سالمندی، مرض نیست و همزمان با افزایش سن، دگرگونی های بهنجار در تمامی اعضای بدن پدید می آیند که با رعایت بعضی موارد آسان، می شود از پیدایی دشواری ها پیشگیری کرد و با مراقبت درست می شود به سالمندی همراه با تندرستی و خشنودی روبه رو گردید، تا مابقی سال های عمر نیز به نیکوترین وجه تداوم یابد.
هر چند به کارگیری روش صحیح زندگی باید از دوران رویانی (جنینی) آغاز گردد، ولی هیچ گاه برای دگرگون ساختن روش زندگانی و برقراری عادات پسندیده که به سلامتی و شادابی بینجامد، دیر نیست.
راهکار زندگی در عهد پیری باید چنان باشد که طی آن به مواردی همچون بهداشت فردی، ورزش متناسب، تغذیه متعادل، عدم استعمال دخانیات، حضور مؤثر در اجتماع، خانواده و... توجه شود. آنچه در پی می آید، اندرزهایی به شماست تا بتوانید دوره سالمندی سالم و پرتلاشی را توأم با سرخوشی و خشنودی به پایان ببرید.
1 - بهداشت فردی
-مسواک زدن، حتی در موارد استفاده از دندان مصنوعی لازم است.(چنانچه نصف قاشق چایخوری نمک را در یک لیوان آب حل کنید، محلول به دست آمده برای قرقره و شستشوی دهان مناسب است.)
- مرتباً استحمام نموده و لباس های تان را عوض کنید.
- موهای تان را تمیز و ناخن هایتان را کوتاه و پاکیزه نگهدارید.
- در صورتی که پوست شما زخم شده، با ضدعفونی کردن آن از عفونی شدن زخم پیشگیری کنید.
2 - تغذیه متعادل
- از پرخوری و کم خوری دوری کنید. سه وعده غذای اصلی و معمولاً دو میان وعده سبک تر در بین آنها بجاست.
- از انواع سبزی ها و میوه ها استفاده کنید.
- سعی کنید گوشت قرمز را کمتر و در عوض آن، گوشت مرغ و ماهی بیشتر میل کنید.
- شکر و نمک را کمتر مصرف نمایید.
- شیر و فرآورده های لبنی را در برنامه غذایی روزانه از یاد نبرید.
- روزانه لااقل هشت لیوان مایعات، ترجیحاً آب بیاشامید.
3 - ورزش
- عدم تحرک، عامل مهمی در ایجاد یبوست، خمودگی و پیری زودهنگام شمرده می شود.
- نرمش و پیاده روی مرتب و پیاپی، موثرترین ورزش در دوره سالخوردگی است، به خصوص چنانچه دسته جمعی با همسن و سالان صورت گیرد.
- فعالیت های بدنی سبک در جلوگیری از امراض شایع عهد پیری همانند بیماری های قلبی، مرض قند(دیابت)، پوکی استخوان و بیماری های مفاصل، فشار خون و افسردگی ها، خیلی سودمند می باشند.
سعی کنید 30 دقیقه صبح و 30 دقیقه شب، به پیاده روی بپردازید. (در صورت وجود بیماری ضروری است ورزش از طریق مشاوره با پزشک انجام پذیرد.)
4 - خواب
- خواب راحت و کافی در طول شب، سبب نشاط طی روز می شود.
- برای داشتن خوابی راحت در سرتاسر شب بهتر است سر وقت، به طور منظم و با لباس راحت به بستر بروید.
- چنانچه از میزان خوابتان کاسته شده است، نگران نباشید. این وضع در سنین بالا طبیعی است.
- از خواب روزانه به مدت طولانی بپرهیزید. چرت زدن در طول روز سبب بی خوابی شبانه می شود.
- از مصرف خودسرانه داروها به ویژه داروهای خواب آور خودداری کنید.
- از نوشیدن چای و قهوه در ساعات پیش از خواب، دوری جویید.
- نوشیدن لیوانی شیرگرم قبل از خواب توصیه می شود.
5 - عدم مصرف دخانیات
- مصرف اقسام دخانیات همچون سیگار، قلیان، پیپ و... بسیار زیانبارست.
- استفاده از دخانیات، خطر بیماری های قلبی و عروقی، بیماری قند و ناراحتی های ریوی و گوارشی را افزون می سازد.
6 - اجابت مزاج
- به علت کم تحرکی، یبوست در این دوران متداول است.
- برای عمل دفع راحت تر، رعایت موارد ذیل ضروری می باشد:
- استفاده از میوه ها و سبزی ها
- انجام تمرینات ورزشی یا پیاده روی
- آشامیدن آب مخصوصا پس از برخاستن از خواب
- رفتن به آبریزگاه (توالت) هر روز در زمان معین
- چنانچه بعد از خوردن میوه ها و سبزی‌ها، دچار نفخ شکم می شوید، می‌توانید آنها را پخته مصرف کرده و کمتر نفخ کنید (یا برای کاهش نفخ شکم از داروهای خانگی نظیر عرق نعناع استفاده نمایید.)
- برای اجابت مزاج، داروهای ملین مصرف نکنید، چرا که همین ها روده ها را از کارکرد طبیعی باز می دارند.
- در صورت مشاهده خون یا سیاهرنگ شدن مدفوع، به پزشک مراجعه کنید.
7 - پیشگیری از بروز حوادث
- تمام مردم در معرض رخدادها قرار دارند، ولی سالمندان در برابر حوادث آسیب پذیرترند. 75 درصد از رویدادهایی که برای کهنسالان به وجود می آید، مربوط به محیط خانه است.
- شایع ترین حوادث، زمین خوردن است که بر اثر عدم تعادل، به سبب سرگیجه بوده و باعث شکستگی استخوان ها می گردد.
- با سپری گشتن زمان، استخوان ها پوک و شکننده می شوند. این مسئله در مورد زنان، به هنگام یائسگی، شایع تر است که به یاری تغذیه و ورزش مناسب، می توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد.
- شکستگی استخوان در افراد مسن به آسانی جوش نمی خورد و موجب زمینگیر شدن فرد می گردد، بنابراین باید از آن پیشگیری کرد.
- از حرکت های ناگهانی و تند دوری کنید به خصوص موقع برخاستن از بستر، اندکی بنشینید و بعد بایستید.
- از کفش و دمپایی مناسب استفاده کنید تا احتمال لیز خوردن کمتر شود. به عنوان مثال، دمپایی ابری برای حمام مناسب نیست.
- هنگام عبور از پله ها، برای اطمینان بیشتر، از نرده ها کمک بگیرید.
- از راه رفتن در مکانی که نور آن اندک است، بپرهیزید.
- برای داشتن دید بیشتر، بعد از معاینات پزشکی از عینک مناسب سود بجویید.
8- فعالیت های اجتماعی
- فعال بودن در اجتماع، موجب تندرستی و نشاط انسان می شود.
- با برقراری دوستی با سایران و مشارکت در امور اجتماعی و انسان دوستانه، سلامتی را نزد خود و دیگران تامین نمایید.
- زندگی و تماس نزدیک با اعضای خانواده، در حفظ سرخوشی و سلامت شما امری حیاتی است.
- با انجام فرایض دینی، تفحص در امور مذهبی، رفتن به مساجد و زیارت اماکن مذهبی اعتقادات مذهبی خویش را هر چه بیشتر تقویت نمایید که سبب آرامش دل و تسلای روح می گردد.
گیاهان دارویی مفید برای رفع درد از سالمندان
در زیر به شرح اثرات درمانی چند گیاه دارویی که خاصه در سنین کهنسالی می توانند اثرات درمانی سودمندی داشته باشند، یا از پیدایش بسیاری از ناراحتی های این سنین پیشگیری کنند، می پردازیم.
1 - حساسیت
حساسیت، یکی از بیماری های شایع دوران کهولت است. برای درمان یا عدم ابتلا به حساسیت در دوران سالمندی، می توان از مجموعه گیاهانی که دارای اثرات مشخصی هستند، استفاده نمود. این گیاهان عبارتند از: گزنه که ضدحساسیت است، بومادران و بابونه که هر دو اثر ضدتورمی دارند و بارهنگ که ترمیم کننده غشای مخاطی است.
2 - آسم
این مرض نیز در افراد سالخورده بسیار شایع است. از جمله گیاهان مورد استفاده در درمان آن می توان از سرخارگل، آویشن، افدرا که بازکننده مجاری تنفسی اند و بابونه که ضدتورم مجاری تنفسی است، نام برد.
3 - ضدچربی
افراد سنین بالا در معرض افزایش چربی زیر پوستی هستند. مصرف گیاهانی نظیر گل قاصد که تحریک کننده عمل کبد است، بومادران و گزنه که جریان گردش خون را بهبود می بخشد و دم اسب و جعفری که ادرار آور می باشند و پیچک به صورت مصرف خارجی، سبب کاهش تجمع چربی زیر پوست می شوند.
4 - افزایش کلسترول
در سنین کهولت هم افزایش کلسترول خون می تواند مشکلات عدیده ای را ایجاد کند. مصرف گیاهانی مانند سیر، سنبله، زنجبیل و شوید، نقش عمده ای در افزایش مقاومت بدن در برابر بیماری های ویروسی دارد.
5 - نشانگان خستگی مزمن
این معضل که ناشی از تجمع برخی سموم در بدن است، از بیماری های شایع دوران سالخوردگی می باشد. مصرف گیاهانی مانند ماریتیفال و گل قاصد، فعالیت کبدی را تحریک می کنند. زرشک و سرخارگل، نیروی دفاعی بدن را افزایش می دهند. مصرف گیاهانی همچون سیر، گونه هایی از گیاه گون و گل راعی، گل مغربی و جین سنگ، سبب از بین رفتن نشانگان خستگی مزمن در دوران سالمندی می شود.
6- افسردگی
افسردگی نیز از ناراحتی شایع در دوران کهولت است. برای عدم ابتلا به این بیماری مزمن، می توان از گیاهانی چون گل گاوزبان و گل راعی استفاده کرد.
7- بیماری قند(دیابت)
این بیماری را در دوران کهولت می توان با ریشه گل قاصد(برای افزایش فعالیت های لوزالمعده [پانکراس] )، گالگا، شنبلیله، پیاز و سیر که سبب کاهش قند خون می شوند و سرخارگل که موجب جلوگیری از عفونت های ناشی از مرض قند می شود، مهار کرد.
8- خشکی پوست
برای مداوای این بیماری، می توان از صبر زرد، روغن گل مغربی و گل همیشه بهار استفاده کرد.
9- نفخ شکم
نفخ شکم را می توان با بذر رازیانه، انیسون و نعناع خنثی کرد.
10 - نقرس
نقرس را می توان با بذر کرفس، برگ قاصد، چای گزنه و میوه نسترن کوهی معالجه کرد.
11 - سردرد
در دوران سالمندی، سردرد را می توان با بابونه و سنبل الطیب معالجه کرد.
12 - چربی خون (تری گلیسیرید)
چربی خون در دوران کهولت را می توان با گل قاصد، بولدو و زرشک که سبب تقویت و محافظت کبد می شوند، معالجه کرد.
13 - عوارض ناشی از یائسگی
این عوارض را می توان با گیاهانی چون جین سنگ، مریم گلی و پنج انگشت تخفیف داد.
14- تورم پروستات
تورم پروستات که از بیماری های شایع مردان سالمند است، می تواند با دانه کدو و تخمه کاغذی و دم اسب معالجه شود.
15- حساسیت پوستی
از ریشه گل قاصد (جهت تصفیه خون و افزایش فعالیت کبد)، شیرین بیان (برای درمان ورم) و زرشک به عنوان درمان حساسیت پوستی استفاده کرد، همچنین از گل ختمی نیز استفاده می شود.
16 - میگرن
برای تسکین این بیماری در دوران کهولت می توان از تاناستوم جهت جلوگیری از ترشح پروستاگلاندین، سنبل الطیب که اثر آرام بخش دارد و بلبس که از بین برنده فشارروانی (استرس) است، استفاده کرد.
گفتنی است که سایر امراض دوران سالخوردگی مانند پزوریاسیس، فراموشی، بی خوابی، دردهای روده، به هم خوردن تنظیم فشارخون، بیماری های کبدی و... را می شود به وسیله داروهای گیاهی مداوا کرد.