این سندروم با نام‌های دیگری مثل کندرومالاشی، زانوی دوندگان و درد قدام زانو نیز شناخته میشود. این اختلال، بیشتر در جوانانی با سنین بین 15تا 35سال به‌دلیل داشتن فعالیت زیاد اتفاق می‌افتد و به موجب آن، فعالیت‌های روزمره زندگی و به‌خصوص فعالیت‌های ورزشی، دردناک و محدود می‌شوند. اما علت این درد در زانو چیست و چه راه‌هایی برای درمان آن وجود دارد؟
دکتر ابراهیم عباسی، متخصص فیزیوتراپی در این‌باره به همشهری می‌گوید: پاتلا یا کشکک، استخوان مثلثی شکلی در جلوی زانو است که با خم‌شدن زانو روی انتهای استخوان ران (فمور) می‌لغزد. این استخوان از بالا به تاندون عضله چهارسر ران وصل میشود و از پایین به وسیله تاندون پاتلار به استخوان ساق پا اتصال می‌یابد. کشکک همچنین توسط فیبرهایی از عضله چهارسر، از سمت داخل و به وسیله فیبرهای خارجی این عضله و نوار سفتی در بیرون ران، از سمت خارج حمایت میشود. همه این ساختارها باید به‌صورت هماهنگ و متعادل طوری عمل کنند که کشکک در محل مناسب خود قرار گیرد. اگر هر یک از این عوامل دچار ضعف یا کوتاهی شود، کشکک ممکن است از راستای طبیعی خود خارج شده و بخشی از سطح مفصلی آن تحت فشار زیاد قرار گیرد.
البته در برخی از بیماران، انحرافات غیرطبیعی زانو مثل زانوی پرانتزی و زانوی ضربدری باعث اختلال در لغزش مناسب کشکک می‌شوند. وی می‌افزاید: وقتی به‌دلیل عواملی که ذکر شد توزیع متناسب فشار وارده به سطح مفصلی کشکک به‌هم می‌خورد، بخشی از غضروف مفصلی به‌دلیل تحمل فشار بیشتر دچار فرسایش و تخریب میشود. نرم‌شدن غضروف پاتلا را اصطلاحا کندرومالاشی می‌گویند. در چنین شرایطی، سایش کشکک در بستر خود روی استخوان ران هنگام خم و راست‌کردن زانو دردناک خواهد بود.
دکتر عباسی درباره علائم این نوع بیماری می‌گوید: درد بیمار به‌صورت تدریجی آغاز میشود. ممکن است بیمار قبل از شروع علائم، سابقه انجام فعالیت‌های سنگین و اعمال فشار زیاد به زانو داشته باشد. درد، معمولاً در کناره داخلی کشکک، پشت و اطراف آن احساس میشود. با فعالیت‌هایی که فشار زیادی به کشکک وارد می‌کنند، مثل بالا و پایین‌رفتن از پله‌ها و نشستن طولانی مدت با زانوهای خمیده، درد بیمار تشدید میشود. البته موقع راه رفتن به‌دلیل خم نشدن زیاد زانو معمولا درد چندانی احساس نمی‌شود. گاهی ممکن است تورم خفیفی در زانو دیده شده یا صداهای مفصلی به‌صورت خش‌خش شنیده شود. اگر ضعف عضله چهار سر ران شدید باشد، ممکن است خالی‌کردن ناگهانی زانو در راه رفتن اتفاق بیفتد.
این متخصص فیزیوتراپی درباره نحوه معاینه و تشخیص زانو درد می‌گوید: در معاینه بیماران توسط فیزیوتراپیست، ممکن است غیرطبیعی‌بودن راستای زانو و موقعیت قرار‌گیری کشکک مشاهده شود، همچنین تغییرات احتمالی در سفتی و قدرت بافت‌های نرم اطراف کشکک مورد بررسی قرار می‌گیرد. گاهی لمس سطح پشتی قسمت داخل پاتلا دردناک است. با مثبت‌شدن برخی تست‌های اختصاصی می‌توان به‌وجود کندرومالاشی پی برد.
برای درمان زانو درد چه باید کرد؟
دکتر عباسی در پاسخ به این سؤال تصریح می‌کند: درمان اولیه و اصلی مشکلات کشکک، درمان نگهدارنده و فیزیوتراپی است. اگر چه این اختلالات کمتر همراه با علائمی مثل تورم و قرمزی دیده می‌شوند ولی درصورت بروز این علائم حاد از روش‌هایی مثل سرمادرمانی، بالا نگه‌داشتن زانو و تجهیزاتی مثل امواج فراصوت استفاده میشود. بیمار باید در این مرحله از فعالیت‌هایی که درد را تشدید می‌کند، مثل کوهنوردی، استفاده زیاد از پله، دو زانو نشستن و پرش اجتناب کند.
بعد از فروکش کردن التهاب و علائم حاد، بخش اصلی و مهم درمان، یعنی تجویز ورزش آغاز میشود. عضلات ضعیف اطراف زانو مثل چهارسر ران با انجام تمرینات خاص تقویت می‌شوند. نمونه‌ای از این تمرینات تقویتی، بالا بردن مستقیم پاست که در آن فرد به پشت می‌خوابد و یک پای خود را با زانوی صاف و با زاویه 30درجه بلند می‌کند و 10ثانیه بالا نگه می‌دارد. این ورزش سه نوبت در روز، انجام و در هر نوبت 10مرتبه تکرار میشود.
به گفته وی، همچنین انعطاف‌پذیری برخی بافت‌های سفت و کوتاه را باید با تمرینات کششی افزایش داد. مثلا درصورت کوتاهی و سفتی عضلات پشت ساق پا از بیمار می‌خواهیم که در حالت ایستاده، در شرایطی که دو دست روی دیوار تکیه داده می‌شوند، پای مبتلا را عقب‌تر از پای دیگر قرار دهد و درحالی‌که زانوی پای سالم را خم می‌کند، از بلند شدن پاشنه پای مبتلا جلوگیری کند تا جایی که در پشت ساق، کشیدگی را احساس کند. این کشش نیز باید 15تا 30ثانیه حفظ شود و پنج‌مرتبه تکرار شود.
طاهره ساعدی