این روزها خبرهایی از ساخت سالن‌های جدید تئاتری به گوش می‌رسد تا با اضافه‌شدن آنها به مجموعه سالن‌ها بار ترافیکی نمایش‌های اجرا نشده کمتر شود. هرچند این روزها شاهد اضافه شدن سالن‌های تئاتری هستیم به همین دلیل نیاز است که برای مدیریت سالن‌های تئاتری و جذب مخاطب به‌دنبال راهکارهای جدیدی بود. در این گزارش نگاهی داریم به سالن‌هایی که در چند سال اخیر ساخته شده اند.
تماشاخانه ایرانشهر سه، رفع کمبود فضاهای فرهنگی
سرانجام شامگاه دوشنبه بیست‌وسوم مردادماه در باغ هنر خانه هنرمندان ایران، تماشاخانه ایرانشهر سه افتتاح شد. تاریخ شکل‌گیری رسمی این تماشاخانه به مهرماه سال گذشته برمی‌گردد. در این زمان قرارداد احداث و بهره‌برداری از نخستین سالن پیش‌ساخته تئاتر کشور بین مجید سرسنگی، مدیرعامل خانه هنرمندان ایران و رئیس تماشاخانه ایرانشهر با رضا حداد، کارگردان تئاتر منعقد شد.این سالن که به‌عنوان تماشاخانه ایرانشهر سه نامگذاری شده، در ضلع شمال‌شرقی باغ هنر قرار دارد؛ فضایی که با حمایت شهرداری تهران، معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران و شهرداری منطقه شش برای رفع کمبود فضاهای فرهنگی به خانه هنرمندان واگذار شده است.23مرداد ماه دکتر ایازی، معاون اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در افتتاح این تماشاخانه اعلام کرد که تا پایان امسال از چندین سالن نمایشی در سطح تهران بهره‌برداری خواهد شد که از آن جمله می‌توان به مرکز تئاتر حرفه‌ای ایران با هفت سالن نمایشی در خاوران، مرکز نمایش‌های آیینی در خیابان شریعتی، یک سالن در اراضی عباس‌آباد، یک سالن در باغ کتاب تهران و سالن‌هایی دیگر اشاره کرد. هرچند که ساخت این سالن به‌دلیل اعتراض مردم محلی مدتی متوقف شد اما با صحبت‌های مسئولان این مشکل برطرف شد و آنطور که دکتر مجید سرسنگی در نشست خود با رسانه‌ها اعلام کرد مشکلات تماشاخانه ایرانشهر سه برطرف شده و به‌زودی به جمع سالن‌های تئاتری اضافه خواهد شد.
تماشاخانه پارین، در دل زمان
کمبود سالن‌های تئاتری و تمرکز سالن‌های تئاتری در یک نقطه تهران نکته‌ای است که رهایی از آن شاید به این راحتی‌ها ممکن نباشد. اما این روزها بهزاد مرتضوی که نمایش «یک تنبیه باشکوه» را در تالار حافظ در حال اجرا دارد، تماشاخانه پارین را در باغ موزه «تماشاگه زمان» روبه‌راه کرده است. موزه تماشاگه زمان بنایی قدیمی و دوطبقه است که حدود ۸۰سال قدمت دارد. این موزه در مکانی حدود ۵هزار مترمربع واقع شده و بنای آن حدود ۷۰۰ مترمربع و دو طبقه است.
پیشینه این باغ به دوره محمدشاه و ناصرالدین‌شاه برمی‌گردد. تماشاخانه پارین در ساختمان کناری کاخ اصلی این باغ واقع شده و دارای ظرفیتی حدود ۱۰۰ نفر است. اگرچه ظرفیت سالن کم است اما نباید امکانات حرفه‌ای این سالن را نادیده گرفت. در حال حاضر این تماشاخانه صبح‌ها برای کودکان کار اجرا می‌کند و بعدازظهرها برای بزرگ‌ترها. باید گفت که افتتاح این تماشاخانه با هزینه شخصی شاید در ابتدای امر هزینه‌های جاری را برنگرداند اما با مدیریت درست و اجرای نمایش‌های حرفه‌ای قطعا به مرور تماشاگران خودش را پیدا خواهد کرد. البته دیدن نمایش در این محل خالی لطف نیست چرا که می‌توان بعد از آن گشتی هم در باغ موزه زمان زد و از زیبایی‌های این موزه لذت برد.
تالار حافظ، یک سالن با‌امکانات حرفه‌ای
آذر‌ماه سال1390 تالار حافظ با حضور مسئولان هنری کشور افتتاح شد. این سالن در کنار ضلع شمالی تالار فردوسی و در زمینی به مساحت 400مترمربع قرار گرفته است. این تالار نخستین سالن پرتابل و قابل حمل چند منظوره کشور است. ظرفیت این تالار از حالت یک‌سویه به چهار‌سویه بین 200تا 400نفر است.تالار حافظ همزمان با سیزدهمین جشنواره تئاتر مقاومت کار خودش را شروع کرد. با اجرای نمایش «کمی تاب بخوریم» نوشته محمد چرمشیر و به کارگردانی آروند دشت‌آرای این سالن به مجموعه سالن‌های حرفه‌ای کشور اضافه شد.حسین پارسایی، مدیرعامل وقت، مدیر بنیاد فرهنگی هنری رودکی در زمان افتتاح آن اظهار امیدواری کرد: ساخت چنین سازه‌هایی در تهران و دیگر شهرستان‌ها اتفاق بیفتد چرا که در ساخت چنین سازه‌ای می‌توانیم با کمترین هزینه‌ها و در کمترین زمان بیشترین بهره‌برداری را برای توسعه هنر داشته باشیم.اگرچه تالار حافظ مبتنی بر سازه‌های متحرک و پرتابل است و پس از تالار وحدت تنها تالاری است که پنج بالابر برای تغییر صحنه و بالا بردن دکوراسیون ، آکسسوار صحنه و بازیگر دارد اما به‌نظر می‌رسد که با وجود پتانسیلی که این سالن به‌دلیل امکانات دارد اما به‌دلیل مشکلاتی ازجمله آگوستیک سالن و عدم‌برنامه‌ریزی درست باعث شده که این سالن جای خود را چندان در بین مخاطبان و هنرمندان پیدا نکرده است.
خاوران، مرکز حرفه‌ای برای تئاتر
مرکز تئاتر حرفه‌ای خاوران یکی از مراکزی است که بیش از 85درصد پیشرفت فیزیکی داشته و با تأمین اعتبارات لازم در بحث تجهیزات پیشرفته تا پایان سال به بهره‌برداری می‌رسد. کلنگ این مرکز با اهتمام شهرداری تهران و معاونت امور اجتماعی و فرهنگی، اول شهریور‌ماه سال86 در زمینی به مساحت 28هزار مترمربع در منطقه 15به زمین زده شد.
این مرکز دارای چندین سالن برای اجرای نمایش‌های حرفه‌ای و تجربی با ظرفیت بیش از یک‌هزار نفر است. سالن اصلی این مرکز با ظرفیت یک‌هزار نفر، برای اجرای نمایش‌های حرفه‌ای و امکانات کامل پشت صحنه و کارگاه دکور درنظر گرفته شده است و دو سالن تئاتر با قابلیت چیدمان‌های مختلف برای اجرای تئاتر تجربی(هر کدام به ظرفیت 200نفر)، یک سالن نمایش عروسکی برای کودکان و نوجوانان (به ظرفیت120 نفر)، سه‌سالن تمرین با تمامی امکانات، فضای گردهمایی و برگزاری کنفرانس‌ها و جشنواره‌ها، کتابخانه تخصصی تئاتر، فضاهای باز و اجرای نمایش‌های خیابانی و آیینی، از دیگر بخش‌های این مرکز است.
مرکز نمایش‌های آیینی؛ خانه‌ای برای آیین‌ها
سال‌هاست که اهالی نمایش‌های آیینی از نداشتن مکانی برای اجرای نمایش‌های ایرانی گله‌مند هستند. اما خبرهای خوبی در مورد احداث سالن نمایش‌های آیینی به گوش می‌رسد. مرکز نمایش‌های آیینی در منطقه هفت تهران و در خیابان شریعتی با زیربنایی معادل 18هزار مترمربع واقع شده. این مجموعه دارای دو سالن اجرای تئاتر است که هر کدام ظرفیت 600صندلی را دارد و براساس آخرین استانداردها طراحی شده که امکان اجرای نمایش‌های آیینی ایرانی را با بهترین شرایط در خود فراهم کرده است. آنطور که مدیرعامل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهر تهران اعلام کرده این مرکز تا پایان سال به بهره‌برداری می‌رسد.
خانه نمایش دو، سهم مردم عادی
آخرهای فروردین‌ماه امسال خانه نمایش شماره دو در حالی افتتاح شد که تکلیف بازسازی اداره تئاتر هنوز مشخص نشده بود و البته بعد از گذشت این مدت با وجود اینکه اعلام شده سند اداره تئاتر پیدا شده هنوز تکلیف این محل مشخص نیست. اضافه شدن یک سالن تئاتری به‌خودی خود امری پسندیده است؛ حتی اگر این خانه نمایش سالن نمایشی 24نفره باشد و یک پلاتو جهت تمرین داشته باشد. اما زمانی خبر این افتتاح تلخ شد که مشخص شد این سالن استیجاری است و 170میلیون تومان برای آماده‌سازی خانه نمایش‌دو تهران هزینه شده است. البته وعده داده شد که از این خانه‌های تئاتری در سراسر تهران راه‌اندازی می‌شود؛ وعده هم که تکلیفش مشخص است.
تئاتر محیطی، استفاده از هر فضایاینکه محدودیت، خلاقیت می‌آورد حرف تازه‌ای نیست اما شکل‌گیری تئاتر محیطی در تئاترشهر نشان داد که این حرف کاملا درست است. اواخر زمستان90 و با اعمال دستورالعمل‌های جدید برای اجرای نمایش‌های محیطی در مجموعه تئاترشهر آغاز شد و این طرح خلاق به جاهای دیگر هم سرایت کرد. کمبود سالن این طرح را به‌وجود آورد و به سرعت از سوی هنرمندان هم استقبال شد. اجرای نمایش‌های محیطی شور و حیات به بدنه تئاترشهر داد. هرچند که برخی از تئاتر‌هایی که در فضاهای خالی و بلا استفاده تئاترشهر مثل سالن‌های انتظار، کافه‌تریا، پشت‌بام، راهروها و... اجرا می‌شود، چندان با معیارهای تئاتر محیطی قابل تعریف نیست اما این حرکت که در زمان مدیریت سیدصادق موسوی در تئاترشهر و با سرپرستی عباس غفاری صورت گرفت را می‌توان به فال نیک گرفت.
تماشاخانه ایرانشهر، محلی امن برای تئاترهاافتتاح «تماشاخانه ایرانشهر» یکی از اتفافات خوب در حوزه تئاتر بود. پروژه عمرانی و فرهنگی تماشاخانه ایرانشهر که پیش از این با عنوان سوله‌های ایرانشهر شناخته می‌شد، از سال81 زیرنظر شرکت توسعه فضاهای فرهنگی- هنری شهرداری تهران، تصویب شد ولی ساخت آن به‌طور جدی از سال85 در دستور کار قرار گرفت. ساخت این تماشاخانه با مشکلات زیادی ازجمله صدور مجوز تبدیل و تأمین اعتبارات روبه‌رو بود اما با انتصاب محمدباقر قالیباف به‌عنوان شهردار تهران و پیشنهاد مجدد اهالی تئاتر، ساخت این دو سوله بار دیگر مطرح شد. این مجموعه که در زمینی به مساحت 2هزار و 500مترمربع و در فضایی 600مترمربعی محوطه‌سازی شده پشت خانه هنرمندان ایران در باغ هنر قرار دارد و شامل دو سالن تئاتر است. سال1388همزمان با ولادت امام علی(ع) سالن شماره دو تماشاخانه ایرانشهر با اجرای نمایش «سگ- سکوت» به کارگردانی آروند دشت‌آرای و سالن شماره یک تماشاخانه ایرانشهر همزمان با میلاد حضرت‌فاطمه زهرا(س) با اجرای نمایش «تمام صبح‌های زمین» به کارگردانی حسین مسافر آستانه افتتاح شد. اگر تا مدت‌ها پیش تئاتر شهر به‌عنوان قطب تئاتر تهران نامیده می‌شد اما این روزها رونق تماشاخانه ایرانشهر گواه دیگری است. تماشاخانه ایرانشهر با برگزاری رپرتوآر تئاتر و دعوت از گروه‌های بین‌المللی فضای متفاوتی را در تئاتر به‌وجود آورد.
استخر خانه هنرمندان، همه جا تئاتر
یک باور قدیمی وجود دارد که برای دیدن تئاتر باید به سالن سرپوشیده رفت، بلیت خرید و در صندلی نشست و تئاتر دید اما این روزها این باور متفاوت شده است. سال1389 حمید پورآذری از پارکینگ دانشگاه امیرکبیر به‌عنوان سالن تئاتر استفاده کرد و این روزها استخر خانه هنرمندان هم تبدیل به سالن تئاتر شده است. اجرای نمایش‌های محیطی آبی سال گذشته برای نخستین‌بار در ایران با نمایش آبی «مکبث» به کارگردانی بهروز پناهنده آغاز و با استقبال خوبی نیز از سوی مخاطبان روبه‌رو شد و در سال جدید هم نمایش «مار و پله» به کارگردانی ندا شاهرخی در همین محل به اجرا رفت. به‌نظر می‌رسد که اگر جلوی هنرمندان تئاتری گرفته نشود دیگر به هیچ مکانی رحم نخواهند کرد!
لابرینت، هزینه برای هیچ
مردادماه امسال طی پیامکی خبر رسید که سازه‌ای در پشت‌بام تئاترشهر در حال شکل گرفتن است. لابیرنت نام پلاتویی بود که همایون غنی‌زاده به وسیله لوله‌های پلاستیکی در ارتفاع شش متر طراحی کرده بود تا نمایش «ددالوس و ایکاروس» را در پشت‌بام تئاترشهر به اجرا ببرد.سال‌ها قبل در پشت‌بام تئاترشهر چند پلاتو برای تمرین وجود داشت که به‌علت غیرکارشناسی بودن آن در زمان بازسازی این پلاتوهای سبک تخریب شدند، حال ساخت پلاتوی جدید در پشت‌بام اعتراض‌های زیادی را به‌دنبال داشت. خصوصا اینکه تئاترشهر ثبت ملی شده است و به همین دلیل سازمان میراث فرهنگی وارد عمل شد. کشمکش‌های زیادی بین اهالی تئاتر و سازمان میراث فرهنگی سر نگهداری و جمع کردن این سازه شکل گرفت و سرانجام سازمان میراث فرهنگی برنده این قضیه شد. این سازه شامگاه هفتم مهرماه از پشت‌بام تئاترشهر جمع‌آوری شد و این موضوع ضرر مالی فراوانی به گروه مانگو به سرپرستی همایون غنی‌زاده زد البته با توجه به برش سازمان میراث‌فرهنگی برای جمع‌آوری این سازه این سؤال در ذهن می‌آید که چرا سازمان از قدرت و نفوذش برای سروسامان دادن به پروژه تئاتر نصر و پارس استفاده نمی‌کند؟