زباله به فضولات جامد، نیمهجامد یا مایعی گفته میشود که ظاهرا غیرقابل استفاده بوده و دور ریخته میشود. زباله خانگی شاید مهمترین بخش زباله محسوب شود و درصورت تفکیک و مدیریت صحیح میتوان بخشی از سرمایههای ملی را بازگرداند. اثرات ناشی از دفن غیربهداشتی زبالهها اثرات زیانباری بر سلامت جامعه و محیطزیست دارد که میتوان به انتشار عوامل بیماریزا ازجمله باکتریهای مولد وبا، تیفوس و کزاز، انتشار حشرات و جوندگانی مانند موش که منبع بسیاری از بیماریهای میکروبی هستند، آلودگی منابع آبهای سطحی و سفرههای آب زیرزمینی، آلودگی خاک در اثر نفوذ شیرابه آلوده و نیز دپوی زبالههای ظروف پلاستیکی و ظروف یکبار مصرف که مدتها در طبیعت بدون تجزیه باقی میمانند، احتراق مواد پلاستیکی که متأسفانه امروزه به میزان فراوانی در زبالهها یافت میشوند و آلودگی زیبایی شناختی منطقه اشاره کرد.
در مازندران روزانه دومیلیون و 700هزار کیلوگرم زباله خانگی تولید میشود که این زبالهها بدون تفکیک و جداسازی در کیسههای پلاستیکی به رنگهای مختلف به مراکز دفن زباله شهری حمل یا در حاشیه جادههای روستایی و حاشیه رودخانهها و جنگل رها میشوند. البته در تعطیلات و روزهایی که مسافران وارد استان میشوند این حجم تولید زباله به چندین برابر افزایش مییابد که کنترل زباله تولیدی در این مقاطع زمانی به نوعی یک چالش جدی برای مدیریت استان محسوب میشود.
به گفته کارشناسان از هر تن زباله حدود400مترمکعب گاز گلخانهای متصاعد و 400تا 600لیتر شیرابه تولید میشود که میتواند اثرات خطرناکی بر آب و خاک داشته باشد. از سوی دیگر شیشه و قوطیهای فلزی (بهویژه آلومینیومی) صدها سال در خاک باقی میمانند. کیسههای پلاستیکی بهوسیله باد همه جا پخش میشوند و بیشتر آنها سر از دریا در آورده یا با بلعیده شدن به وسیله جانوران سبب مرگ آنها میشوند.
در مازندران بهدلیل حاصلخیزی زمین برای کشاورزی و نیز بالابودن سطح آب زیرزمینی، زمین کافی برای دفن زباله موجود نیست. در حال حاضر نیز مراکز دفن زبالههای شهری استان در مناطق جنگلی، زراعی و حاشیه رودخانهها قرار داشته و ظرفیت آنها برای دفن زباله اشباع شده است. بر همین اساس کاهش حجم زبالهها از طریق جداسازی و بازیافت مؤثرترین شیوه در مدیریت زبالههای تولیدی است.
مسئله زباله با سلامت عمومی در ارتباط بوده که هریک از افراد جامعه باید به فکر نجات خود از هجوم بیماریهای گوناگون باشند این موضوع لزوم یک همکاری دسته جمعی و مشارکت همگانی و عمومی را میطلبد. مدیریت زباله ازجمله کارهای مهم بوده که همه افراد جامعه در آن سهیم هستند اگرچه مردم میتوانند در همه مراحل کنترل مدیریت زباله، نقش داشته باشند ولی نقش آنها در مرحله تولید، نگهداری موقت و بازیافت بیشتر است.
برای اینکه زباله کمتری تولید شود راههای سادهای وجود دارد که این راهها علاوه بر کمک به حفظ کره زمین، ما را از شر وسایلی که دیگر به آنها احتیاجی نیست خلاص میکنند. این راهها عبارتند از: به جای اینکه وسایل کهنه را دور بریزیم آنها را بفروشیم، ظرفهای پلاستیکی و شیشهای را شسته و مجددا از آن استفاده نماییم و از محصولات دارای قابلیت استفاده دوباره استفاده کنیم. اکنون برای دستیابی به این امر مهم تغییر و تصحیح الگوهای تولید، توزیع و مصرف باید در اولویتهای مدیریت مواد زائد قرار گیرد و در جهت تحقق آن ضمن برنامهریزی مناسب از طریق رسانهها گام اساسی، اصولی و تکمیلی در این راستا برداشته شود.