امیرحسین شرافت: اگرچه به نظر می‌رسد در سال 85 رشد روند تالیف و انتشار کتاب در کشورمان قدری کندتر شده باشد؛

به گونه‌ای که پیش بینی می‌شود تا پایان سال جاری، نشر کتاب به مانند سال قبل و شاید هم کمتر، حدود پنجاه‌هزار عنوان کتاب با شمارگان 200 میلیون نسخه باشد، اما در این میان جایگاه نشر دینی به عنوان موضوع اول آثار منتشر شده، کماکان حفظ شده است.

بدون هرگونه مقدمه‌ای باید گفت هنوز کتاب به عنوان اصیل‌ترین وغنی‌ترین رسانه مکتوب وظیفه حفظ و تبادل فرهنگ و تمدن بشری را بر عهده دارد. با اینکه در کنار کتاب، رسانه‌های تصویری و مخابراتی، عصر جدیدی را به عنوان عصر اطلاعات به وجود آورده‌اند، اما هنوز کتاب به عنوان سندی اصیل و معتبر جایگاه آموزشی، علمی و ارتباطی خود را محفوظ نگه داشته است. بی جهت نیست که ازپیشوای دینی نقل شده است که «استحکام امور دین و دنیای بشر به دو چیز است: قلم و قدرت (شمشیر) و قدرت زیر پوشش قلم قرار دارد».

در سال 85 علی رغم اختصاص بیشترین عناوین آثار منتشر شده به حوزه دین، کمتر شاهد تالیفات و پژوهش‌های جدی و نظریه‌پردازانه بودیم. برخی از تک‌نگاشته‌های این بخش نیز یا به صورت تدوین مجموعه‌های قبلاً منتشر شده و یا ترجمه از زبان‌های دیگر بوده است. در حالی شاهد همه این‌ها هستیم که بدون تردید، سرمایه گذاری‌های پژوهشی خوبی نیز در سال‌های اخیر در این بخش صورت گرفته است.

اما این‌که گره کار کجاست، خود حدیث مفصلی خواهد شد. اما در این مقال در صدد معرفی برخی از کتاب‌های منتشر شده در این سال هستیم که با توجه به گستره آن‌ها، کتاب‌هایی از حوزه‌های مختلفی چون اخلاق، علوم ومعارف قرانی، فقه، فلسفه، عرفان و تصوف، اندیشه‌های سیاسی، ادبیات، شخصیت شناسی، علوم تربیتی، و... آن هم تعدادی محدود و با توجه به محدودیت‌های این نشریه آمده است. این را گفتم که این گونه تلقی نشود که، نام بردن ازتعداد محدودی از کتاب‌های این سال، نشان بی اهمیت یا کم اهمیت تلقی شدن آثار معرفی نشده است. آنچه در پی خواهد آمد نخستین بخش این گزارش است، در شماره‌های بعد خردنامه به آثار مهم دیگری هم در حوزه‌های مذکور دین پرداخته خواهد شد.
 
 دائره المعارف تاریخی: رویدادهای تاریخ اسلام «از آغاز تا 250 هجری»

کتابی مفصل و مشتمل بر مهم‏ترین رویدادهای تاریخ اسلامی به همراه زندگی‏نامه مشهورترین شخصیت‏ها و شنــــاسایی جـــــایگاه‏ها و سرزمین‏هاست. نویسنده بعد از ذکر کلیاتی، تصویری کلان از قرن اول هجری به دست داده و نشان می‏دهد چه رویدادهایی در مسیر تغییر و تحول تاریخ اسلامی تأثیر داشته است. اختصار و پرهیز از زیاده‏گویی، ارائه چکیده اطلاعاتی در قالب جدول برای هر سال و دسته‏بندی مطالب آن، جدول‏ها و نقشه‏ها و شناسایی مناطق از ویژگی‏های ممتاز این اثر است. گزارش رویدادهای به تفکیک و بر مبنای وقایع هر سال تا قرن هشتم امتداد یافته است. این اثر دائره‏المعارفی جذاب و تفصیلی و شناسه‏ای کامل از رویدادهای تاریخ اسلام بر اساس سالشمار حوادث است. عنوان متن ترجمه شده، احداث التاریخ الاسلامی است که جلد اول آن با ترجمه‏ جمعی از پژوهشگران، زیرنظرِسیدعلیرضا واسعی توسط پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی عرضه شد.

 حکومت حکیمانه: نقد نظریه حکمت و حکومت

رساله کوچکی از محمد مؤمن قمی است که در نقد و بررسی نظریات حکمت و حکومت مهدی حائری یزدی در باب ولایت فقیه در خلال درس خارج فقه آیت‏الله محمّد مؤمن تهیه شده است. دکتر مهدی حائری مؤلف کتاب حکمت و حکومت از فیلسوفان شرقی متأثر از نظام فلسفی یونان است و بر مبنای ایده‏های خاص فلسفی و مفروضهای آن به نظریه وکالت حکیم در باب حکومت قایل می‏شود و بدین ترتیب ولایت فقیه را نقد می‏کند.
 نتیجه بحث حائری از مقدمات عقلی که ارائه می‏کند ضرورت تشکیل حکومت به عنوان نهادی طبیعی و در حیطه عقل عمل انسان است و از حیطه وحی خارج است. در این کتاب نظریه فوق حاصل شبهاتی مانند عدم امکان تشریع در اجرائیات، تناقض میان جمهوریت و ولایت فقیه، تناقض در قانون اساسی و مفالطه لفظی حکومت و حاکمیت فقیه دانسته شده و با پاسخ به آن‌ها در واقع ولایت فقیه ثابت شده است. ناشر این کتاب، صبح میثاق در قم است.

 حافظ و عرفان ایرانی

کوششی از خسرو ملاح در جهت شناسایی مبانی فکری و عرفانی حافظ. نویسنده ضمن ترسیم شخصیت حافظ و محیط اجتماعی سیاسی که در آن پرورش یافته و نضج و نمو اندیشه‏های عرفانی او، تلاش می‏کند مشخصات عرفان حافظ را در یک طرح کلی‏تر در مشخصات عرفان ایرانی بحث و بررسی کند. برای تحقق این هدف پرداختن به تفاوت‏های اجتماعی زمان حافظ را مبنایی قرار داده برای بیان تفاوت‏ عرفان او با دیگر مکاتب عرفانی و فلسفی. عناوینی مانند محیط سیاسی و اجتماعی حافظ، رسالت شاعر، حافظ شاعر هنرمند، حافظ شاعر ملی، پایه‏های نخستین عرفان ایرانی، به وضوح مشخص می‏کنند که محدوده و موضوع پژوهش نویسنده چه نوع مباحثی را شامل می‏شود. ناشر این کتاب، فرزان روز است.

 اندیشه من

جستجوهایی است در قرآن برای یافتن کلیدهایی که فلسفه زندگی و راه صحیح یافتن حقیقت را نشان دهد. علی صفایی حائری در این کتاب، با طرح پرسش‏هایی مانند اینکه آیا اسلام از اصالت برخوردار است؟ آیا اسلام می‏تواند به شکوفایی استعدادها بپردازد؟ طرح اسلام چیست؟ بعد به مجموعه و سلسله بحث‏‏های توحیدی اشاره می‏کند که در انجمن‏های دینی برپا می‏شده و نویسنده این دغدغه را تحلیل و تأمل می‏کرده و برخی از نتایج آن در این کتاب مختصر ثبت شده. تأملاتی در شناخت روش تربیتی اسلام برای ساختن فرد و جامعه، تفکر در مشخصات مذهب اصیل و مدهبی که نسبتی منظم ومنسجم میان نیازها و فرد و جامعه و آرمان برقرار کند و اینکه چه نیازی به مذهب هست و چه عواملی باعث انحطاط آن می‏شود. نویسنده نتیجه می‏گیرد که اسلام خصوصیات یک مذهب اصیل را دارد و می‏تواند پرسش‏های ما را به گونه‏ای جواب دهد که باعث بیداری و حرکت و خودسازی شود. انتشارات لیله القدر، ناشر این کتاب است.

 نان و کتاب

عنوان مجموعه مقالاتی از محمدرضا حکیمی است که به کوششِ محمد اسفندیاری و محمدکاظم حیدری فراهم آمده و در آن به دفاع از اسلام، تشیّع و فرهنگ اصیل آن و طرح حقایقی از اسلام پرداخته است. عنوان کتاب از اولین مقاله این مجموعه گرفته شده است. سخن نویسنده این است که مردم به خوراک جسم و روح نیاز دارند و این خواسته حق آنهاست. نان و کتاب برای انسان چون آب و هوا برای نباتات است.

 کلمه کلیدی این مقالات مثل دیگر آثار مؤلف تشیّع است و عدالت و البته این عدالت مفهومی گسترده دارد هم عدالت اقتصادی است هم سیاسی و قضایی. نویسنده علاوه بر تبیین معارف شیعی در مقالات مختلف تاریخ شیعه، میراث فرهنگی او را در پهنه تاریخ گذشته اسلام نشان می‏دهد. «نشردلیل ما» در قم عرضه کننده این کتاب است.

 سه الف: ایران، اسلام، اسماعیلیه

مجموعه تحقیقات تاریخی و تحلیل درباره سه موضوع پیدایش اسلام، فرهنگ و عقاید ایرانیان و اسماعیلیه است. که به همت عباس پارسوا، گرد آمده است. مطالب در چهار بخش و هر بخش در فصول مختلفی تدوین شده و حاصل مطالعه و تحقیق در منابع فرقه ‏نگاری، کتب عقاید و متون تاریخی در عباراتی فنی و تحلیلی تنظیم شده است.

 بخش اول به وضعیت عربستان مقارن ظهور اسلام و بخش دوم به مبانی و ریشه عقاید ایرانی‏ها، شعوبیه، فردگرایی در ایران اختصاص یافته است. نویسنده معتقد است ورود اسلام به ایران با خصلت‏های طبیعی و فطری ایرانی‏ها اختلاط یافت و از آن گرایش فردگرایانه‏ای ظهور یافت که نماد آن فرقه‏های شعوبیه، شیعه، اسماعیلیه و شخصیت‏هایی مانند ابن‏سینا، ناصر خسرو، رودکی، فردوسی، حسن صباح، خیام و حافظ و اخوان صفا هستند. نویسنده اندیشه این شخصیت‏ها را در ذیل عقاید اسماعیلیه توضیح می‏دهد.
کار نشر این اثر را انتشارات قوانین بر عهده داشته است.

 عذر تقصیر به پیشگاه محمد (ص) و قرآن

یکی از آثار تحلیلی و منصفانه درباره حضرت محمّد و قرآن است که از سوی مستشرقان نوشته شده است. در این کتاب، جان داونپورت با هدف دفاع از پیامبر اسلام و قرآن در برابر تهمت‏ها و نسبت‏های ناروای اروپایی‏ها به تحلیل زندگی خاتم پیامبران و برخی تعالیم اساسی کتابش پرداخته است و نشان می‏دهد که محمّد و قرآن آنگونه که غربی‏ها تصور کرده‏اند نیستند. کتاب در چهار بخش تنظیم شده است: ابتدا بحث‏های کلی زندگی پیامبر مانند تولد، بعثت، هجرت و رحلت و حوادث در یک تحلیل و تصویر منسجم بررسی شده سپس درباره مفاهیم، معارف و زیبایی‏های قرآن و بدفهمی‏های مستشرقان از آن مشخص شده است. بخش دوم تا چهارم به مطالبی درباره قرآن، تحصیل دانش از دیدگاه مسلمانان، سعادت و شقاوت، میزان، روز قیامت، ایتام، آیات اخلاقی، محبت، زن، غیبت، پدر و مادر و روح و دیگر مباحثی که در قرآن آمده اختصاص یافته است. ترجمه کتاب را‏غلامرضا سعیدی برعهده داشته ومؤسسه فرهنگی جهان رایانه کوثر آن را منتشر کرده است.

 نورالأنوار

منظومه‏ای عرفانی از رضاقلی میرزا قاجار است در شرح مناقب و فضایل پیامبر اسلام. کتاب حاضر دارای یک مقدمه تفصیلی است که در آن شرح حال برخی شخصیت‏های سلسله کوثریه نعمت‏اللهی و از جمله زندگی و آثار مجنون علیشاه و مبانی کلی عقاید آن درباره توحید و پیامبر آمده سپس متن منظومه تصحیح شده است.
در این منظور بسیاری از تلمیحات قرآنی مثل آیه الله نور السموات و الارض، المصباح فی زجاجه، الرحمن علی العرش الستوی و حقایق حدیثی مورد استشهاد قرار گرفته و در پرتو آن‌ها رابطه پیامبر با هستی، و دیگر مباحث عرفانی بیان شده است. از جمله درباره نسبت خضر و موسی، سبع آیات موسی، فقر، تجلی، هفت وادی طریقت و هفت عهد سالکان اشعاری تنظیم شده است. کتاب به کوششِ یوسف‏بیگ باباپور تحقیق شده و نشر اوحدی نیز آن را چاپ کرده است.

 حکمت‏نامه پارسیان: فرهنگ اسلامی در آینه امثال و حکم فارسی

مجموعه‏ای گسترده از حکمت‏ها و ضرب‏المثل‏هاست. مبنا و مستند این حکمت‏ها در دو بخش گزارش شده است. ابتدا بعد از عنوان و مدخل اصلی مستندات قرآنی و روایی آمده و سپس ضرب‏المثل‏ها و مترادفات و توضیحات فارسی و شواهد مختلف آن در شعر و متون گذشته ادبیات فارسی. این فرهنگ به صورت موضوعی تدوین شده تا فهم مضمون مثل‏ها و حکمت‏ها آسان شود و به اندوخته علمی خواننده اضافه نماید. برخی از مفاهیم و موضوعات کتاب عبارتند از: آب، آخرت، ادب، اعتدال، اوصاف، جنگ، خواب، دوستی، خیانت، زن، زهد، ستم، سکوت، سلام، غیبت، مهربانی، همت، همسایه و یاد خدا. نشر جمال، این کتاب 760 صفحه‌ای را در 1000 نسخه، چاپ و به قیمت 70000 ریال عرضه کرده است.

 دره التاج

از متون فلسفی جامع و دایره‏المعارف‏گونه در سده هفتم هجری ومتعلق به قطب‏الدین شیرازی، محمود بن مسعود
(634-710ق) است. این کتاب اقسام مختلف حکمت نظری را مطابق الشفای بوعلی‏سینا طرح کرده اما برخلاف او به روش ریاضی بیشتر پرداخته و از مشرب اشراقی در تحلیل مطالب کمک گرفته است. کتاب حاضر در واقع اقسام مهم حکمت را از نظری و عملی بر طبق تفسیر ارسطو در بر گرفته و بعد از مقدمه‏ای در فضیلت دانش و دانش‏اندوزی در دوازده رشته مطالب ارزنده‏ای در شرح حقایق نظری و عملی گفته است. خاتمه کتاب یک دوره حکمت عملی است شامل کلام، عبادات، فقه، سیر و سلوک، سیاست، خانه‏داری و اخلاق که کتاب الشفای بوعلی‏سینا از آن خالی مانده است.. این اثر 5 جلدی، به کوششِ محمد مشکوه(1280-1359 در یک جلد توسط انتشارات حکمت عرضه شد.

 مبارزات شیعیان در دوره نخست خلافت عباسیان

تحلیلی تاریخی از شورش‏ها و مبارزات شیعیان از زمان پیامبر تا پایان دوره نخست خلافت عباسیان در سال 232ق است. نویسنده بر پایه منابع و اسناد و سیره‏نگاری‏ها و احادیث سعی می‏کند ابعاد این وضعیت را مورد بازخوانی قرار دهد و با ترسیم موقعیت شیعیان و جامعه اسلامی در زمان‏های مختلف سیر مبارزاتی شیعیان را در جنبه‏های فکری، دینی و اجتماعی بررسی نماید. نویسنده برخلاف دیگر پژوهشگران اهل‏سنّت نسبت به شیعه به مفهوم عام و مبارزات آن‌ها رویکرد مثبتی دارد و با بی‏طرفی و روحیه علمی رویدادها و حوادث را بررسی و تحلیل می‏نماید. نویسنده معتقد است: «مبارزات میان فرقه‏ها و از جمله مبارزات شیعان با دیگر نحله‏ها و حکومت‏ها تلاشی بوده برای استقرار دموکراسی». از طرفی خود این تلاش‏ها و مبارزات نشانه زنده بودن و تحول و بازسازی جامعه و پویایی آن بوده است. در بخش‏های پنجگانه کتاب نویسنده نتایجی به دست آورده و در پایان آن را مبنایی برای بررسی علل و عوامل استمرار این مبارزات در زمان‏های بعد قرار داده است. ترجمه این اثر را‏ سیدکاظم طباطبائی انجام داده وشرکت به نشر در مشهد آن را چاپ کرده است.

 تاریخ اجتماعی ایران: از انقراض ساسانیان تا انقراض امویان

تحقیقی تحلیلی درباره تاریخ جامعه ایران در عصر ساسانیان و قرون اولیه اسلامی است. نویسنده در تحلیل‏های خود از دیدی جامع و دقیق برخوردار است و تلاش می‏کند اتفاق‏ها و حوادث سیاسی را بر مبنای وضعیت اجتماعی و پیامدهای خاصی که هر قیام و نهضت و جنبش و اصلاحات در گذشته تاریخ ایران، ایجاد می‏کرده مطالعه نماید. به همین جهت این اثر شأن خاصی در تاریخ سیاسی و فلسفه اجتماعی ایران دارد. عناوینی مانند سرنوشت ساسانیان، دوگانگی در ایران ساسانی، جامعه روحانی در دوره ساسانی، طبقات مردم، حقوق شخصی در عصر ساسانی، روابط ایران و عربستان، سیرت رسول اکرم، خلافت، استیلای نازیان بر ایران، اوضاع اقتصادی ایران در این دوره، پول، سازمان اداری و روش حکمرانی و تبلیغات سیاسی و مذهبی از مباحثی است که طرح تاریخ اجتماعی ایران را در آن مقاطع خاص پیگیری و تحقیق می‏کنند. عمده امتیاز این کتاب در تحلیل‏های ویژه‏ای است که در مورد شکست ایران از اعراب مطرح می‏شود و اینکه پیامدهای این شکست به کجا منتهی شده است. نویسنده کتاب سعید نفیسی است و به کوششِ عبدالکریم جربزه‏دارتوسط نشراساطیر عرضه شده است.

 سرّ الأسرار: شرح حدیث معراج

ترجمه و شرح مفاهیم و مضامین حدیث معراج است. این حدیث از مفصل‌ترین سخنان و کلمات دینی است که تمام تعالیمات و معارف اسلامی را پوشش داده است. این حدیث حاوی بایدها و نبایدهایی است که از جانب خداوند بر پیامبر نازل شده و او برای سعادت بشریت آن‌ها را ابلاغ کرده است. در هر بخش بندها و فقه‏هایی از حدیث نقل و سپس ترجمه و بعد شرح تحلیلی مفاهیم و مضامین آن صورت می‏گیرد. در شرح هر یک از رذایل و فضایل و موضوعات و معارف این حدیث، تلاش شده مستندات قرآنی و روایی بسیار دیگر یافت شود و به عنوان توضیح و تکمیل مضامین جنبه‏های مختلف هر موضوع را از ابعاد گوناگون روشن می‏نماید. مولف این مجموعه چهار جلدی، علی سعادت‌پرور است که توسط محمدجواد وزیری فرد به فارسی ترجمه شده است. موسسه احیاء کتاب نیز ناشر آن است.

 آداب راز و نیاز به درگاه بی‏نیاز، ترجمه عده الداعی و نجاح الساعی همراه با شرح اسماءالله

از متون اخلاقی شیعه درباره استجابت دعا مربوط به سده نُه هجری است. نویسنده(ابن فهد حلی، احمد بن محمد757-841) که از عالمان شناخته شده شیعی است با تفحص در متون ادعیه و زیارات و نیایش‏های معصومین درصدد است درباره اهمیت دعا بحث نماید. به نظر وی برای اجابت دعا مواردی مثل خصوصیت دعاها، اصناف دعاکننده‏ها، حالات دعاکننده‏ها و مکان‏های دعا و اوقات دعا از شرایط و مقدمات محسوب می‏شوند و در این کتاب طی شش باب به بحث و بررسی آن‌ها می‏پردازد. عناوین اصلی این شش باب عبارتند از: در تحریض بر دعا، علل اجابت دعا، در احوال نیایشگر و در کیفیت دعا، ذکر و تلاوت قرآن. مشرب نویسنده اخلاقی عرفانی است. در شرح دعاها و مضامین آن‌ها از تأویل‏ها و شیوه صوفیانه و عارفانه استفاده می‏کند و اسماء و صفات حق‏تعالی را بر مبنایی کاملاً عرفانی شرح می‏دهد. ترجمه‏ این اثر رامحمدحسین نائیجی انجام داده و انتشارات مطبوعات دینی آن را عرضه کرده است.

 آسیب‏شناسی دینی

مجموعه مقالاتی است که در زمان‏های مختلف بر محور شناخت آسیب‏های دین نوشته شده و نویسنده در آن‌ها تلاش نموده وجوه عراضی و خاک‏آلوده دین را از گوهر و حقیقت دین جدا کند. او در پی دیانت و معنویت پاک است و با طرح مباحثی مانند اینکه چگونه جذابیت دین به دافعیت تبدیل می‏شود؟ یا چگونه دین دستاویز متولیان و مبلغان آن قرار می‏گیرد، اهمیت مدارا در دین، نسبت دینداری و جامعه مدنی، سیره پیامبر در عبادت و عدالت‏ورزی جوانی و دینداری، نشانه‏های مختلفی از آسیب‏ها و ضعف‏ها را در حوزه دین‏‏ورزی شناسایی کرده است. نویسنده می‏خواهد خواننده را به فهم درست دین و شناخت پیام و گوهر دینداری و هشدار از انحراف و کجروی‏هایی که از سوی وابستگان دین در مکتب تشیع در طول تاریخ ایجاد شده, دعوت کند. این مجموعه را انتشارات امید فردا عرضه کرد.

 یک حرف صوفیانه: سخنانی از عارفان

مجموعه گفتارها، کلمات قصار و نکته‏گویی‏هایی است که از لابه‏لای متون عرفانی و نشر دلکش و زیبای گذشته فارسی گردآوری و ذیل مضامین و موضوعات گوناگون تدوین و تنظیم شده است. منابع مورد مراجعه شامل همه متون عرفانی مخصوصاً متون منشور و زیبای فارسی مانند اسرار التوحید، انسان کامل، ترجمه احیاء علوم‏الدین، ترجمه رساله قشیریه، سوانح، شرح تعرف، فیه ما فیه، کشف الأسرار، کیمیای سعادت، گلستان، لمعات، مقالات شمس تبریزی و نامه‏های عین‏القضات همدانی می‏باشد و موضوعات هم شامل مضامین و مقوله‏های عرفانی اخلاقی است که محتوای عرفان و تصوف را تشکیل می‏دهند مانند: رازها و نیازها، آرزو داشتن، آزادگی و دلبستگی، ابلیس و شیطان، ادب و آداب، اندوه و دردمندی، بهشت و دوزخ، تسلیم و رضا، خردمندی و دیوانگی، زهد و زاهد، شوق و اشتیاق، صدق و اخلاص و.... این اثربه کوششِ محمود عابدی‏ و توسط انتشارات سخن عرضه شد.

 فلسفه اسلامی و یهودی به روایت ژیلسون

این اثر ترجمه فصلی از کتاب «تاریخ فلسفه مسیحی در قرون وسطی» از اتین ژیلسون است که در آن به معرفی فیلسوفان مسلمان و یهودی از آن حیث که بر شکل‏گیری فلسفه مدرس تأثیر گذاشته‏اند، پرداخته است. عمده بحث‏ها درباره ابن‏سینا و ابن‏رشد است و نویسنده در آن به ویژه بسیاری از ابتکارات ابن‏سینا در نظام فلسفه ارسطویی را اشاره‏‏وار و مختصر بیان می‏کند. در بخش فلسفه یهودی شرح افکار و تأثیرات فکری ابن جبرول و موسی بن میمون آمده است. مجموعه نظام فلسفی که فیلسوفان یهود و اسلامی طراحی کرده‏اند به اعتقاد نویسنده نظامی هماهنگ و منسجم را به وجود آورده و تأثیری ماندگار بر فیلسوفان قرون وسطی گذاشته است. نویسنده ابتدا شرحی تحلیلی از فیلسوف ارائه می‏کند سپس کتابشناسی کاملی از آثار آن فیلسوف و آثار مربوط به او را همراه فهرستی از اهم مباحث مطرح شده می‏‏آورد. ترجمه‏ کتاب را حسن فتحی انجام داده ومؤسسه انتشارات حکمت نیز آن را روانه بازار نشر کرد.

 شرح برهان شفا

شرح و توضیح مقاله اول از کتاب برهان از کتاب گسترده الشفاء ابن‏سیناست. کتاب برهان مشتمل بر چهار مقاله و 41 فصل است. مقاله اول که موضوع تحلیل کتاب حاضر است دوازده فصل دارد. در فصل اول مبادی و مبانی تصوری و تصدیقی فن برهان و غرض از این فن بحث شده و در فصل بعدی جایگاه و مرتبت برهان مشخص گردیده است. در فصل سوم با طرح این نگره که هر تعلیم و آموزشی مسبوق به علمی پیشین است طرح فصل‏های بعدی را بنیانگذاری می‏کند که در آن از مبادی قیاس‏ها، مبادی علوم و اصناف حد وسط، کیفیت به دست آوردن مجهول از معلوم، علم کتب و استقراء، کلیات خمس، علم یقینی، اخص و اعم در استنتاج، مقدمات برهان و مبدأ و طبیعت برهان بحث می‏شود. چنانکه پیداست اصل اولیه در همه این فصل‏ها شناسایی همان علم و کشف آن است و راههای رسیدن به آن. محمدتقی مصباح یزدی مولف و مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)ناشر کتاب است.

 تأملات و تحقیقات پیرامون برخی مسائل فلسفه و کلام

مجموعه مقالات و تحقیقات و مطالعاتی است که در حوزه کلام و فلسفه انجام شده است. این مقالات طیف گسترده‏ای از موضوعات سنّتی فلسفه قدیم اسلامی را تشکیل می‏دهند. محور بحث‏ها و مقالات بر پژوهش موضوعات و مسئله‏ها و نقل و ارزیابی اندیشه فیلسوفان و متکلمان گذشته اسلامی مانند فارابی، ابن‏سینا، سهروردی، ملاصدرا، ابن کمونه و خیام است. برخی از موضوعات مورد تحقیق عبارتند از: اصالت وجود و ماهیت، صفات واجب، علم باری تعالی به جزئیات، مثل افلاطونی، ارباب انواع، اتحاد عاقل و معقول، وجود ذهنی، تقسیم مقسم به جوهر و عرض، عصمت پیامبران، کلیات خمس. در مباحث کلامی نویسنده از تحلیل آیات و روایات غافل نمانده است. این مجموعه به همت زهرا مصطفوی تدوین شد و انتشارات موسسه اطلاعات آن را عرضه کرد.

 فلسفه تحلیلی و نظریه شناخت در فلسفه اسلامی، تقریرات درس‌های استاد مهدی حائری

مجموعه‏ای از تقریرات دروس فلسفه استاد مهدی حائری است که در دو بخش توسط عبدالله نصری تنظیم شده است. بخش اول سلسله درس‏های استاد در فلسفه تحلیلی است که بر مبنای کتاب مسائل فلسفه برتراندراسل به نقد و بررسی نظریه شناخت در فلسفه غرب پرداخته است. در بخش دوم درس‏های استاد حائری راجع به مسائل علم‏شناسی فلسفی از دیدگاه فلسفه اسلامی مورد پژوهش قرار گرفته در این بخش مباحثی مانند اثبات عالم خارج، موضوع بی‏‏واسطه ادراک، واقعیت عینی علم ما به عالم خارج، نظریه شناخت، علم حضوری و حصولی، تقسیمات و تعریف علم، مطابقت در علم، اثبات علم، مشکل وجود ذهنی، رابطه علم با معلوم، اتحاد عاقل و معقول، مراتب ادراک. در همه این بحث‏ها تفحص در آراء فیلسوفان شرق و غرب و مقایسه بین آن‌ها صورت گرفته است نشر علم این کتاب را عرضه کرد.

 کشف الآیات الفبایی(موضوعی)

معجم الفاظ و مفاهیم و موضوعات قرآن کریم است. سیدمهدی آیت‏اللهی این کتاب را برای عموم و استفاده همگانی نوشته، از این‏رو معجم فلوگل و فؤاد عبدالباقی را که بر پایه ریشه الفاظ تدوین شده تأمین‏کننده نیاز عموم ندانسته است. معجم حاضر به گونه‏ای طراحی شده که هر شخصی می‏تواند به راحتی به الفاظ و واژه‏های قرآن دست بیابد، کلمات قرآن با حروف سیاه و درشت‏تر از بقیه اطّلاعات ثبت شده و بعد از آن نام سوره‏ها و شماره آیه و محل نزول یعنی مکی یا مدنی بودن آن مشخص شده است. شماره مخصوص مقدار تکرار هر کلمه در پرانتز به دنبال واژه‏ها ثبت شده است. از جهت آسان دست‏یابی و همگانی بودن این اثر بر منابع تخصصی مانند کشف الآیات رامیار و معجم فؤاد عبدالباقی ترجیح دارد. جهان‏آرا ناشر این کتاب است.

 تفسیر قرآن مجید برگرفته از آثار امام خمینی(ره)

گزیده‏های تفسیری از میان آثار مختلف تفسیری، اخلاقی، عرفانی و فقهی امام خمینی(ره) است. امام خمینی‌(ره) غالباً نگرش عرفانی و تأویلی را در تفسیر آیات به کار می‏گیرد. او در تفسیر آیات و مفردات قرآنی به آیات دیگر و سنت و روایات مأثوره توجه دارد در واقع او آمیزه‏ای از تفسیر قرآن به قرآن، تفسیر قرآن به سنت و به عقل و تفسیر با روش شهودی را با تأکید بر جنبه شهودی و باطنی به کار می‏گیرد. تمام ویژگی‏ها و خصوصیات رفتار تفسیری امام‌خمینی‌(ره) در جلد اول این مجموعه چند جلدی به تفصیل و طی دَه فصل بحث شده است سپس بر اساس ترتیب فعلی سوره‏ها تمام تکه‏ها و قطعات تفسیری آیات تنظیم شده است. عنوان‏گذاری موضوعات و ترجمه آیات به متن تفسیر اضافه شده و در تعلیقات ابهامات و اجمال موجود در تفسیرها که اقتصادی اینگونه گزینش‏هاست که از پیش به منظور یک تفسیر جامع و کامل نگارش نیافته و نیز شرح مضامین عرفانی و فلسفی آمده است. این مجموعه پنج جلدی به کوششِ محمدعلی ایازی و زیرنظرِ مرحوم آیت‌الله محمدهادی معرفت انجام گرفت، و مؤسسه چاپ و نشر عروج نیز آن را روانه بازار نشر کرد.

 پژوهشی پیرامون مفردات قرآن

فرهنگنامه پژوهشی در شناخت الفاظ و واژه‏های قرآنی از علی رازینی است. تنظیم واژه‏ها و مدخل‏های قرآنی بر اساس ریشه واژه‏ها بوده نه شیوه الفبایی و نگارش آن بر مبنای آخرین معجم‏نگاری‏ها در ثبت واژگان قرآنی صورت گرفته است. نویسنده واژه‏های دخیل را با قرار دادن یک ستاره از بقیه واژه‏ها متمایز کرده است. ویژگی دیگر این اثر یک دست عمل کردن در دامنه پوشش به واژه‏های قرآنی است. نویسنده به طور یکسان به بررسی مفاهیم همه افعال و بخش عمده‏ای از اسماء پرداخته و از مفاهیم حرفی خودداری کرده است. علاوه بر آوردن معادل متعدد فارسی در مورد واژه‏های با معانی متفاوت سعی کرده همه این معانی را پوشش دهد. به هر حال اثری پژوهشی است که ریشه‏های اختلافی الفاظ را ذکر می‏کند، دخیل‏ها را از اصیل‏ها متمایز می‏نماید و غیر از تک‏واژه‏ها اصطلاحات و عبارات‏گونه‏ها را هم مورد بحث قرار می‏دهد. دفتر پژوهش و نشر سهروردی ناشر این کتاب است.
 پژوهش‏های قرآنی علامه شعرانی در تفاسیر مجمع البیان، روح البیان و منهج الصادقین:
تنظیم و گردآوری پانوشت‏های علامه شعرانی بر سه تفسیر مهم شیعه یعنی مجمع‏البیان، منهج الصادقین و روح‏الجنان است. روش تفسیری و تعلیقه‏نویسی علامه شعرانی توجه داشتن به اصولی اخلاقی از پیش مفروض است تا مقاصد آیات و معانی آن بهتر فهم گردد از جمله وی در تفسیر و نگارشات و تعلیقات تفسیری خود بر مذمت شهوت‏پرستی و حب لذت و خوشگذرانی، عیب ستم و ستمگران، انقلاب‏جویی و تجددخواهی که منجر به تغییر احکام شود، محاجه با دهریان و تحذیر مردم از متابعت کفار و ترویج عادات و رسوم آن‌ها تأکید می‏کند و در جلد حاضر تفسیر منهج‏الصادقین از ابتدا تا انتهای قرآن کریم بر مبنای ترتیب فعلی آن است. در هر آیه ابتدا سخن صاحب تفسیر و بعد تعلیقه و نقد و شرح علامه شعرانی نقل شده است. جلد اول این مجموعه به کوششِ محمدرضا غیاثی کرمانی توسط بوستان کتاب قم عرضه شد.

 مجموعه مقالات اعتقادی

مجموعه مقالات عقیدتی و کلامی از حبیب‏الله طاهری است که در مناسبت‏ها و زمان‏های مختلف به منظور شرح صحیح و دفاع مناسب از پاره‏ای موضوعات دینی صورت گرفته است. نویسنده معتقد است در معارف اسلامی ابعاد سه‏گانه اخلاق، عقیده و عمل به طور منسجم در نظام فکری دین طراحی شده است. بنابراین بحث‏هایی درباره حقیقت وحی، وحی و تجربه نبوی، نقد دیدگاه تجربه دینی، مهدوی موعود، حکومت جهانی مهدی و جهانی شدن، تجسم اعمال، بداء، معاد جسمانی و رجعت به رغم اختلاف موضوعی امّا در این خصوصیت که هدف آن‌ها ارائه این چهره منسجم و ذوابعاد است مشترک هستند. در این بحث‏ها با استناد به آیات و روایات نویسنده آموزه‏های مخصوص شیعه را راهی برای رستگاری و نجات و عمل به اسلام می‏داند. نشرزائراین کتاب را منتشر ساخت.

 میرزای نائینی و نظام سیاسی مشروطه

پژوهشی از سید طه‌هاشمی در اندیشه سیاسی میرزای نائینی و طرح او برای نظام مشروطیت است. نائینی مدافع نظام مشروطیت در مقابل نظام استبدادی است. او این نظام را بر پایه قانون، اجرای عدالت، آزادی‏ها، برابری و عقلانیت توجیه می‏کند و استدلال‏هایی از متون دینی برای مشروعیت آن به کار می‏گیرد. این کتاب سیر فکری و شیوه استدلال نائینی را به علل معرفتی و دلایل و زمینه‏های اجتماعی رویکردی که او انتخابش کرد پیوند می‏زند و بر محور تاریخ مشروطیت و مقوله‏های مؤکد آن نهضت و بر پایه کتاب تنبیه الامه شالوده افکار نائینی را آشکارتر نشان می‏دهد. در بخشی از کتاب در مبحث دین و سیاست نویسنده قصد دارد از مؤلفه‏های فکری نائینی کمک بگیرد و یکی از مباحث جامعه و سیاست امروز را مطالعه نماید. نشرمهرنامک ارائه کننده این کتاب است.

 فقه منهجی(فقه روشمند و استدلالی)، در مذهب امام شافعی‌(ره) جلد2، 4

مجموعه احکام استدلالی در بیان مسائل مختلف ابواب فقه اسلامی شامل عبادات، احکام خانواده، معاملات، احکام جامعه بر اساس فقه و اندیشه شافعی است. روش تحلیلی کتاب اینگونه است که هر موضوع ابتدا تعریف می‏شود و ادله و مستندات آن مورد بحث واقع شود. در نقل روایات و آنچه به عنوان سنّت پیامبر مطرح است سعی بر آن است که احادیث مورد توجه دیگر فقیهان و حدیثی که از صحت برخوردار است مبنای تشریح و استنباط احکام واقع شود، ترجمه‏ این مجموعه را فرزاد پارساو محمدعزیزحسامی بر عهده داشته و نشر سنندج آن را منتشر ساخته است.

 مراسلات، منتخبی از اسناد کتابخانه میرزا محمد کاظمینی

مجموعه‏ای متنوع از نامه‏ها، عریضه‏ها، خطوط و امضاها و مهرهای شخصیت‏های مختلف در طی زمان‏های گوناگون مخصوصاً سده سیزدهم است. از طریق این مراسله‏ها و نامه‏ها علاوه بر شناسایی نکات تاریخی و اجتماعی برای شناخت جامعه هر عصر می‏توان نکاتی مانند بررسی نوع خط، نوع مرکب و کاغذ، انواع لقب‏ها و شخصیت‏ها، شروع و پایان نامه‏نگاری را به عنوان نکات آموزنده فرا گرفت. از برخی عناوین مراسلات مانند درخواست ضمانت حاجی سیّدمرتضی تاجر، عریضه جهت خان مستوفی، کشف اموال مسروقه، صورت وضعیت ارسال اجناس، عریضه رعایای یکی از روستاهای ندوشن که از آن‌ها دو بار ملیات مطالبه شده، می‏توان موضوعات مختلف این 213 مراسله را تا حدودی مشخص کرد. تدوین این اثر برعهده سیدصادحسینی اشکوری و نشر آن به همت مجمع ذخائر اسلامی بوده است.

 جنبش حسینیان، ماهیت فکری و تکاپوهای سیاسی

پژوهشی درباره حسینیان و قیام‏ها آن‌ها بر ضد حکومت عباسیان در سده‏‏های نخستین اسلامی است. این کتاب پایان‏نامه ‏دکتری محمدحسن‌الهی بوده و در چهار فصل تدوین یافته است. در فصل اول دلایل شکل‏گیری جنبش حسینیان و منابع تحقیق بحث شده سپس به صورت عمیقی مسئله خلافت به عنوان نقطه مرکزی اختلاف میان عباسیان و حسینیان تحلیل شده است و نگرش هر یک از طرفین اختلاف میان عباسیان و حسینیان تحلیل شده است و نگرش هر یک از طرفین اختلاف بحث شده است. حسینیان به رهبری عبدالله بن حسن مثنی مشروعیت حکومت عباسیان را زیر سؤال می‏بردند نویسنده در فصل سوم مراکز فعالیت سیاسی حسینیان، شخصیت‏ها و مراحل و کیفیت طراحی قیام‏ها توضیح داده شده است. در بخش بعدی آثار سیاسی این جنبش بررسی شده است. جنبش حسینیان با بهره‏گیری از مفاهیم مشترکی مانند اهل‏بیت، مهدویت، ذوالقربی، و برخی ایده‏های اصلاح‏گرایانه به مبارزه علیه کسانی پرداختند که از همان مفاهیم بهره‏برداری سیاسی می‏کردند. نویسنده معتقد است خود حسینیان و علویان به گونه‏ای زمینه شکل‏گیری عباسیان را با فعالیت‏های تبلیغی علیه امویان ناخواسته ساماندهی کردند. این اثر به همت موسسه شیعه شناسی منتشر شده است 

برچسب‌ها