در حال حاضر به طور میانگین در هر خانه‌ای یک دستگاه رایانه وجود دارد و بیشتر مردم تلفن همراه دارند ولی آیا تاکنون فکر کردید میلیون‌ها رایانه و تلفن همراهی که از رده خارج می‌شوند به کجا می‌روند؟
زباله الکترونیکی به دستگاه‌های الکترونیکی مصرف شده و قطعات آنان همچون تلفن‌ها و رایانه‌ها، لوح فشرده وموارد دیگر گفته می‌شود که حاوی فلزات خطرناکی مانند سرب، کادمیوم و جیوه هستند. این زباله‌ها درصورت رهاسازی در طبیعت پس از پایان عمر مفید و بازیافت نشدن صحیح، آلوده کننده خطرناک محیط زیست به شمار می‌روند.
بر اساس اعلام پایگاه خبری آی سی تی ای، آمار دقیقی از وضعیت زباله‌های الکترونیکی در ایران در دست نیست اما عمر مفید این تجهیزات و کالاها در جهان 2 تا 3 سال و احتمالا در ایران تا 5 سال است.
کشورهای توسعه یافته و در راس آنها آمریکا بزرگ‌ترین تولیدکننده این تجهیزات به شمار می‌روند و گاهی دیده می‌شود که این دستگاه‌ها پس از مصرف به کشورهای جهان سوم ارسال می‌شوند.
این در حالی است که کارشناسان همواره نسبت به مخاطرات ناشی از زباله‌های الکترونیکی و الکتریکی و بیماری‌های ناشی از انتشار انواع مواد خطرناک موجود در این دستگاه‌ها هشدار می‌دهند .
محمد جواد محمدی زاده، معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست دراین مورد گفت: پسماندهای الکترونیکی یک پدیده جدید و نوظهور در جهان است به گونه‌ای که امروزه استفاده از لپ تاپ و رایانه در منازل و ادارات جزو ضروریات شده است. ولی باید دانست این وسایل الکترونیکی پس از خراب شدن و بلااستفاده شدن به عنوان پسماند در محیط زیست باقی می‌مانند.
به گفته وی تاکنون در سازمان حفاظت محیط زیست نقشه راه مدیریت اجرایی پسماندها برای 31 استان کشور تدوین و به تمام دستگاه‌ها ابلاغ شده که این شامل پسماندهای الکترونیکی و الکتریکی هم می‌شود.
از سوی دیگر به نظر می‌رسد که مسئولان سازمان محیط زیست تنها به تهیه نقشه راه پسماندها اکتفا نکردند بلکه آیین نامه و ضوابط اجرایی مدیریت پسماندهای الکتریکی را نیز تهیه و ارایه کرده‌اند.
فرهاد پورسخا، مدیر دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست در این مورد گفت: در حال حاضر سازمان حفاظت محیط زیست آیین نامه و ضوابط اجرایی مدیریت پسماندهای الکترونیکی و الکتریکی را تدوین کرده است و این آیین نامه مورد تصویب کمیسیون زیربنایی دولت نیز قرار گرفته و به سراسر کشور ابلاغ شده است.
وی اظهار داشت: دراین آیین نامه رویه یکنواخت مدیریت پسماند الکترونیکی و الکتریکی مشخص شده و تمام نهادهای ذیربط ملزم به رعایت آن هستند.
پورسخا افزود: همچنین بخش خصوصی برخی از استان‌ها برای مدیریت این نوع پسماند تقاضا داده‌اند که در این راستا شهرداری خراسان رضوی در سایت بازیافت خود اقدام به ایجاد خطی جداگانه برای پسماندهای الکترونیکی و الکتریکی کرده و استان اصفهان هم در حال انجام این کار در یکی از شهرک‌های صنعتی این استان است.
به گفته وی این نوع پسماندها در پسماندهای خانگی - شهری جای می‌گیرند بنابراین داشتن رویه مناسبی برای نحوه جمع آوری و تفکیک آنها از مبدا، اصلی است که باید مورد توجه بخش های ذیربط به خصوص شهرداری‌ها قرار گیرد.
پورسخا گفت: در حال حاضر آمار روزانه‌ای از میزان پسماندهای الکترونیکی و الکتریکی در کشور وجود ندارد اما آمارها نشان می‌دهد روزانه 48 هزار تن پسماند خانگی - شهری در کشور تولید می‌شود که 150 گرم بالاتر از سرانه جهانی است.
بر اساس آمارهای منتشر شده از سوی کمیسیون سخت افزار نظام صنفی رایانه‌ای، در ایران بیش از چهار میلیون رایانه غیرقابل استفاده وجود دارد و هر رایانه رومیزی دارای 32 درصد پلاستیک، نزدیک به هفت درصد سرب، 41 درصد آلومینیوم ، شصت و یک صدم ( 61 / 0 ) درصد طلا، دو دهم ( 2/0 ) درصد آهن، نه صد و هشتاد و یک هزارم ( 981/0) درصد نقره و مقادیری فلزات سنگین و خطرناک مانند کادمیوم، جیوه و آرسنیک است.
به اعتقاد کارشناسان بدون شک بازیافت و جدا سازی این تعداد رایانه حجم عظیمی از عناصر ارزشمند و عناصر خطرناک به همراه خواهد داشت که باید با برنامه ریزی و نظارت کامل علمی انجام شود .
این در حالی است که دفن یا سوزاندن روش‌های مناسبی برای امحای زباله‌های الکترونیکی نیست زیرا به کارگیری آنها سبب ورود عناصر سنگین به آب‌های زیرزمینی و گازهای سمی به محیط زیست می‌شود.
با توجه به اهمیت این موضوع در سال 2008 وزرای 170 کشور جهان در اندونزی گرد هم آمدند تا راه‌های بازیافت زباله‌های خطرناک از جمله زباله‌های الکترونیک را بررسی کنند. زیرا نه تنها این زباله‌ها عوارض زیادی برای محیط زیست دارند بلکه بازیافت غیر اصولی آنها نیز خطراتی را در پی دارد و هم اکنون در برخی از کشورهای جهان سوم منجر به آلودگی‌های گسترده زیست محیطی شده است.
طبق معاهده‌ای که سازمان ملل در سال 1989 برای کنترل روند صادرات زباله‌های خطرناک از کشورهای توسعه یافته به کشورهای فقیر اعلام کرد، هر کشوری می‌تواند به طور یک‌جانبه واردات این کالاها را ممنوع کند و کشورهای صادر کننده باید موافقت کشور وارد کننده را جلب کنند.
آمریکا هیچگاه این قرار داد را امضا نکرد و کشورهایی همچون چین به امید دستیابی به درآمدی ناچیز از محل بازیافت این تجهیزات از امضای این قرار داد خودداری کرد. هم اکنون 70 درصد رایانه ها و تلفن های همراه جهان در چین بازیافت می شود.
