سازمان‌های مردم‌نهاد، گروه‌های کوچکی هستند (متشکل از افراد علاقه‌مند به رفع یک معضل در جامعه) که برای تحقق هدف خود به‌صورت داوطلبانه در یک ساختار قانونی و منسجم به‌صورت غیردولتی، غیرسیاسی، غیرانتفاعی و غیر‌تجاری به فعالیت‌های خیریه می‌پردازند.
سازمان‌های مردم‌نهاد به‌عنوان جوامعی که از همسویی اهداف و نگاه بخشی از افراد جامعه و همچنین مشارکت مردم با یکدیگر برای تحقق یک هدف مشترک تشکیل می‌شوند می‌توانند نقش مهمی در توسعه ایفا کنند.
یکی از کارکردهای مؤثر و مشخص سازمان‌های مردم‌نهاد، حدواسط‌بودن بین دولت و جامعه است. کسب اطلاعات از دولت و انتقال آن به شاخه‌های خود یا گرد‌آوری اطلاعات در حوزه فعالیت و ارائه آن به دولت می‌تواند به‌صورت یک تعامل دوسویه و کارکردهای اساسی یک سازمان مردم‌نهاد در توسعه فرهنگی و اجتماعی محسوب شود.
نکته مهمی که می‌توان درباره اهمیت مشارکت مردم در سازمان‌های مردم‌نهاد و کارکردهای مهم آن گفت این است که مشارکت، موجب افزایش و ارتقای سطح آگاهی اجتماعی می‌شود. از سوی دیگر این مشارکت، اجتماعی‌شدن و فرهنگ‌پذیری افراد را به‌دنبال دارد و تمرینی برای کار گروهی و زندگی جمعی توأم با آزادی و دمکراسی است.زندگی شهری و شهروندی امروزه ابعاد پیچیده و گسترده‌تری یافته‌است. زندگی در کلانشهرها مستلزم رعایت آداب و قانونمندی خاصی است. در جوامع شهری وجود خدماتی مانند آموزش و پرورش، رفاهی و تفریحی، کار و بیمه، امنیت، حقوقی و قضایی و مسکن اجتناب‌ناپذیر است.
نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در توسعه به‌طور کلی سازمان‌های مردم‌نهاد در دنیا برای گسترش امنیت انسانی می‌توانند
2 نقش اساسی ایفا کنند: در نقش اول، سازمان‌های مردم‌نهاد می‌توانند زمینه‌ساز گسترش امنیت انسانی باشند و در نقش دوم بسیاری از سازمان‌های مردم‌نهاد با توجه به وظیفه ذاتی و اساسنامه، ماموریت‌هایی را بر عهده دارند که نتایج این ماموریت‌ها موجب برقراری و گسترش امنیت انسانی می‌شود.
آموزش، یکی از ملزومات کارکردی در یک جامعه مدنی پویاست. در این راستا، سازمان‌های مردم‌نهاد داخلی، در کنار نهادهایی که رسماً به این کار اشتغال دارند، می‌توانند در مقیاس‌هایی کوچک‌تر به آموزش گروه‌هایی از جامعه بپردازند که فرصتی برای بهره‌مندی از آموزش‌های رسمی جامعه ندارند و یا نوع آموزش به‌گونه‌ای است که نهادهای رسمی آن را تأمین نمی‌کنند.
برای سازمان‌های مردم‌نهاد در توسعه پایدار می‌توان نقش بسیار مهمی متصور شد:
سازمان‌های مردم‌نهاد را می‌توان جایگزینی مناسب برای دولت‌ها در زمینه ارائه خدمات و اولویت‌هایی مانند تنظیم خانواده، حمایت از کودکان، توسعه مشارکت‌ها، محیط‌زیست و گردشگری دانست.
سازمان‌های مردم‌نهاد در سطح عام نیروهای مهم برای دمکراتیزه‌کردن و تقویت نهادهای جامعه مدنی محسوب می‌شوند و تغییرات اجتماعی را سرعت می‌بخشند.
این سازمان‌ها می‌توانند منشأ خلاقیت، نو‌آوری و آزمودن رویکردهای نوین در قبال مسائل توسعه باشند.
سازمان‌های مردم‌نهاد همچنین نقشی اساسی در دریافت و انعکاس باز‌‌خوردها درباره رویکرد‌ها، سیاست‌ها و برنامه‌ریزی‌ها دارند.
به هر روی در جامعه خواهان توسعه پایدار نمی‌توان فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد را نادیده گرفت و به همین دلیل باید بستر‌های مطلوبی برای فعالیت این سازمان‌ها فراهم شود تا بتوان به سوی توسعه پایدار گام برداشت.