زمانی که جشن خودکفایی در ایران برگزار شد شاید هیچ‌کس تصور نمی‌کرد که زمانی این کالا دوباره تبدیل به یکی از اقلام وارداتی کشور شود. درباره مشکلات و چالش‌های سیاستگذاری در تولید این محصول استراتژیک با دکتر محمدرضا پورابراهیمی، نایب‌رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس گفت‌وگو کرده‌ایم.
- مهم‌ترین دلایلی که باعث شد خودکفایی در تولید گندم از بین برود چیست؟
در حال حاضر مشکل اصلی در بحث محصولات کشاورزی این است که آنچه به‌عنوان قیمت‌های خرید تضمینی مطرح می‌شود، قیمت منطقی این محصولات نیست. در سال گذشته قیمت 380تومان برای خرید هر کیلو گندم اعلام شد حال‌آنکه قیمت واقعی محصول بسیار بالاتر از این رقم است. به این ترتیب در سال گذشته حجم زیادی از سیلوها که باید پر از گندم می‌شد خالی ماند و حدود 40درصد سنوات قبل از سوی سیلوها گندم خریداری شد. دلیل هم این بود که این رقم برای کشاورز مقرون‌به‌صرفه نبود. اتفاق مهم‌تر این بود که حجم زیادی از واردات گندم با ارز مرجع انجام شد و این امکان وجود داشت که با خرید تضمینی به قیمتی بالاتر، کشاورز را ترغیب به فروش محصولات کنیم و مانع از خروج ارز از کشور شویم. این امر نشان می‌دهد که تصمیمات اقتصادی در بخش کشاورزی منطقی نبوده است.
- پیشنهاد شما برای ایجاد مجدد خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی چیست؟
الان قیمت گندم باید متناسب با ارزی تعیین شود که امکان رقابت را برای صادرکننده ایجاد می‌کند، به‌نحوی که حتی بتواند مزیت‌های صادراتی را پوشش دهد. اگر می‌خواهیم در تولید گندم به‌خودکفایی و حتی صادرات برسیم باید اجازه دهیم که این محصول با قیمت صادراتی قیمت‌گذاری شود. اگر این اتفاق افتاد می‌توان به‌خودکفایی امیدوار بود. به‌هرحال در شرایطی که قیمت عوامل تولید در حال آزادسازی است، طبیعی است که قیمت محصول هم باید در شرایط واقعی‌تری تعیین شود. الان نگرانی مجلس این است که در کالاهای اساسی مانند گندم، صادرات مجدد انجام شود که این اتفاق به‌مراتب بدتر از عدم‌خودکفایی و تضعیف تولیدات است. یعنی گندمی به کشور وارد و دوباره صادر شود. تمام منافع این کار به جیب افرادی می‌رود که قصد تجارت و فعالیت‌های بازرگانی دارند. اگر بخواهیم در تولید محصولات کشاورزی به‌صورت منطقی تصمیم‌گیری و اجرا داشته باشیم باید شرایطی را فراهم کنیم که محصولات تولید‌شده متناسب با نرخ ارزی که امکان صادرات را برای تولیدکننده ایجاد می‌کند، تعیین قیمت شود.
- در این صورت آیا شاهد گران‌شدن برخی مواد غذایی اصلی نخواهیم بود؟
دولت همان یارانه‌ای را که برای خرید گندم می‌داده می‌تواند به محصولات تولید‌شده بدهد اما در این صورت گندم از کشاورز با قیمت مناسب خریداری می‌شود و تولید کشور کاهش پیدا نمی‌کند. حتی چه اشکالی دارد که پس از تأمین نیازهای داخلی، کشاورزان اقدام به صادرات گندم کنند؟ دولت می‌تواند مانند سنوات قبل یارانه‌ای را که بابت مواد غذایی می‌داده به این بخش هم بدهد. الان گندم با ارز مرجع وارد می‌شود درحالی‌که می‌توان همان میزان گندم را با نرخی وارد کرد که به نفع کشاورز هم باشد. اساسا درباره هریک از محصولات کشاورزی باید چنین رویه‌ای را در پیش گرفت؛ ضمن اینکه باید عوامل تولید را هم درنظر گرفت. به‌هرحال قیمت سم، کود، نیروی انسانی و سایر هزینه‌های کشاورزی هم با دلار آزاد محاسبه می‌شود نمی‌توان از کشاورز توقع داشت که محصول خود را با قیمتی پایین بفروشد. به‌نظر می‌رسد که برای ایجاد خودکفایی در کشور باید اجازه داد قیمت‌ها براساس نرخ ارز مرکز مبادلات واقعی شود.