی کنید برای او توضیح دهید که کابوس‌های او فقط خواب‌های بد هستند و واقعیت ندارند وبرایش با زبان ساده توضیح دهید که این کابوس‌ها چگونه به وجود می‌آیند.
افکار خوب را تقویت کنید
همینطور که کودک را آماده خواب می‌کنید، از او بپرسید دوست دارد در مورد چه چیزی خواب ببیند. مشخص است که شما نمی‌توانید بر آنچه که بعد از خوابیدن کودک شما اتفاق می‌افتد تاثیر بگذارید اما خواباندن کودک با یک چهارچوب فکری مثبت، به آرامش وی کمک می‌کند. اتفاق‌های شاد روز را با هم مرور کنید یا در مورد اتفاق‌های خوبی که کودک منتظر رسیدن آنهاست با هم حرف بزنید. یا در مورد فیلم‌های کمدی که با هم تماشا کرده‌اید گفت و گو کنید زیرا این کار باعث می‌شود ذهن کودک از پتانسیل‌های افکار و رویاهای بد تخلیه شود.
چراغ را روشن بگذارید
برای کودک خردسال تنها ماندن در یک اتاق تاریک، احتمالا با در بسته، شرایطی است که خیلی سناریوها را به ذهن می‌کشاند. سعی کنید حتی الامکان در اتاق باز باشد و حتما چراغی هم در اتاق روشن باشد مثلا یک چراغ خواب در اتاق کودک یا چراغی در یک فضای مجاور اتاق کودک مثلا چراغ حمام یا هال را روشن بگذارید. حتی می‌توانید یک چراغ قوه به کودک بدهید تا زیر بالشش بگذارد و برایش توضیح دهید که این چراغ قوه اسباب بازی نیست، بلکه برای این است که خیال او راحت‌تر باشد.
یک عنصر مثبت اضافه کنید
بسیاری از والدین هنگام خواب برای جلوگیری از آزار حشرات از اسپری‌های مختلف در اتاق خواب استفاده می‌کنند. بهتر است به جای استفاده از نام‌هایی مثل حشره کش، سوسک کش و نظایر آن، اسامی مثبت مانند " اسپری جادویی فرشته‌ها" یا " اسپری شوالیه‌ها" یا هرچیز دیگری که معنای ذهنی مثبتی دارد را جایگزین کنیم که کمک کند کودک روی چیزهای مثبتی که در اتاقش اتفاق می‌افتد متمرکز شود. و با آن اسپریی که اکنون دیگر اسم و معنای مثبتی دارد تمام جاهایی که کودک ممکن است از آنجاها بترسد مانند زیر تخت، کنار درها و پنجره‌ها، گنجه‌ها را اسپری کنید.
رویاهای خوب را تشویق کنید
با کمک هم کاردستی درست کنید و نام آن را مثلا " فرشته خواب" بگذارید. آن را بالای تخت کودک خردسال‌تان آویزان کنید با این عنوان این که این فرشته، کودکان را از کابوس و خواب‌های وحشتناک محافظت می‌کند.
در اتاق کودک موزیک بگذارید
یک CD که مجموعه‌ای از شعرهای مورد علاقه کودک خردسال است تهیه کنید و آن را هنگام خواب کودک روشن کنید و با صدای آرام پخش کنید. این موزیک باعث می‌شود به جای این که کودک روی افکار خودش تمرکز کند، به موزیک و خاطراتی که با آن دارد فکر کند.
یک نکته را مد نظر داشته باشید که حتما این مجموعه شامل موزیک‌های لالایی گونه آرامش بخش باشد. موزیک‌های شاد و محرک و پر انرژی را برای ساعات روز بگذارید.
یک همراه خواب به کودک معرفی کنید
یکی از عروسک‌هایی را که دارد شب‌ها در آغوشش بگذارید. این همراه خواب هر چیزی که کودک به آن علاقه دارد و با آن احساس آرامش می‌کند می‌تواند باشد.