مطابق آمار خانه کتاب، تعداد کل کتاب‌های منتشر‌شده در سال 85 به نسبت سال 84، حدود 4 درصد کاهش داشته است، هرچند که این آمار، هنوز کامل نیست و احتمالاً در روزهای آینده شرایط بهتری خواهد یافت.
ممیزی، همین و تمام
اگر چه مسئله ممیزی کتاب، هرگز نمی‌تواند تمام مسایل و مشکلات این حوزه را نشان دهد، اما در ادبیات، انگار تمام راه‌ها، به ممیزی ختم می‌شوند. حبیب احمدزاده، نامزد نهایی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در این باره می‌گوید: اگر چه مسئله ممیزی کتاب، هرگز نمی‌تواند تمام مسایل و مشکلات این حوزه را نشان دهد، اما در ادبیات، انگار تمام راه‌ها، به ممیزی ختم می‌شوند.
حبیب احمدزاده، نامزد نهایی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در این‌باره می‌گوید: «متاسفانه این حس روانی در جامعه به شدت وجود دارد و همه احساس می‌کنند شرایط خوبی در حوزه کتاب حاکم نیست.حالا درست یا غلط.»
احمدزاده که خود آثارش را به نشر «سوره مهر» می‌سپارد و هیچ وقت با مسئله ممیزی به طور جدی مواجه نشده است، ادامه می‌دهد: «نمی‌دانم واقعاً چرا ارشاد برای رفع این حس و مشکل، کوشش ریشه‌ای نمی‌کند. خوب است مسئولان جلسات باز و رودر رو بگذارند تا ممیزی و نویسندگان دور یک میز بنشینند تا مشکل حل شود.»
در حال حاضر، ممیزهای وزارت فرهنگ، چهره‌هایی ناشناخته‌اند و معمولاً با معیارهایی که برای نویسندگان شفاف نیستند، به بررسی کتاب‌ها می‌پردازند. اما علاوه بر نبود معیارهای روشن و حرکت نویسندگان در تاریکی، مدت زمان پاسخگویی نیز، گله بیشتر نویسندگان و ناشران است.
بازهم نمایشگاه کتاب
اما دست‌کم حالا که نمایشگاه کتاب از نظر جلب توجه اهالی کتاب از ممیزی پیش افتاده است، این موضوع نیز یکی دیگر از دلایل رکود نسبی در شرایط نشر قلمداد می‌شود.
نویسنده «اندکی سایه» می‌گوید: «هیچ ضرورتی نداشت که نمایشگاه را دوپاره کنند. مگر تا حالا چه اشکالی داشت؟ مسئولان ارشاد چیزی را که سال‌ها جا افتاده بود و همه به آن عادت کرده بودند، برهم زدند و این باعث شده ناشران، نویسندگان، فروشندگان و... ناراضی شوند و نارضایتی آن‌ها حتماً بر وضعیت چاپ و نشر اثر نامطلوبی دارد.»
رقیب بیگدلی، نویسنده رمان موفق «شطرنج با ماشین قیامت» و برگزیده جایزه شهید غنی‌پور نیز در این موضوع، عقیده‌ای مشابه دارد. احمدزاده می‌گوید: «ارشاد نباید تنهایی تصمیم بگیرد. وقتی کسی خواستگاری می‌رود، برای عروس هم حق انتخاب می‌گذارد، اما این‌جا همیشه داماد سالاری حاکم است!»
به اعتقاد احمدزاده، همه چیز در ایران سیاسی است جز سیاست و تمام حاشیه‌های نمایشگاه کتاب امسال، از همین مسئله ناشی می‌شود: «حداقل فایده نمایشگاه این است که همه دور هم جمع می‌شوند. اما ما چون نسبت به یکدیگر با تردید نگاه می‌کنیم، رودر روی هم قرار می‌گیریم.»
احمدزاده که در زمان برگزاری نمایشگاه، در آبادان است تا جشنواره دانش‌آموزی فیلم دفاع مقدس را برای بچه‌های مناطق محروم و روستایی برگزار کند، چندان به نتیجه ماجرا اهمیت نمی‌دهد، اما این موضوع را نیز به عنوان یکی دیگر از عوامل مؤثر بر فضای نشر، می‌پذیرد و تاکید می‌کند: «به هر حال مهم این است که سریع و درست تصمیم بگیریم و این قدر روی هر چیز وقت و انرژی نگذاریم.
ما برای تصمیم‌گیری درباره هر موضوعی مثل عقب و جلو‌بردن ساعت، رو یا زیرگذاشتن پیراهن، دوپاره یا یک پاره برگزارکردن نمایشگاه و.... روزها و ماه‌ها وقت می‌گذاریم.»
و بیگدلی یادآوری می‌کند: «خواه ناخواه بسیاری از کسانی که با کتاب سرو کار دارند، چشمشان به نمایشگاه است. چنین وضعیتی باید سروسامان مقبولی پیدا کند تا برای هیچ کس مسئله و نارضایتی باقی نماند.»
فرهنگ کتابخوانی
علاوه بر این‌ها، احمد بیگدلی به عامل سوم مهم دیگری نیز اشاره دارد؛ مسئله کتابخوانی مردم و عملکرد دولت در این‌باره: «متاسفانه من می‌بینم که بچه‌ها و جوانان کتاب نمی‌خوانند و به جای آن به سرگرمی‌های کاذب روی می‌آورند. برای کتابخوان‌کردن مردم چه اقدامی شده یا می‌شود؟»
او که سال‌های سال به عنوان آموزگار در مدارس و آموزشگاه‌های دولتی و خصوصی فعالیت کرده است، مثالی می‌زند: «ببینید چه‌طور دولت برای همه‌گیر‌کردن کمربند ایمنی اقدام کرد. ظرف مدت کوتاهی با تبلیغات مستقیم و غیرمستقیم همه‌جانبه، مسئله را جا انداخت و حالا همه کمربندشان را می‌بندند. طبیعی است که اگر کتابخوانی هم همین طور مورد توجه قرار گیرد، شمارگان کتاب بسیار تغییر خواهد کرد.»