این کتابخانه در سال 1862 توسط معمار روس و.ای.باژنوف در مجاورت کاخ کرملین به شکل زیبایی به عنوان نخستین کتابخانه عمومی شهر مسکو ساخته شد.
در ابتدا این کتابخانه به نام کتابخانه عمومی مسکو خوانده شد و از آنجایی که در این ساختمان به طور مشترک موزه رومیانتسوف قرار داشت، به نام موزه رومیانتسوف یا کتابخانه رومیانتسوف نیز شهرت یافت.
- وب‌سایت: کتابخانه ملی روسیه
در طول زمان، کتابخانه ملی روسیه نام‌های دیگری نیز به خود گرفت. کتابخانه دولتی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی به نام لنین از جمله این نام‌ها بود. در حال حاضر این کتابخانه، به نام کتابخانه دولتی لنین شهرت دارد.
اساس مخزن کتابخانه را مجموعه غنی کتب و آثار خطی ن.پ. تشکیل می‌داد. به مرور زمان، بخش دیگری از ذخایر کتابخانه را کتبی تشکیل دادند که در شوروی به چاپ می‌رسیدند.
اهدای مجموعه‌های خصوصی از دیگر مواردی است که بر غنای ذخایر این کتابخانه افزوده است. به عنوان نمونه تا سال1917، بیش از 50 مجموعه به کتابخانه اهدا شد.
کتابخانه از آغاز تأسیس، مورد استقبال فراوان مردم مسکو قرار گرفت؛ به گونه‌ای که تالار مطالعه اصلی کتابخانه به هیچ عنوان کافی به نظر نمی‌رسید.
درسال 1879 تالار مطالعه جدیدی در سمت چپ ساختمان اصلی کتابخانه واقع در خیابان زنامنکو به گنجایش 170 نفر ساخته شد و مورد بهره‌برداری قرار گرفت.
در سال 1915، تالار مطالعه بزرگتری با گنجایش 300 نفر ساخته شد. چهره‌های سرشناسی چون تولستوی، دوستوئفسکی، چخوف، مندلیف، تمیریازیف، تسیئولکوفسکی و.. .از جمله مراجعان این کتابخانه بوده و از این تالارها بهره می‌بردند.
کتابخانه ملی روسیه دارای 18 تالار اصلی است که برخی از آنها عبارتند از: تالار اینترنت، پایان‌نامه‌ها، کتاب‌های نادر، ادواری‌ها، شرق‌شناسی، ریزنگارها، مرجع، و تالار کتابداری و کتابشناسی.
آمار مراجعان کتابخانه نشان می‌دهد که جمعیت قابل توجهی از همه اقشار و طبقات مردم، هر ساله به این کتابخانه‌مراجعه می‌کردند که در این میان، حضور جوانان از همه بیشتر بوده است.
لنین از جمله کسانی بود که هنگام تدوین کتاب خود با عنوان توسعه سرمایه داری در روسیه از 19 تا 21 فوریه سال1897، از مخزن این کتابخانه بهره برد.
به دلیل موقعیت مکانی کتابخانه در همسایگی کاخ و مجموعه موزه‌های بزرگ کرملین و مجاورت با یکی از بزرگترین ایستگاه‌های مترو در مسکو، به موقعیت شهری و امتیازات کتابخانه افزوده و باعث تسهیل در رفت و آمد مردم و مراجعان به کتابخانه شده است.
کتابخانه ملی روسیه تا سال 2010 دارای 43000000 جلد کتاب و ادواری، 450000 نسخه خطی، 713800 پایان‌نامه، 3600000 ریزنگار، و 147800 نقشه بوده است.
برخی مجموعه‌های خاص آن بدین شرح است: مجموعه نسخه‌های خطی از قرن 11-19 به زبان‌های فارسی، عربی، ترکی، هندی، چینی، و ژاپنی؛ 700 آرشیو شخصی متعلق به افراد مشهور و شخصیت‌های برجسته قرن 18-20؛ مجموعه روزنامه‌های روسیه به کلیه زبان‌های جمهوری‌های مختلف شوروی سابق، شامل 620400 جلد روزنامه؛ مجموعه کتاب‌های نادر و اینکونابولا به تعداد 5560 نسخه؛ مجموعه اسناد نظامی و اسناد رسمی دولتی؛ آثار موسیقایی؛ مجموعه هنرهای چاپی؛ و مجموعه ادبیات روسی منتشر شده در خارج از روسیه.
این کتابخانه دارای 39 بخش است مانند بخش پژوهش‌های فرهنگی، پژوهش‌های کتابداری، بخش پژوهش‌های کتاب‌های نادر، پژوهش‌های نسخه‌های خطی، بخش حفاظت و نگهداری، بخش فناوری اطلاع‌رسانی، بخش روزنامه‌ها، بخش مجله‌ها، بخش نقشه‌ها، بخش مبادله و نگهداری مجموعه‌ها، بخش ریزنگارها، کتابخانه الکترونیکی، فهرستنویسی، منابع الکترونیکی، پایان‌نامه‌ها، آموزش، خدمات مرجع، و روابط بین‌المللی.