این ارکسترها در این دوره و زمانه به چند شکل میتوانند حضور داشته باشند.شکل اول ارکستری جهانی است؛ یعنی ارکستری که از سازهای جهانی برای نواختن آثار موسیقی ایرانی و جهانی بهره ببرد. شکل دوم ارکستری مرکب از تمام سازهای جهانی و سازهای ایرانی است، این ارکستر، ارکستر ملی نامیده میشود. شکل سوم ارکستری مرکب از تمام سازهای ایرانی است؛ یعنی سازهای موسیقی ملی ایران که شامل تار، سهتار، تنبک، دف، کمانچه، نی، سنتور، قانون، بربط، رباب و غیره است. حتی در پارهای از موارد در این ارکستر سازهای محلی و مقامی هم به چشم میخورد.
اما در تمام موارد، 2 نکته است که بر سر راه ایجاد ارکستر مشکلاتی را فراهم میکند. اول از همه نبود حامی دائمی و مطمئن که ارکستر با وجود آن برای تامین هزینههای خود دلگرمی و پشتوانه فکری قابلاعتمادی دارد. در تمام دنیا اینچنین حرکتهای فرهنگی از سوی نهادهایی همچون شهرداریها حمایت میشوند ولی در ایران متأسفانه عمر حمایتها کوتاه بوده و هیچگاه شکل دائمی بهخود نگرفته است.
نکته دوم اینکه سازهای ایرانی منهای آن دسته سازهایی که ساخته استاد ابراهیم قنبری مهر است، مشکلاتی از قبیل ژوس (صدای خوش) و خالی کردن کوک دارد؛ به همین دلیل تعدادی از این سازها نمیتوانند در کنار هم و رو در رو، روی صحنه و بهمدت طولانی بدون نیاز به کوک هنرنمایی کنند. اغلب شاهد این نکته هستیم که هنرمندان با مشکل خارج شدن سازها از کوک روبهرو هستند. هنگامی که تعداد سازهای موسیقی ملی در یک ارکستر فزونی مییابد این مشکل نیز تشدید میشود.
در این راستا استاد بیهمتا و نابغه سازسازی ایران ابراهیم قنبری مهر از یک سو آموزشهای عملی و معنوی استاد ابوالحسن صبا را گذرانده و از سوی دیگر جهت آموزش خود در فرانسه دوره دیدهاست و برای همین تا حد بسیار زیادی مشکلات مربوط به کوک و صدای ساز را حل کردهاست. میتوان امیدوار بود که با سازهای این استاد گرانقدر ارکستر ایرانی با صدادهندگی ژوس و بهتر برپا شود. اما مشکل اصلی همچنان باقی است که همان نداشتن حامی دائمی است که در همه موارد نبودنش بزرگترین سد هنرمندان بودهاست. تمام ارکسترهای خصوصی بعد از مدتی بهدلیل عدمتامین هزینههایشان یا فعالیتهایشان معلق مانده یا تعطیل شدهاند.ای کاش مسئولان و متولیان هنری که امروز با احتیاط هرچه تمامتر به میزی دلخوش کردهاند، برای رفع این معضل راهکاری بیندیشند.
* آهنگساز و نوازنده تار