مجادله اعتبارنامه‌ها در ادوار مختلف مجلس شورای اسلامی نیز خود تلخ و شیرین‌‌هایی را در صحن علنی ثبت کرده است. از اعتراض به اعتبارنامه دکتر حسن آیت در مجلس اول گرفته تا جمع‌آوری امضا برای رد اعتبارنامه غلامعلی حداد عادل در مجلس ششم و بالاخره گروکشی سیاسی بین رضا عبداللهی، نماینده ماهنشان و همه نمایندگان تهران حکایت‌هایی خواندنی از بازی نمایندگان با کارت اعتبارنامه همکارانشان به دست می‌دهد. جالب آنکه آخرین بند ماده4 طرح نظارت مجلس بر نمایندگان همان آخرین مرحله مجازات، به رد اعتبارنامه نماینده خاطی معطوف است؛ مسئله‌ای که مورد اعتراض برخی نمایندگان قرار گرفته که این بند می‌تواند دستاویزی برای تسویه‌حساب‌های سیاسی در مجلس به دست دهد.
آیت‌الله مدرس در انتخابات دوره چهارم مجلس شورای ملی که درسال 1339 ق برگزار شد، به نمایندگی مردم تهران انتخاب شد و در رأی‌گیری میان نمایندگان به نایب‌رئیسی مجلس نیز می‌رسد. وی در آغاز این دوره با تصویب اعتبارنامه نمایندگان موافق قرارداد 1919 و همکاران وثوق‌الدوله مخالفت می‌کند و مانع تصویب اعتبارنامه همه آنان می‌شود. تاریخ مجلس؛ چه مجلس شورای ملی و چه مجلس شورای اسلامی مشحون از روایت‌هایی شنیدنی است که نمایندگان ملت به بهانه‌های سیاسی یا به قصد و غرض‌های شخصی اعتبارنامه نماینده دیگر را هدف قرار داده‌اند. مجادله اعتبارنامه‌ها در ادوار مختلف مجلس شورای اسلامی نیز خود تلخ و شیرینی‌‌هایی را در صحن علنی ثبت کرده است. از اعتراض به اعتبارنامه دکتر حسن آیت در مجلس اول گرفته تا جمع‌آوری امضا برای رد اعتبارنامه غلامحسین حداد عادل در مجلس ششم و بالاخره گروکشی سیاسی بین رضا عبداللهی، نماینده ماهنشان و همه نمایندگان تهران حکایت‌هایی خواندنی از بازی نمایندگان با کارت اعتبارنامه همکارانشان به دست می‌دهد. جالب آنکه حین بررسی ماده 4 طرح نظارت مجلس بر نمایندگان آخرین بند و یا همان آخرین مرحله مجازات، به رد اعتبارنامه نماینده خاطی معطوف است؛ مسئله‌ای که مورد اعتراض برخی نمایندگان قرار گرفته که این بند می‌تواند دستاویز تسویه‌حساب‌های سیاسی در مجلس به دست دهد.
مجلس اول حسن آیت
آیت که نقش مؤثری در تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی داشت، از همان ابتدا مشمول خشم و کینه گروه‌های چپ قرار گرفت. اعتراض به اعتبارنامه حسن آیت، از طرف احمد سلامتیان صورت گرفت و پرونده او به کمیسیون تحقیق به ریاست محمد صادق خلخالی رفت.
احمد سلامتیان که به اعتبارنامه حسن آیت اعتراض کرده بود به او اتهام اشتهار به فساد سیاسی و فساد اخلاقی می‌زند.
اتهام اشتهار به فساد سیاسی که سلامتیان به آیت زده بود، با استناد به حضور حسن آیت در کرسی بحث آزاد دانشجویان بود که در سال 1340 روزنامه اطلاعات راه انداخته بود.
اتهام اشتهار به فساد اخلاقی‌ای که سلامتیان به آیت می‌زند بنا به گفته خودش مربوط به پرونده‌ای در مدرسه پروین اعتصامی دامغان بوده که ثابت شد آن پرونده ساخته و پرداخته ساواک است.
اما حسن آیت دفاعیاتش را اینگونه آغاز می‌کند: «گفت آن یار کز او گشت سردار بلند/ جرمش آن بود که اسرار هویدا می‌کرد؛ روزی که جناب آقای احمد سلامتیان به اعتبارنامه من اعتراض کردند بسیاری در داخل مجلس خندیدند و تعجب کردند و همین‌طور بسیاری در خارج مجلس. من هم از خوشحالی‌ای که داشتم خندیدم ولی تعجب نکردم. خوشحال شدم برای اینکه به مصداق تعرف‌الاشیاء باضدادها من به ضدم شناخته می‌شدم...
آقای سلامتیان خواستند از فن تبلیغ استفاده کنند چون چیزی نداشتند و می‌خواستند کاهی را کوهی کنند.... بحث کرسی آزاد را پیش کشیدند...ایشان گفتند این کرسی آزادی بوده که ازغندی در آن صحبت می‌کرده، این کرسی آزادی بوده است که روزنامه اطلاعات اداره می‌کرده، مثل اینکه ما به آقای هاشمی رفسنجانی بگوییم شما در جایی نشسته‌اید که قبلاً شریف امامی می‌نشسته. باید دید کرسی آزاد چه بوده و من در آن‌چه گفته‌ام و چه نقشی داشته‌ام. شاه در همین مبارزات اخیر می‌خواست وانمود کند که آزادی هست. خب برای اینکه ما آنها را رسوا کنیم باید چکار کنیم؟ باید تلاش و ثابت کنیم که آزادی نیست و اگر آزادی هم بود که از آن استفاده کنیم بر این اساس بود که روزنامه اطلاعات، کرسی آزادی تشکیل داد. البته یک عده دانشجو هم خودش داشت که اگر کسی نمی‌رفت، آن دانشجوها می‌رفتند، صحبت هم می‌کردند و می‌گفتند خب آزادی بوده که هر کسی می‌تواند صحبت کند. خب در این کرسی من چه گفتم؟ این شماره اطلاعات سه‌شنبه 14آذر 1340 است. توجه کنید 19سال پیش، از قول من بالای آن تیتر هست...به شما بگویم که این روزنامه آن‌قدر تأثیر کرد که چند بار چاپ شد که حالا من فرصت ندارم جزئیات مسئله را بگویم. فقط قسمتی از آن را می‌خوانم شروع صحبت من این است: در آن روزنامه نوشته است.
آقای‌آیت، دانشجوی رشته فوق‌لیسانس علوم اجتماعی اظهار داشت: «ولاتحسبن الذین قتلوا فی‌سبیل‌الله امواتا، چند روز دیگر روز 16آذر است، 8سال پیش در چنین ایامی به دستور دولت سهپبد زاهدی به‌منظور تجدید رابطه ننگین و اسارت‌آور با انگلستان 3تن از رزمندگان راه راستی و آزادی را در صحن مقدس دانشگاه به ضرب گلوله از پای درآوردند. دولت زاهدی مانند سایرین تصور می‌کرد که با شکنجه می‌شود رستاخیز عظیم ملت را متوقف ساخت ولی اکنون پس از 8سال، هم آنها و هم ما به رأی‌العین می‌بینیم که نه تنها آن کشتار وحشیانه، نهضت ملی را متوقف نساخت بلکه نیروی جدیدی به آن داد که هر سال شور و هیجانی در این ایام برپا می‌شود و به نهضت ملی قدرت می‌بخشد. این درسی است که تاریخ بارها به دیکتاتورها داده است که هیچ‌گاه قتل و شکنجه از سیر جبری تاریخ که به طرف آزادی و گسستن زنجیرهای اسارت پیش می‌رود جلوگیری نمی‌تواند بکند. جا دارد که در اینجا به روان پاک آن شهدای راه آزادی درود بفرستیم و از کشندگان آنها اظهار تنفر کنیم.»
آیت در ادامه دفاعیاتش می‌گوید: البته اینجا یادداشت‌های زیادی می‌آید. من فقط به یکی از آنها اشاره می‌کنم: سؤال شده که صریحاً بگویید آیا انقلاب سفید تدریس می‌کردید یا نه؟ نه، بنده انقلاب سفید تدریس نمی‌کردم....
بعد از این دفاعیات برخی نمایندگان مجلس در حمایت از دکتر حسن آیت شهادت می‌دهند. آیت درخواست می‌کند چون این جلسه، تاریخی است و می‌خواهد خط‌ها روشن بشود، معلوم بشود کی چکاره است.
در رای‌گیری‌ای که به عمل آمد از 170 نفری که رأی دادند 114رأی موافق و 30رأی مخالف و 26رأی ممتنع به‌دست آمد. مهم‌ترین چهره‌هایی که به اعتبارنامه دکتر آیت رأی مثبت دادند عبارت بودند از: سیدعلی خامنه‌ای، عی اکبر هاشمی رفسنجانی، محمد یزدی، حبیب‌الله عسکر اولادی، محمدجواد باهنر، عبدالواحد موسوی، سیداکبر پرورش، علی‌اکبر ناطق نوری، علی اکبر ولایتی، منوچهر متکی و... .
در جمع مخالفین او هم می‌شد اسامی مهدی بازرگان، محمدجواد حجتی کرمانی، ابراهیم یزدی، احمد سلامتیان، یدالله سحابی، عزت‌الله سحابی و محمدصادق صادقی گیوی (خلخالی) را مشاهده کرد.
حمله به اعتبارنامه نمایندگان قم
آیت‌الله هاشمی رفسنجانی که ریاست مجلس دوم را به‌عهده داشت در کتاب «به سوی سرنوشت» درباره اعتبارنامه احمد آذری قمی می‌نویسد: در جلسه علنی، اعتبارنامه آقای احمد آذری قمی مطرح بود. جلسه پرهیجان و مشکلی بود. مطالب ناروایی هم در این جلسه گفته شد؛ هم به سازمان تبلیغات اسلامی حمله شد و هم به جامعه مدرسین و....
در این مجلس به اعتبارنامه صادق خلخالی دیگر نماینده مردم قم نیز اعتراض می‌شود پس از اینکه دفاعیات احمد آذری قمی به پایان می‌رسد تصویب اعتبارنامه با 164رأی موافق، 20رأی ممتنع و 9رأی مخالف.
صادق خلخالی دیگر نماینده قم هم اعتبارنامه‌اش مورد اعتراض نمایندگان واقع شده بود. اعتبارنامه او در نشست 21مردادماه مطرح شد اما اگر آذری قمی مجبور به دفاع از خود در صحن علنی شده بود، نمایندگان معترض به اعتبارنامه صادق خلخالی، پس از بیش از 2ماه اعتراض، از اعتراض خود بازگشته و نهایتا اعتبارنامه صادق خلخالی هم در این جلسه بدون دردسر تصویب می‌شود.
اعضای هیأت رئیسه مجلس هشتم در مظان اتهام
علاوه بر اعتبارنامه علی کامیار که حرف و حدیث‌های زیادی حول و حوش آن بود و در یک جلسه کامل، کامیار که از حوزه انتخابیه ارومیه به مجلس دوم راه یافته بود، مجبور به دفاع از خود شد در مجلس سوم اعتبارنامه حسین سبحانی‌نیا و محمدرضا باهنر که در مجلس فعلی عضو هیأت رئیسه هستند مورد اعتراض قرار گرفت. بر اعتبارنامه علی اکبر ناطق نوری و فخرالدین حجازی هم اعتراض شد. درباره ناطق نوری، حجازی و باهنر معترضین اعتراض خود را استرداد می‌کنند، اما سبحانی‌نیا مجبور به دفاع از خود می‌شود تا اعتبارنامه‌اش تصویب شود.
اصل اتهامی که به کامیار زده شد این بود که او در ارومیه با جنبش‌هایی همکاری می‌کرد که آن جنبش‌ها وجهه قانونی نداشته و تحرکاتی برای ضربه‌زدن به انقلاب داشته‌اند. یکی از نمایندگان هم گفته بود که او از امکانات جهاد سازندگی در تبلیغات خود استفاده کرده است؛ اتهامی مشابه، به حسین سبحانی‌نیا هم در آن زمان زده شد و گفته شده بود او از امکانات سازمان تبلیغات اسلامی برای راهیابی به مجلس استفاده کرده است.
کامیار در رد اتهامات، به سوابق جبهه خود اشاره کرده و می‌گوید: در سال ۵۹ نخستین روزهای جنگ تحمیلی به‌عنوان نخستین گروه، از ارومیه عازم جبهه شدم. بعد از آن، بنده زخمی شدم. آن موقع فرمانده بنده و مسئول و معرفی‌کننده بنده که بوده است؟ شخصی به نام شهید امینی بود. شهید امینی شدیدترین نفر در مقابل منافقین بودند... شما از آقای علائی (حسین علائی از فرماندهان سابق سپاه) بپرسید که چه کسانی با این منافقین درگیر شدند؟ چه کسانی اینها را لگدمال کردند؟ چه کسانی در خیابان‌ها اینها را خواباندند و روی شکم‌شان بلند و بالا می‌شدند و چه کسانی یک‌شبه همه اینها را گرفتند...شما اگر می‌خواهید تهمت بزنید، یک تهمت دیگر بزنید.
بعد از طرح سؤالاتی مختلف درباره همکاری کامیار با گروه‌های غیرموجه، کامیار به تمام آن سؤالات پاسخ داد و رفع شبهه کرد و نهایتا رای‌گیری به عمل آمد که از ۲۴۰رأی، ۱۳۲نفررأی موافق و 57 نفر رأی مخالف دادند. به این ترتیب آقای کامیار از حوزه انتخابیه ارومیه تصویب شد.
رد نخستین اعتبارنامه در مجلس چارم
مجلس چهارم شاهد رد اعتبارنامه سید حبیب هاشمی بود. محمدرضا رحیمی مخبر کمیسیون تحقیقی که پرونده حبیب هاشمی را بررسی می‌کرد گزارش‌اش این‌قدر تند بود که خود از سید حبیب هاشمی عذرخواهی کند و بگوید: جناب آقای سید حبیب هاشمی پوزش می‌طلبم به جهت اینکه ملزم هستم نظر کمیسیون را به استحضار نمایندگان محترم مجلس برسانم؛ همان‌طوری که قبلاً به استحضار نمایندگان محترم رسید. با توجه به تحقیق محلی و مستندات و مدارک از جمله اظهارنظر صریح وزارت اطلاعات و بعضی از مسئولین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و گزارش دادستانی انقلاب اسلامی، کمیسیون تحقیق به جهت التزام عملی به اسلام، صلاحیت آقای سید حبیب هاشمی از حوزه انتخابیه فسا را به اتفاق آرا رد کرد.
آن گزارش را اینگونه شروع کردند: آقای سید حبیب هاشمی، فرزند منصور نامبرده قبل از انقلاب افسر نیروی‌هوایی ارتش طاغوت بوده و در جنگ ظفار شرکت داشته. طبق اعلام ساجا نامبرده قبل از انقلاب از بعضی رهبران کشورهای کمونیستی مانند فلان و فلان جانبداری می‌کرده است.
این گزارش چنان بود که رئیس جلسه از رحیمی خواست از طرح بحث‌های مفصلی که در جلسه غیرعلنی مطرح شده چشم بپوشد.
رحیمی هم گفت که قبلا و در جلسه‌ای غیرعلنی گزارشی را مشروحا در 22بند خدمت نمایندگان عرض کرده و اینها مدارکی است در جهت تأیید آن ادعاها که در همان جلسه خوانده شده است.
بعد از قرائت این گزارش رای‌گیری به عمل آمد که از بین ۲۰۸ نماینده مجلس، 125نماینده به اعتبارنامه حبیب هاشمی نماینده فسا رأی مثبت داده‌اند و بنابراین اعتبارنامه او رد شد.
در این مجلس اعتبارنامه قاسم شعله سعدی، نماینده مردم شیراز هم مورد اعتراض حسن‌بیگی، نماینده دامغان قرار می‌گیرد که مهم‌ترین اتهامات نماینده دامغان به شعله سعدی در حضور عناصر ضدانقلاب در ستاد انتخاباتی شعله سعدی، تجمع افراد ضدروحانی در ستاد او، اظهار شعارهای ضدروحانی و آثار نامطلوب نطق و سخنرانی‌های شعله سعدی در حرکت عوامل اوباش در شیراز بود.
شعله سعدی در دفاع از خود گفت که «کسی که برادرش با تشویق خودش رفته در این جنگ شرکت کرده و شهید شده (در فتح‌المبین) و تا 6ماه هم اطلاع نداشته، از من پنهان کردند و خود این شخص هم رفته در اروپا در دادگاه‌های بین‌المللی از حقوق این ملت محروم دفاع جانانه کرده و به یاری خدا هم موفق شده و آرا بسیار بالایی به نفع جمهوری اسلامی ایران گرفته که بخشی از هزینه‌های جنگ را همان آرا و همان ارزهایی که وارد کشور شد تأمین کرده و باز اتهام من این است که منافقین آمده و برای من کار کرده‌اند؛ بعد از دفاعیات شعله سعدی از بین 237نماینده‌ای که در مجلس حضور داشتند 142نماینده به اعتبارنامه او رأی مثبت دادند و اعتبارنامه‌اش تصویب شد.
از استعفا تا رد اعتبارنامه
در انتخابات مجلس پنجم در حوزه انتخابیه رفسنجان، حواشی زیادی رخ داده بود که حتی منجر به زد و خوردهای شدید بین طرفداران 2 نامزد انتخاباتی شده بود. بالاخره حمید بهرامی احمدی به مجلس راه می‌یابد اما در مجلس اعتبارنامه حمید بهرامی‌احمدی از حوزه انتخابیه رفسنجان رد شد.
بررسی اعتبارنامه بهرامی در جلسه علنی زیاد طول نمی‌کشد. سخنگوی کمیسیون تحقیق در جلسه مذکور اعلام می‌کند که موارد اتهام وی و دلایل و اسناد مربوط به رد صلاحیت ایشان مفصلا در جلسه غیررسمی غیرعلنی به اطلاع نمایندگان محترم رسید و نیازی به تکرار آنها در جلسه علنی دیده نمی‌شود. نماینده مردم رفسنجان که در آن زمان تا موعد طرح اعتبارنامه‌اش در صحن علنی یک بار استعفا داده و استعفایش را پس گرفته بود، حاضر به دفاع از خود در صحن علنی نشد و گفت: با توجه به اینکه در جلسه غیررسمی و غیرعلنی مجلس مشروحاً با ارائه مستندات به مسائل ذی‌ربط پاسخ داده‌ام، در اینجا نیازی به توضیح بیشتر نمی‌دانم، بنابراین استدعا می‌کنم که نمایندگان محترم که قلب تپنده ملت ایران هستند با توجه به مسئولیت شرعی و اسلامی خودشان هر تصمیمی که در مورد این اعتبارنامه می‌خواهند اتخاذ بفرمایند و هر تصمیمی که باشد به دیده‌منت قبول دارم. از 213 نماینده مجلس، 149نماینده با تصویب اعتبارنامه نماینده رفسنجان مخالفت کردند و 49 نفر به او رأی مثبت دادند؛ اعتبارنامه بهرامی در این مجلس تصویب نشد.
حداد؛ از اعتراض به اعتبارنامه تا ریاست مجلس هفتم
حداد عادل که اخیرا گفته است به وقتش ناگفته‌هایی از مجلس ششم را به زبان خواهد آورد، اعتبارنامه‌اش در همین مجلس مورد اعتراض قرار می‌گیرد. این روایت از اعتراض به اعتبارنامه‌ها شاید سیاسی‌ترین و معروف‌ترین حرکت نماینده‌ها در استفاده از ابزار اعتبارنامه بود. ماجرا هم از آنجا شروع شد که علیرضا رجایی براساس نتایج شمارش آرای انتخابات مجلس ششم در سال ۱۳۷۸، جزو منتخبان پایتخت برای راهیابی به قوه مقننه بود، اما پس از ابطال حدود ۷۰۰هزاررأی توسط شورای نگهبان، غلامعلی حداد عادل به جای او به مجلس راه یافت. بعد از این جریان، نمایندگان مجلس ششم که اکثریتش با اصلاح‌طلبان بود؛ تنها راه برخورد با حداد عادل را در رد اعتبارنامه‌اش دانستند. همین ترفند را هم با علی‌اکبر محتشمیپور انجام دادند.
روند بررسی اعتبارنامه‌ها طوری بود که در زمان بررسی اعتبارنامه‌ها جهانبخش محبی‌نیا از نمایندگان عضو فراکسیون اقلیت مجلس ششم به رئیس مجلس اعتراض کرد که با وجود اینکه 2گزارش در مجلس قرائت شد و اعتبارنامه عزیزان به تصویب شعبه‌ها نرسیده ما اعمال ماده65 را در مجلس از طرف حضرت‌عالی (جسارتاً عرض می‌کنم) ندیدیم! و جالب است وقتی‌که پرونده به کمیسیون تحقیق ارجاع می‌شود در کمیسیون تحقیق هم روح حاکم بر کمیسیون این است که کمیسیون تحقیق مشمول ماده (۶۵) نمی‌شود؛ پس جناب آقای رئیس! سؤال بنده این است در کجا و توسط چه کسی این ماده 65 که آیین‌نامه مجلس است اعمال خواهد شد و آیا اگر خدای ناکرده جنبه تشریفاتی دارد ما این را دقیقاً بدانیم. شما را به فاطمه زهرا قسم آقای رئیس! قانون را عمل کنید.
نزدیک به 100نماینده برای رد اعتبارنامه غلامعلی حداد عادل امضا جمع می‌کنند. بررسی اعتبارنامه حداد عادل و سید علی‌اکبر محتشمیپور تا 5ماه بعد از افتتاح مجلس طول می‌کشد؛ رویه‌ای که در هیچ دوره مجلس سابقه نداشته است.
بالاخره بعد از استعلام‌هایی که نمایندگان مجلس ششم از وزارت کشور و شورای نگهبان درباره صحت انتخابات مجلس ششم در تهران می‌گیرند؛ جلسه بررسی اعتبارنامه حداد عادل اول آبان برگزار می‌شود.
بررسی اعتبارنامه محتشمیپور هم در آن جلسه در شرایطی صورت می‌گیرد که محتشمیپور به حج عمره رفته بود و در نامه‌ای نوشته بود که دفاعی نمی‌کند. ایراد به اعتبارنامه محتشمیپور هم به بهانه‌ای مشابه همان ایرادی که به حداد عادل وارد شده بود، صورت می‌گرفت.
بعد از قرائت ایرادات رئیس جلسه می‌گوید: آقای محتشمیپور که عرض کردم نامه نوشتند، نوشته‌اند من چیزی ندارم بگویم و بحثی ندارم. آقای دکتر حدادعادل هم نامه‌ای به من نوشته‌اند، چند سطر است) ایشان هم همین را نوشته‌اند، اینطور نوشته‌اند اعتراض آقایان (یا شعبه یا کمیسیون یا معترضین) که به من نبوده به شخصیتی من (این بیان من است) در رابطه با انتخابات هم که به من اشکالشان نیست برای اینکه من کاری در رابطه با انتخابات انجام نداده‌ام. اعتراض چون در رابطه با ابطال صندوق‌هاست که به من هیچ ربطی ندارد، لذا من بحثی ندارم که بیایم دفاع کنم.
بعد از انجام رأی‌گیری‌ها از مجموع ۲۲۳رأی مأخوذه، 131رأی موافق به حداد عادل داده شد و 72رأی مخالف؛ بنابراین اعتبارنامه آقای حدادعادل تأیید و تصویب شد.
برای محتشمیپور هم از جمع ۲۲۴ نماینده، 161رأی موافق و 55رأی مخالف به‌دست آمد و اعتبارنامه او هم تصویب شد.
حداد عادل در آن مجلس رئیس فراکسیون اقلیت شد و در مجلس هفتم رئیس مجلس.
در مجلس هشتم نیز رضا عبداللهی، نماینده ماهنشان در مجلس که اعتبارنامه‌اش مورد اعتراض یکی از نمایندگان تهران قرار گرفته بود، در اقدامی عجیب اعتبارنامه 18نماینده تهران از جمله حداد عادل رئیس مجلس هفتم و باهنر، نایب رئیس مجلس هشتم را زیرسؤال برد. این ماجرا هم با انصراف طرفین از اعتراض به اعتبارنامه‌ها ختم به خیر شد.