تحقیقات در گذشته نشان داده که تغذیه مناسب می‌تواند در میزان آمادگی ذهنی داوطلبان برای شرکت در امتحان مهم کنکور نقش بسیار مهمی را ایفا کند. حتی تغذیه صحیح در کاهش میزان استرس دانش‌آموز در روزهای قبل از امتحان نیز مؤثر خواهد بود.
از آنجا که ارتقای توان بدنی و ذهنی دانش‌آموزان متقاضی شرکت در آزمون‌های دانشگاهی بسیار ضروری است، برای اطلاع یافتن از اینکه داوطلبان در روزهای پیش از امتحان کنکور چه مواد غذایی‌ای باید مصرف کنند که باعث تقویت ذهن و حافظه‌شان شود و در عین حال سبب خستگی و خواب آلودگی نیز نشود، با دکتر سیدمرتضی صفوی مدیر گروه تغذیه دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی اصفهان و مدیر سابق دفتر بهبود تغذیه وزارت بهداشت گفت‌وگویی انجام داده‌ایم. مشروح این گفت‌وگو را در ذیل می‌خوانید.
- رعایت چه نوع رژیم غذایی‌ای را برای روزهای قبل از کنکور به‌ویژه روز و شب قبل از امتحان توصیه می‌کنید؟
در زمان امتحانات به‌ویژه امتحان کنکور باید توجه ویژه و ضروری به تغذیه داشته باشیم. با اینکه درس خواندن نیاز فرد را به انرژی افزایش نمی‌دهد، استفاده از غذاهای مناسب برای دانش‌آموزان شرکت‌کننده در کنکور دانشگاه بسیار مهم است. در طول امتحانات دانش‌آموزان و دانشجویان باید بیشتر غذاهایی مصرف کنند که نیازهای بدنشان را طی این مدت تأمین کند تا بتوانند سریع‌تر بیندیشند و دارای حافظه بهتری باشند.
افراد متقاضی شرکت در امتحان کنکور باید از غذاهایی که حالت خواب آلودگی در آنها ایجاد می‌کند، پرهیز کنند. بسیاری از پدر و مادرها خوردن غذاهای چرب و سرشار از روغن را برای تقویت ذهن فرزندانشان آماده می‌کنند، درصورتی که این کار صحیح نیست. در حقیقت غذای سرخ شده و آغشته به روغن باعث تنبل شدن دانش‌آموز یا دانشجو می‌شود؛ چرا که غذاهای چرب و پرادویه زمان بیشتری را برای هضم شدن نیاز دارند. بنابراین دانش‌آموز یا دانشجو نباید پیش از امتحان زیاد از این نوع غذاها استفاده کند.
- آیا باید تغییری در میزان وعده‌های غذایی نیز ایجاد شود؟
بله باید داوطلبان غذاها در وعده‌های کوچک و سبک صرف کنند؛ به‌عنوان مثال بهتر است غذاها در پنج وعده صرف شوند به‌ویژه برای دانش‌آموزان کم سن و سال‌تر مناسب‌تر است. دادن دو تا سه وعده سنگین و حجیم غذا در روز باعث خواب آلودگی دانش‌آموز یا دانشجو می‌شود. استفاده از میان‌وعده‌های سبک و مغزی مانند آبمیوه، شیر و مغزهای آجیل برای از بین بردن خستگی دانش‌آموز بسیار مهم است.
- مصرف چه مواد غذایی‌ای برای تقویت حافظه و بهبود عملکرد سیستم عصبی دانش‌آموزان و دانشجویان بهتر است؟
بادام از دانه‌ها و مغزهای بسیار باارزش برای افزایش حافظه است. می‌توان در طول شب بادام را خیس کرد و صبح به‌عنوان صبحانه آن را با شیر و عسل مصرف کرد. سیب زمانی که با شیر خورده شود قدرت حافظه و تمرکز فکری را افزایش می‌دهد. خوردن انگور باعث تقویت اعصاب مغز، هوش و حافظه می‌شود. خرما دارای فسفر و کلسیم است و باعث سرزندگی سلول‌های عصبی می‌شود.
مواد معدنی نیز نقش بسیار مهمی در ارتقای عملکرد سلول‌های عصبی دارند. مواد غذایی غنی از مواد معدنی به هوشیاری ذهن کمک می‌کنند. سیر، محصولات لبنی، سیب، زردآلو، موز، گریپ فروت، عسل، کیوی، پرتقال، گیلاس، توت‌فرنگی، انجیر، خرما، غلات کامل، دانه‌های روغنی، سبزیجات دارای برگ سبز و گوشت از جمله مواد غذایی مهم برای تقویت حافظه و هوشیاری هستند.
- آیا مصرف خوراکی‌های شور و نمک‌دار را پیش از امتحان توصیه می‌کنید؟
مصرف خوراکی‌های شور و نمکی پیش از برگزاری امتحان کنکور باعث ایجاد تشنگی در دانش‌آموز می‌شود. این مسئله می‌تواند فرد را به‌ویژه پس از حضور در جلسه امتحان آزار دهد؛ زیرا فرد ممکن است جهت رفع عطش نوشیدنی در دسترس نداشته باشد. غذاهای نفاخ نیز باعث درد و دل نفخ می‌شوند.
بنابراین دانشجو یا دانش‌آموز نباید پیش از امتحان از این نوع غذاها استفاده کند. زمانی که آهن بدن کم باشد قدرت یادگیری و تمرکز کاهش می‌یابد و احساس خستگی ایجاد می‌شود. بهتر است دانشجو را به انجام تنفس‌های عمیق در روزهای قبل از برگزاری امتحان برای کسب آرامش تشویق کنیم. بدین‌ترتیب که وی به‌مدت چند دقیقه و سه تا چهار بار در روز تمرین تنفس عمیق را انجام دهد. تنفس عمیق بسیار مفید است چرا که در این تمرین ریه‌ها اکسیژن کافی دریافت می‌کنند و این مسئله باعث ارتقای حافظه فرد و تفکر بهتر می‌شود.
- گرسنگی چه تأثیری بر نحوه امتحان دادن داوطلبان دارد؟
داوطلبان نباید با شکم خالی به جلسه امتحان بروند. گرسنگی باعث عدم‌تمرکز دانش‌آموز در جلسه امتحان می‌شود. دانش‌آموز حتما باید در روز امتحان صبحانه مصرف کند زیرا مصرف صبحانه باعث خواهد شد که گلوکز خون در حد ثابتی بماند و به عملکرد مغز لطمه‌ای وارد نشود. اگر مدت زمان غذا نخوردن و ناشتا ماندن طولانی شود، نگهداری سطح گلوکز خون در سطحی که مغز قادر به انجام فعالیت طبیعی خود باشد، دشوار می‌شود و یادگیری و تمرکز حواس نیز مختل می‌شود و به همین دلیل است که خوردن یک صبحانه سالم علاوه بر ثابت نگه داشتن غلظت قند خون در حد طبیعی باعث افزایش تمرکز و توانایی در یادگیری می‌شود و به تبع آن نیز نیازهای تغذیه‌ای فرد در طول روز بر آورده می‌شود.
- آیا تغذیه مناسب میزان استرس در دانش‌آموز یا دانشجویی که امتحان دارد را کاهش می‌دهد؟
بله. بعضی از غذاها مانند ویتامین‌ها، امگا 3 و چای سبز سطح ایمنی در بدن را بالا می‌برند و میزان استرس را نیز کاهش می‌‌دهند. بنابراین در ایام امتحانات استفاده از این ویتامین‌ها و مواد غذایی می‌تواند در کاهش استرس مؤثر باشد.